Πόσο πιο καθαρά να το πει η Φεντερίκα Μογκερίνι; Η Υπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, έπειτα από συνάντηση που είχε με τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Τζον Κέρι, τόνισε για την επόμενη ημέρα της Τουρκίας. «Εμείς πρώτοι, στη διάρκεια της τραγικής νύχτας, δηλώσαμε την ανάγκη προστασίας των νόμιμων δομών στην Τουρκία.Η νομιμότητα πρέπει να προστατευτεί στην Τουρκία. Δεν υπάρχει δικαιολογία για οποιαδήποτε βήματα που θα απομακρύνουν τη χώρα από αυτό».

Τι σημαίνει αυτό; Οπως σημειώνει και το πρακτορείο Reuters, πολλοί αξιωματούχοι της ΕΕ αρχίζουν πλέον να μην νιώθουν και πολύ άνετα με την κατάσταση που τείνει να διαμορφωθεί στην Τουρκία.

Μπορεί η επιβολή της τάξης και η αποτυχία του πραξικοπήματος να έγιναν δεκτά με ικανοποίηση (ποιος θα ήθελε να βρεθεί ένα νέο, απροσδιόριστο status quo σε μια κρίση περιοχή;), εντούτοις η αντίδραση του Ερντογάν δείχνει να ξεπερνάει τα όρια του αποδεκτού.

Ετσι λοιπόν, ήταν αναμενόμενη η απερίφραστη καταδίκη της απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία από τη σύνοδο των 28 υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ ωστόσο συστήθηκε αυτοσυγκράτηση στον Ερντογάν και ταυτόχρονα μία αυστηρή προειδοποίηση να μην επαναφέρει την θανατική ποινή.

Οι 28 υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ σε κοινή ανακοίνωσή τους με τον αμερικανό ομόλογό τους Τζον Κέρι Τζόν Κέρι, επανέλαβαν την πλήρη τους στήριξη στην δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση.
Ωστόσο απηύθυναν έκκληση στις τουρκικές αρχές να επιδείξουν «αυτοσυγκράτηση» και να γίνει «ότι είναι δυνατό έτσι ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω βία και να προστατευτούν ζωές και να επαναφερθεί η ηρεμία».
Παράλληλα, οι ΥΠΕΞ της ΕΕ και ο Τζον Κέρι τόνισαν την ανάγκη να προστατευθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα όπως προβλέπει η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο λεγόμενο «Πρωτόκολλο 13» που αναφέρεται στην κατάργηση της θανατικής ποινής.
Τέλος στην ανακοίνωση χαρακτηρίζεται η Τουρκία «εταίρος-κλειδί», με την οποία η ΕΕ θέλει να συνεχίσει τις καλές της σχέσεις και τη συνεργασία σε κοινά προβλήματα.

Την ίδια στιγμή, όμως, ανησυχούν και για το μέλλον της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για το Προσφυγικό. Αρα, το σύνολο των σχέσεων (πολιτικών και άλλων) είναι περίπλοκο και αρκετά επισφαλές.

Ανώτατοι αξιωματούχοι της ΕΕ, ωστόσο, πιστεύουν ότι μπορούν να ασκήσουν πίεση στον Ερντογάν, ενώ τον προτρέπουν να σεβαστεί τη γνώμη της μισής Τουρκίας που δεν τον υποστήριξε εκλογικά, αλλά και που δεν υποστήριξε ούτε το πραξικόπημα. Το επιχείρημά τους είναι ότι η Τουρκία χρειάζεται το εμπόριο της ΕΕ και τις ευρωπαϊκές επενδύσεις καθώς και μια στρατηγική συμμαχία σε μια περιοχή όπου έχει λίγους φίλους. Επίσης ισχυρίζονται ότι η συμφωνία για τους μετανάστες δεν ήταν τόσης σημασίας για την πτώση του αριθμού των μεταναστών, όσο για το σφράγισμα των βαλκανικών συνόρων της Ελλάδας, πράγμα το οποίο απέτρεψε τον κόσμο από το να περάσει μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη, με τελικό προορισμό τη Γερμανία.

Την ίδια στιγμή, οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν να ασκήσουν μεγάλη πίεση στον Ερντογάν, φοβούμενοι πως η αστάθεια στη Τουρκία, όπως αποδείχθηκε από το πραξικόπημα, θα μπορούσε να αποβεί χειρότερη από την παρούσα κατάσταση. «Δεν πρέπει να βιαζόμαστε να βγάζουμε συμπεράσματα και να δρούμε επιθετικά», είπε ανώτατος αξιωματούχος στο Reuters, καθώς «η ίδια η χώρα είναι πολύ εύθραυστη».

