«Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κι εγώ την φύσι λίγο. Όλα ωραία και μεγάλα φωτισμένα. Εδώ ας σταθώ. Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά (τα είδ’ αλήθεια μια στιγμή σαν πρωτοστάθηκα)· κι όχι κι εδώ τες φαντασίες μου, τες αναμνήσεις μου, τα ινδάλματα της ηδονής». Θα ήταν, αλήθεια, ιδανικός επισκέπτης των Plasmaton 3 ο Κ.Π. Καβάφης.
Δεν είναι έκθεση ούτε πρότζεκτ, αλλά «παρηγορητικός περίπατος», σύμφωνα με την έκφραση της διευθύντριας Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτης Παναγιωτάκου. Που ζητάει από τους επισκέπτες να σταθούν για λίγο σιωπηλοί, να δουν κι αυτοί τη φύση του Πάρκου και να αποτινάξουν τον ήδη συσσωρευμένο θόρυβο της πόλης. Δεν χρειάζεται να κάνουν κάτι άλλο για να εναντιωθούν στην επιθετικότητα και την ασχήμια της πραγματικότητας.
Ισως αρκεί να γελασθούν πως βλέπουν όσα βρίσκονται κάπου ανάμεσα στην αναλογική τέχνη, την περφόρμανς, τον πειραματισμό και το παιχνίδι (κάποτε αυτή η λέξη πρέπει να ξαναβρεί το αληθινό περιεχόμενό της στη σύγχρονη τέχνη).
Τα Plásmata επιστρέφουν στο Πεδίο του Άρεως από τις 27 Μαΐου και έως τις 15 Ιουνίου ύστερα από την εκκίνηση του 2022 και τον ενδιάμεσο σταθμό των Ιωαννίνων το 2023, όπου κατάφεραν επίσης να δημιουργήσουν γεγονός.
Είναι μια ευκαιρία για τον άνθρωπο της πόλης –αυτόν που πολλοί φορτώνουν με αθεράπευτο πεσιμισμό για τις κακοδαιμονίες του αστικού ιστού- να πάρει μια ανάσα, να ρίξει τα γράδα, να ακούσει έναν ήχο «μαζί» με τους συμπολίτες του. «Θέλουμε να αναδείξουμε κάτι όμορφο μέσα από τη φαντασία των δημιουργών χωρίς να προβάλουμε μεγάλα ονόματα» επισημαίνει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Κάτι που μοιάζει να προέρχεται από τον κόσμο του Ντέιβιντ Λιντς, εκεί όπου μια λεπτομέρεια ή η αβεβαιότητα σε μετακινεί. Κι αυτό που προκύπτει στη συνέχεια είναι η ανάγκη για την τρυφερή διαφυγή –σαν σε ένα όμορφο όνειρο, το ομορφότερο για τον καθένα».
Τα διάσπαρτα έργα των Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών λειτουργούν σαν ένα παιχνίδι κρυμμένου θησαυρού, σαν τις διαδρομές εμπειριών που μοιάζουν να μην τελειώνουν ποτέ για όσους θέλουν να μπουν και να ξαναμπούν μέσα στο Πεδίο του Άρεως: έναν χώρο όπου το τεχνητό μοιάζει φυσικό και το φυσικό συμβιώνει με την ανθρώπινη παρέμβαση.
Τα έργα θα αποκτήσουν έτσι κι αλλιώς νόημα μόνο μετά την επαφή των επισκεπτών μαζί τους, αλλά έστω ως προανάκρουσμα αξίζει κανείς να φανταστεί αυτόν τον «κήπο των αινιγμάτων».
Με ένα έργο, για παράδειγμα, όπου κυριαρχούν τα ακέφαλα αρχαία αγάλματα (Joana Hadjithomas/ Khalil Joreige). Ή το αλλόκοτο ελάφι με τα φωτεινά κέρατα του Αίαντα Κόκκαλη, σημαντικού καλλιτέχνη του CGI (Computer-generated imagery), όπως επέμεινε ο General Manager της έκθεσης, Πρόδρομος Τσιαβός. Η χιονάτη κουκουβάγια του Ρόμπερτ Ουίλσον, που θα γειτνιάζει με το άγαλμα της θεάς Αθηνάς. Το «Tectonic riders» της Έφης Γούση, έργο εμπνευσμένο από τα ταυροκαθάψια της αρχαίας Κρήτης. Το χρυσό ντάτσουν του Dionysios, που λειτουργεί σαν αντικείμενο λατρείας και οικειοποίησης.
Οι παράλληλες δράσεις
Παράλληλα με τα έργα, εκτυλίσσεται ένα δεύτερο «πρόγραμμα» με τη μορφή δράσεων. Την αρχή κάνει η περφόρμανς «Opening» του Yoann Bourgeois Art Company, σε επιμέλεια των Ιλεάνας Δημάδη και Κωνσταντίνου Τζάθα, η οποία θα επαναληφθεί 8 ημέρες ως μια εφήμερη στιγμή απόλυτης ελευθερίας (27, 28 Μαΐου & 6, 7, 8, 13, 14, 15 Ιουνίου). Πρόκειται για μια σκάλα που δεν οδηγεί πουθενά. Ένας άνθρωπος την ανεβαίνει. Φτάνει στην κορυφή της, πέφτει στο κενό και, αυτόματα, αψηφώντας το νόμο της βαρύτητας, επανέρχεται, για να την ανέβει ξανά, να πέσει ξανά, να σηκωθεί και πάλι.
