Η Momuri είναι μια εταιρεία στο Τόκιο που αναλαμβάνει να ανακοινώσει παραιτήσεις στελεχών ιαπωνικών εταιρειών για λογαριασμό πελατών της που επιθυμούν να αποφύγουν τις άβολες συζητήσεις στις οποίες οδηγούν τέτοιες κινήσεις. Το όνομά της σημαίνει «Δεν αντέχω άλλο» στα ιαπωνικά – και ανήκει σε μια εξειδικευμένη και δημοφιλή βιομηχανία που προσφέρει «πληρεξούσιους παραίτησης» εργαζομένων, χρεώνοντας τους 50.000 γιεν (περίπου 300 ευρώ).
Η υπηρεσία αναπτύχθηκε την εποχή της πανδημίας, που διατάραξε την άκαμπτη εργασιακή κουλτούρα της Ιαπωνίας και αμφισβήτησε την παραδοσιακή έννοια των «μισθωτών» οι οποίοι εργάζονταν σε γραφεία μεγάλων εταιρειών μέχρι τη συνταξιοδότησή τους. Δημοσίευμα της Washington Post τονίζει ότι η αυστηρή ιεραρχία των μεγάλων ιαπωνικών εταιρειών δυσχεραίνει το θάρρος των εργαζομένων απέναντι στα αφεντικά τους.
Κάποιοι υπάλληλοι χρησιμοποιούν την υπηρεσία επειδή δέχονται εκφοβισμό, ή παρενόχληση στην εργασία, άλλοι όταν βρίσκουν το θάρρος να παραιτηθούν ή να εκφράσουν τις ανησυχίες τους, αλλά αντιμετωπίζουν αντιδράσεις. Οπως συμβαίνει και με τις νεότερες γενιές σε όλο τον κόσμο, η παραίτηση γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής πράξη στις τάξεις των νεαρότερων Ιαπώνων, ηλικίας 20 έως 30 ετών.
Η τάση, όμως, εξαπλώνεται και σε εργαζόμενους που βρίσκονται στα μέσα της καριέρας τους – μια επαναστατική ιδέα σε μια χώρα όπου για καιρό θεωρούνταν σχεδόν αδύνατο να αλλάξει κανείς καριέρα μετά τα 35 του, ως αποτέλεσμα της μείωσης των θέσεων εργασίας σε υψηλότερες βαθμίδες.
Για δεκαετίες, η αγορά εργασίας της Ιαπωνίας χαρακτηρίζεται από ισόβια απασχόληση, αμοιβή βάσει μονιμότητας και μεγάλα, εξαντλητικά ωράρια, που συχνά εκτείνονται σε υποχρεωτική κοινωνικοποίηση με τους προϊσταμένους μετά τη δουλειά. Η κουλτούρα αυτή κορυφώθηκε στη δεκαετία του 1980, όταν η Ιαπωνία έγινε η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.
Οι προσδοκίες σχετικά με την ισόβια απασχόληση και την αμοιβή βάσει μονιμότητας, η οποία ανταμείβει τους εργαζόμενους για την αφοσίωση και όχι για την απόδοσή τους, άρχισαν να εξασθενούν μετά το σκάσιμο της «οικονομικής φούσκας» της Ιαπωνίας στη δεκαετία του 1990. Αλλά τα εξαντλητικά ωράρια παρέμειναν. Τώρα, καθώς το εργατικό δυναμικό της χώρας γερνά και συρρικνώνεται ταχέως, οι εργαζόμενοι έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες να μεταπηδήσουν εργασιακά.