Η σύσκεψη στις Βρυξέλλες

Υπό αυτό το βάρος, τη Δευτέρα (18/7), οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ είχαν ορίσει συνάντηση για να συζητήσουν τις επόμενες ενέργειές τους. Ηταν μια κλασική σύσκεψη διαχείρισης κρίσεων.

Οι υπουργοί Εξωτερικών συζήτησαν εκτενώς την κατάσταση και φυσικά αναφέρθηκαν στις αντιδράσεις του Ερντογάν αμέσως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος. Η ανησυχία ήταν έκδηλη. Ο τούρκος πρόεδρος έκανε ήδη μια τεράστια επιχείρηση «εκκαθάρισης» στο εσωτερικό του στρατού, του Δημοσίου και της Δικαιοσύνης.

Ο πρωταρχικός ρόλος της Τουρκίας στη μάχη κατά των τζιχαντιστών της Συρίας και στον έλεγχο των προσφυγικών ροών βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων. Σε ό,τι αφορά τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους, ο Τζον Κέρι διαβεβαίωσε την Κυριακή ότι το αποτυχημένο πραξικόπημα δεν επηρέασε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, παρότι η βάση του Ιντσιρλίκ, απ’ όπου απογειώνονται πολλά αμερικανικά και γερμανικά αεροπλάνα της συμμαχίας, επλήγη από το πραξικόπημα. Ωστόσο, ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Μαρκ Ερό διερωτήθηκε την Κυριακή κατά πόσο η Τουρκία παραμένει «αξιόπιστη» σε αυτή τη μάχη εναντίον του ISIS.

Οσο για το μεταναστευτικό ζήτημα, οι υπουργοί Εξωτερικών αποφάσισαν να εντείνουν τις προσπάθειες για να ολοκληρώσουν τη συμφωνία που υπεγράφη τον περασμένο Μάρτιο με την Αγκυρα.

Για να επιτύχουν τη σύμφωνη γνώμη της Τουρκίας, οι Ευρωπαίοι αναγκάστηκαν να παρακάμψουν το θέμα της μεταχείρισης της κουρδικής μειονότητας ή τα προβλήματα με την ελευθερία έκφρασης. Ωστόσο, η απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους εντός της ΕΕ παραμένει ένα προβληματικό ζήτημα.

Για να υιοθετήσει αυτό το μέτρο, η ΕΕ απαιτεί αλλαγή της τουρκικής νομοθεσίας για την τρομοκρατία, αλλά η τουρκική κυβέρνηση το αποκλείει. Το αποτυχημένο πραξικόπημα επιδείνωσε την κατάσταση σε αυτά τα θέματα, την ώρα που το μέτρο θα πρέπει να υιοθετηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο δίνει μεγάλη αξία στα θέματα δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Σκληρή γραμμή από τη Γερμανία, απειλεί και με βέτο

Τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση θέτουν υπό αμφισβήτηση στελέχη των κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία μετά τις τελευταίες εξελίξεις, αναφερόμενοι κυρίως στη μεταχείριση που επιφυλάσσει ο Ταγίπ Ερντογάν στους αντιπάλους του.

Αν ο πρόεδρος Ερντογάν εκμεταλλευτεί την κατάσταση «προκειμένου να περιορίσει περαιτέρω τα συνταγματικά δικαιώματα, τότε οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις θα γίνουν από δύσκολες έως απίθανες», δήλωσε ο επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στέλεχος των Γερμανών χριστιανοδημοκρατών (CDU) Ελμαρ Μπροκ στην «Handelsblatt».

Αναφερόμενος στις εκκαθαρίσεις του Ερντογάν στον στρατό, στο Δημόσιο και στο Δικαστικό Σώμα, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου Νόρμπερτ Ρέτγκεν (CDU) τόνισε στην εφημερίδα «Die Welt» ότι «αυτό πρέπει να σημαίνει ότι ο πρόεδρος Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει το πραξικόπημα προκειμένου να διευρύνει και να εδραιώσει την εξουσία του στο κράτος, κυρίως εξουδετερώνοντας τον έλεγχο και την αντιπολίτευση».