Το Stegi.Radio προτείνει ένα πρόγραμμα με πάνω από 70 ραδιοφωνικούς παραγωγούς να σχεδιάζουν τη μουσική των πλασμάτων του πάρκου σε ένα ιδιαίτερο booth, στήνοντας έναν φιλόξενο χώρο ανταλλαγής. Για τρεις εβδομάδες, από τις 19.00 έως τις 23.00, με DJ sets, μουσικές ζωντανές εμφανίσεις και κουβέντες, ξεδιπλώνονται ιστορίες και ήχοι από τη Βραζιλία ως την Παλαιστίνη και από τα Βαλκάνια ως τη σύγχρονη Αθήνα. Το πάρκο γίνεται ένας ζωντανός χάρτης μνήμης και μουσικής –σημείο συνάντησης για τη μουσική κοινότητα της πόλης, σύμφωνα με την έκφραση των επιμελητών voltnoi & quetempo (Stegi.Radio) και Άκη Χοντάση.
Σαν θερινό σινεμά
Στο ίδιο πνεύμα, κάθε Τετάρτη και Παρασκευή μια οθόνη περιμένει τους επισκέπτες κάτω από τα δέντρα για να ζήσουν το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα τα κινηματογραφικά όνειρα. Το πάρκο στο σημείο εκείνο γίνεται θερινός κινηματογράφος, με φανταστικές ιστορίες σπουδαίων κινηματογραφιστών (επιμέλεια Ελιζαμπέτα Ηλία Γεωργιάδου), εικόνες μιας άλλης Αθήνας και μικρές ταινίες νέων βραβευμένων δημιουργών: από τον Hayao Miyazaki στην Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη, από τον Victor Fleming στην Έφη Παππά, από τον Γιώργο Ζώη στον Luc Besson, από τον Άρη Καπλανίδη στον Dominique Monféry, από τον Gints Zilbalodis στους Τάσο Λάγγη και Γιάννη Γαϊτανίδη, από τους Δέσποινα Κούρτη και Andrea Gatopoulos στον Αργύρη Παπαδημητρόπουλο.
Στη σειρά συζητήσεων η επιμελήτρια Πάσκουα Βοργιά προσκαλεί ανθρώπους να μιλήσουν για το πάρκο, τη γειτονιά (ως βασική ενότητα συνύπαρξης), την πόλη (που τα περιλαμβάνει όλα), καθώς και την τέχνη ή τους θεσμούς στον δημόσιο χώρο. Κι αυτό επειδή τα Plásmata δημιουργούν «έναν χώρο στον οποίο ο δημόσιος λόγος, η ελεύθερη έκφραση και η συνεύρεση διαφορετικών ιδεών μπορούν να κάνουν την πιθανότητα πραγματικότητα».
Street food
Μια γειτονιά, όμως, είναι και οι μυρωδιές των φαγητών, οι γεύσεις που φέρνουν αναμνήσεις, ένα αστείο πάνω από ένα ποτό, το street food που λερώνει τα χέρια και ενώνει τις διαθέσεις. Φέρνοντας μαζί γεύσεις, ποτά και ήχους από διάφορα σημεία του κόσμου που όμως έχουν ριζώσει στις γειτονιές γύρω από το Πεδίο, τα Plásmata 3 καλούν τους επισκέπτες να ανακαλύψουν πέντε στέκια (όπου και πάλι ρόλο παίζει η επιμελητική φροντίδα του Φώτη Λιάπη).
Τέλος, τα Plásmata συνδέονται με τους ανθρώπους, τις κοινότητες και τις επιχειρήσεις γύρω από το πάρκο. Με μελέτες, συνεργασίες και δράσεις επιχειρηματικής ενδυνάμωσης, σε επιμέλεια του Πρόδρομου Τσιαβού και της Αναστασίας Μαυρογιάννη. Παράλληλα, μέσα από την εφαρμογή Plásmata App, το κοινό έχει πρόσβαση σε πληροφορίες για τα έργα, τις δράσεις και τους συμμετέχοντες της έκθεσης, το καθημερινό πρόγραμμα των δράσεων της έκθεσης.
♦ Τα Plásmata 3 (27/5 – 15/6, καθημερινά 18.00 – 23.00) φιλοξενούν δράσεις ειδικά σχεδιασμένες για άτομα με αισθητηριακές αναπηρίες. Οργανώνονται συγκεκριμένα ξεναγήσεις με διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (3 και 10/6), καθώς και ξεναγήσεις με ακουστική περιγραφή για άτομα με οπτική αναπηρία (11 και 13/6). Οι προσβάσιμες δράσεις πραγματοποιούνται σε συνεργασία με τον πολιτιστικό οργανισμό liminal.