«Μια εικόνα ίσον χίλιες λέξεις» συνηθίζουμε να λέμε, όμως ο Γιάννης Σκαρπέλος με σοβαρά επιχειρήματα μας πείθει για το λανθασμένο της ρήσης εφόσον εικόνες και λέξεις αποτελούν διαφορετικά σημειωτικά συστήματα. Ο ίδιος στο εξαιρετικά ενδιαφέρον και ιδιαίτερης αισθητικής βιβλίο του εστιάζει στη φωτογραφία, μελετά τη «γλώσσα» αυτής της μηχανικής αποτύπωσης της πραγματικότητας και μαζί με τα απεικονισμένα βλέμματα αναγνωρίζει το βλέμμα του φωτογράφου, τις προθέσεις και τις ιδεολογίες που διαμορφώνουν το πλαίσιο εντός του οποίου δημιουργούνται και αναγιγνώσκονται οι φωτογραφίες.

Μοναδικές φωτογραφίες τραβηγμένες στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, οι οποίες εμπεριέχονται στο βιβλίο και παρουσιάζουν παιδιά που δουλεύουν στα εργοστάσια ή πωλούν εφημερίδες και άστεγους και απελπισμένους ανθρώπους, αποτελούν συγκλονιστικά ντοκουμέντα για την εξαθλίωση που κυριαρχούσε. Ο Σκαρπέλος σχολιάζει τις προθέσεις των δημιουργών και, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της Περιπλανώμενης μητέρας της D. Lange (1930), αναζητά τη «νύξη» πέρα και πίσω από το πρώτο πλάνο, ό,τι δεν μπόρεσε να ελέγξει ο φακός.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το κεφάλαιο που αφορά τη φωτογραφική τεκμηρίωση στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Εδώ ο συγγραφέας παρουσιάζει και σχολιάζει τις φωτογραφίες της Nelly ’s, στις οποίες καταγράφονται οι προσφυγικοί καημοί και το τραύμα της εποχής, ρομαντικά πρόσωπα και τοπία που έχει συλλάβει το αστικό βλέμμα της φωτογράφου στην Πλάκα, γυμνές χορεύτριες στον Παρθενώνα που φανερώνουν την προσπάθεια της  Nelly ’s να διερευνήσει τις δυνατότητες σύνδεσης σώματος και ιστορικής μνήμης.

Οπωσδήποτε ο συγγραφέας προσεγγίζει το θέμα του ως κοινωνιολόγος και προτείνει πολλαπλούς δρόμους για την οπτική κοινωνιολογία. Όμως, η επιστημονική του ματιά εμπλέκεται με την ευαίσθητη και έμπειρη του ανθρώπου που διαθέτει ενσυναίσθηση και μπορεί να διαβάζει και να ερμηνεύει τις έξοχες φωτογραφίες που συμπεριλαμβάνονται στον τόμο. Τα παραπάνω, μαζί με την αμεσότητα και τη γλαφυρότητα της γραφής, καθιστούν το βιβλίο συναρπαστικό για τον καθένα.

*Η Άννα Λυδάκη είναι Αν. καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου.

Προηγούμενα άρθρα της Άννας Λυδάκη

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News