Ο επικεφαλής της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Bundestag Γκούντερ Κρίχμπαουμ (CDU) από την πλευρά του κάλεσε την τουρκική κυβέρνηση να σεβαστεί τις δημοκρατικές αρχές, επισημαίνοντας ότι το άδικο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με άλλο άδικο. «Πιο εύκολα θα περάσει μια καμήλα από το μάτι της βελόνας, παρά ένα μη δημοκρατικό κράτος θα γίνει μέλος της Ε.Ε.», δήλωσε χαρακτηριστικά επίσης στην «Welt», ενώ από την πλευρά των Βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών (CSU), ο Γενικός Γραμματέας Αντρέας Σόιερ ζήτησε να επανεξεταστούν τώρα σοβαρά οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την Ε.Ε. «Για όποιον δεν το έχει καταλάβει ως τώρα, η πολιτική της Ε.Ε. σε ό,τι αφορά την Τουρκία πρέπει να ελεγχθεί στο σύνολό της», τονίζει.

Εξίσου ανήσυχοι εμφανίζονται και οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD), με τον αντιπρόεδρο της Κοινοβουλευτικής τους Ομάδας Ρολφ Μούτσενιχ να καλεί την καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ να αντιμετωπίσει σκληρότερα τον κ. Ερντογάν. «Η καγκελάριος πρέπει να εκφραστεί πιο ξεκάθαρα από ό,τι έχει εκφραστεί κατά το παρελθόν», δήλωσε ο κ. Μούτσενιχ στην «Koelner Stadt-Anzeiger» και πρόσθεσε ότι χρειάζονται και δημόσια μηνύματα, όπως συναντήσεις με την αντιπολίτευση. Ο ίδιος πάντως απέρριψε την διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. «Οι διαπραγματεύσεις παραμένουν ένα εργαλείο για να επηρεάσει κανείς τις συνθήκες στην Τουρκία», εκτίμησε.

Ο αρμόδιος της SPD για την πολιτική Αμυνας Ράινερ Αρνολντ, μιλώντας στην «Handelsblatt», τόνισε ότι στην Τουρκία τα πράγματα θα γίνουν «χειρότερα και πιο αυταρχικά» και ότι στην Γερμανία θα καταστεί ακόμη δυσκολότερη η συζήτηση σχετικά με το εάν η Τουρκία είναι ο σωστός σύμμαχος.

Η, δε, επίτροπος της γερμανικής κυβέρνησης για τους πρόσφυγες, Αϊντάν Εζογκιούζ (SPD), προειδοποίησε τον Ταγίπ Ερντογάν να αποφύγει την εκδίκηση. «Φοβάμαι ότι ο Ερντογάν θα εκμεταλλευτεί αυτή την κατάσταση και θα προσπαθήσει να ισχυροποιήσει τη θέση του και μάλιστα όχι οπωσδήποτε στη βάση των αρχών του Κράτους Δικαίου», δήλωσε στην «Ruhr Nachrichten», τονίζοντας ότι είναι το ακριβώς αντίθετο που χρειάζεται τώρα, ο Ταγίπ Ερντογάν να μην προπαγανδίζει την εκδίκηση και να εγγυηθεί δίκαιες δίκες – «ακριβώς εκεί βρίσκεται το πρόβλημα εμπιστοσύνης».

Από την πλευρά του, ο εκπρόσωπος της Ανγκελα Μέρκελ διαμήνυσε πως η επαναφορά της θανατικής ποινής θα απέκλειε την Τουρκία από την προσπάθεια ένταξής της στην ΕΕ.

Παράλληλα, επισήμανε πως η συμφωνία για τους πρόσφυγες θα πρέπει να εξεταστεί χωριστά από την απόπειρα πραξικοπήματος.

Μήνυμα της Αυστρίας

Δεν είναι τυχαίο το μήνυμα που έστειλε ο αυστριακός υπουργός Εξωτερικών Σεμπάστιαν Κουρτς προς την Αγκυρα και προσωπικά τον Ερντογάν για το θέμα της επαναφοράς της θανατικής καταδίκης. Ο Κουρτς, με δηλώσεις του στην αυστριακή εφημερίδα «Kurier», ζήτησε να προστατευτούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και το Κράτος Δικαίου, ενώ συμπλήρωσε ότι η υιοθέτηση -εκ νέου- της θανατικής ποινής στην Τουρκία θα είναι μία ενέργεια απολύτως απαράδεκτη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News