Αλλά η υιοθέτηση μιας τέτοιας απόφασης παραμένει σχετικά σπάνια στην Ιαπωνία, όπου μόλις 3,3 εκατομμύρια άνθρωποι άλλαξαν θέσεις εργασίας το 2024 – μικρό ποσοστό του δυναμικού των σχεδόν 68 εκατομμυρίων εργαζομένων, σύμφωνα με τα επίσημα κυβερνητικά στοιχεία. Η εργασιακή κινητικότητα στη χώρα είναι παραδοσιακά χαμηλή σε σύγκριση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, όπως αναφέρει η λευκή βίβλος που δημοσίευσε η ιαπωνική κυβέρνηση το 2022.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει η Washington Post, ο αριθμός των ατόμων που επιθυμούν να αλλάξουν εργασία έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, αντανακλώντας την αυξανόμενη δυναμική για μεγαλύτερη κινητικότητα στην αγορά εργασίας. Η αλλαγή εργασίας μπορεί να αποφέρει αύξηση αποδοχών σε μια χώρα όπου οι μισθοί έχουν παραμείνει στάσιμοι για το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων τριών δεκαετιών.
Ωστόσο, στη χώρα που εκτιμά την κοινωνική αρμονία και συνοχή συχνά εις βάρος των ατομικών συναισθημάτων, η ομολογία της δυστυχίας σου στον προϊστάμενό σου δεν είναι το ευκολότερο πράγμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι στρέφονται στις υπηρεσίες πληρεξούσιας παραίτησης. Σχεδόν μία στις δέκα ιαπωνικές εταιρείες έχουν λάβει παραιτήσεις μέσω πληρεξουσίου, με δεκάδες χιλιάδες εργαζομένους να επιλέγουν τις υπηρεσίες.
Η Momuri λαμβάνει περίπου 2.500 υποθέσεις το μήνα, από περίπου 200 όταν ξεκίνησε η επιχείρηση το 2022. Περίπου το 80% των πελατών της είναι ηλικίας 20 και 30 ετών, αλλά ο μεγαλύτερος ηλικιακά ήταν 83 ετών. Οι πληρεξούσιοι συνήθως επικοινωνούν με το τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού για να μεταφέρουν την παραίτηση του πελάτη τους, και δεν εμπλέκονται στη διαπραγμάτευση των όρων αποχώρησης.
Οι υπεύθυνοι των εταιρειών που λαμβάνουν παραιτήσεις μέσω πληρεξουσίου έχουν συνήθως έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις – αρχικά σύγχυση και μετά θυμό. Ορισμένοι διευθυντές αισθάνονται απογοήτευση που ο εργαζόμενος δεν απευθύνθηκε απευθείας σε αυτούς, ή ανήσυχοι ότι οι δικοί τους δείκτες απόδοσης θα επηρεαστούν λόγω μιας ξαφνικής αποχώρησης, όπως αναφέρουν μέλη των υπηρεσιών πληρεξουσίων παραιτήσεων στην Washington Post.
Καθώς τα εμπόδια των παραιτήσεων μειώνονται, οι εταιρείες αναγκάζονται σταδιακά να αλλάζουν πορεία στον τρόπο με τον οποίο προσελκύουν, διατηρούν και αποζημιώνουν τους εργαζομένους. Ορισμένες εξελίσσονται τώρα για να βεβαιωθούν ότι διαθέτουν τις κατάλληλες συνθήκες για νέες προσλήψεις – ειδικά σε μια εποχή όπου όσοι αναζητούν εργασία έχουν περισσότερες επιλογές.
Οταν έσκασε η εργασιακή φούσκα τη δεκαετία του 1990, η Ιαπωνία έχασε μια γενιά εργαζομένων πλήρους απασχόλησης, οι οποίοι τώρα είναι από 40 έως 50 ετών. Αυτό σημαίνει ότι πολλές εταιρείες χρειάζονται πλέον άτομα ικανά να αναλάβουν διευθυντικές θέσεις – και είναι πιο ανοιχτές στην πρόσληψη υπαλλήλων ηλικίας άνω των 35 ετών. Αν η τάση συνεχιστεί, το εργασιακό περιβάλλον της χώρας θα ανατραπεί μετά από πολλές γενιές στασιμότητας.