«Προτιμώ ένα δάχτυλο από το χέρι ενός κροάτη στρατιώτη παρά οποιοδήποτε παλιό γεφύρι». Αυτό είχε δηλώσει στις 8 Νοεμβρίου του 1993 ο Σλόμπονταν Πράλγιακ αφότου κανονιοβόλησε 70 φορές το περίφημο «Stari Most», την «Παλιά Γέφυρα» του Μόσταρ, της πέμπτης μεγαλύτερης πόλης της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης.

Επρόκειτο για ένα εξαιρετικό έργο της οθωμανικής μηχανικής του 16ου αιώνα που επί 427 χρόνια ένωνε τις δύο διαφορετικές ψυχές της πόλης, την Ανατολή με τη Δύση, τους Βόσνιους με τους Κροάτες, τους μουσουλμάνους με τους χριστιανούς. Εκείνη την ημέρα η «Παλιά Γέφυρα» του Μόσταρ άντεξε τα χτυπήματα. Αλλά την επομένη άνδρες των ενόπλων δυνάμεων της βραχύβιας αυτοανακηρυχθείσας Κροατικής Δημοκρατίας της Ερζέγ-Βοσνίας, επικεφαλής των οποίων ήταν ο Πράλγιακ το κατέστρεψαν ολοσχερώς. Στις 10:15 το πρωί, το σύμβολο, επί αιώνες, της ειρηνικής συμβίωσης μουσουλμάνων και χριστιανών κατέρρευσε στα καταπράσινα νερά του ποταμού Νερέτβα.

Ο Σλόμπονταν Πράλγιακ δεν μετάνιωσε ποτέ για το παραμικρό. Ούτε καν πριν βάλει ο ίδιος τέλος στη ζωή του με τον πλέον κινηματογραφικό τρόπο. «Ο Πράλγιακ δεν είναι εγκληματίας» φώναξε ο κατηγορούμενος δευτερόλεπτα μετά την επιβεβαίωση της καταδίκης του, για να πιει αμέσως μετά το δηλητήριο που του αφαίρεσε τη ζωή.

Από εκείνο το πρωινό της 9ης Νοεμβρίου απομένει ένα βίντεο, σημαντικό τεκμήριο στο αρχείο των φρικαλεοτήτων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια των γιουγκοσλαβικών πολέμων. Μερικά χρόνια μετά, το παράδειγμα του Πράλγιακ θα ακολουθήσουν και οι Ταλιμπάν, ανατινάζοντας το 2001 τους τεράστιους Βούδες του Μπαμιγιάν, και οι σκοταδιστές του Ισλαμικού Κράτους, καταστρέφοντας μοναδικά μνημεία της Παλμύρας στη Συρία.

«Θα παραμείνω ζωντανός μόνον ελεύθερος»: όταν καταδικάστηκε, πρωτοβάθμια, σε εικοσαετή κάθειρξη το 2013, με αυτές τις λέξεις ο στρατηγός Πράλγιακ είχε ήδη αποκαλύψει τις προθέσεις του. Γιατί αυτό που τον ενοχλούσε περισσότερο ήταν το γεγονός ότι εκείνος δικαζόταν για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στη διάρκεια της κροατομουσουλμανικής σύγκρουσης (1993-1994) στο πλαίσιο του πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (1992-1995), ενώ ο θεωρητικός της ανεξάρτητης Κροατίας Φράνιο Τούτζμαν είχε καταφέρει όχι μόνο να γλυτώσει τη δίκη του στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εθνοκαθάρσεις ελάχιστα διαφορετικές από εκείνες που διέπραξε ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, αλλά και να εκλεγεί πρώτος πρόεδρος της Κροατίας το 1990, διατηρώντας το αξίωμά του έως το θάνατό του το 1999.

Πώς, όμως, ο Πράλγιακ κατάφερε να κερδίσει μια θέση στις μαύρες σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας του περασμένου αιώνα μέσω ενός περιττού βομβαρδισμού; Το Στάρι Μοστ δεν αποτελούσε στρατιωτικό στόχο καθώς ήταν πολύ στενό για τη μεταφορά πολεμικού υλικού. Το Στάρι Μοστ ήταν ένα αριστούργημα του Οθωμανού αρχιτέκτονα Μιμάρ Χαϊρουντίν, μαθητή του Μιμάρ Σινά, του κατεξοχήν θεμελιωτή της οθωμανικής αρχιτεκτονικής, το οποίο κατασκευάστηκε έπειτα από σχετική εντολή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή.

Λέγεται, μάλιστα, πως ο μακροβιότερος σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε δηλώσει στον Χαϊρουντίν ότι θα τον αποκεφάλιζε στην περίπτωση που η γέφυρα κατέρρεε. Και γι’ αυτό την ημέρα των αποκαλυπτηρίων το έτος 1566 εκείνος πήγε και κρύφτηκε σε έναν αχυρώνα. Τελικά η τοξωτή γέφυρα όχι μόνον δεν κατέρρευσε αλλά έστεκε στη θέση της επί αιώνες ως σύμβολο της δυνατότητας γεφύρωσης των όποιων διαφορών. Έως το 1993 με την καταστροφή της να σηματοδοτεί με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο το τέλος της ενωμένης και πολυεθνικής Γιουγκοσλαβίας, οι λαοί της οποίας είχαν αρχίσει να γκρεμίζουν γέφυρες και να ορθώνουν τείχη.

Όπως ακριβώς η Σερβία έτσι και η ευρωπαϊκή, σήμερα, Κροατία δεν λογαριάστηκε ποτέ με το πρόσφατο παρελθόν της. Τόσο ο Πράλγιακ όσο και ο Ράτκο Μλάντιτς που καταδικάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα, στην πατρίδα τους θεωρούνται ήρωες. Μπορεί η «Παλιά Γέφυρα» του Μόσταρ να ανακατασκευάστηκε από Ιταλούς και Τούρκους, Γάλλους και Ολλανδούς το 2004, την περίοδο, μάλιστα, που ο αυτόχειρας πρώην στρατηγός επρόκειτο να συλληφθεί οριστικά, αλλά το πανομοιότυπο μνημείο που τελεί υπό την προστασία της Unesco φαντάζει άψυχο και στημένο, αναγκαστικό, όπως και η ειρήνη που επιβλήθηκε το 1995 από τη διεθνή κοινότητα και χωρίζει τους Βόσνιους μουσουλμάνους, τους Σέρβους και τους Κροάτες.

Τέλος, όσον αφορά τον αυτόχειρα, αξίζει να σημειωθεί ότι αφότου απέκτησε το πτυχίο Ηλεκτρολόγου Μηχανικού, σπούδασε επίσης Φιλοσοφία και Κοινωνιολογία ενώ στη συνέχεια αποφοίτησε και από τη Δραματική Σχολή του πανεπιστημίου του Ζάγκρεμπ. Αρχικά ασχολήθηκε με τη διδασκαλία ενώ στη συνέχεια εργάστηκε ως σκηνοθέτης σε θέατρα του Ζάγκρεμπ, της Οσιτζεκ και του Μόσταρ. Σκηνοθέτησε επίσης τηλεοπτικές σειρές, ντοκιμαντέρ αλλά και μια ταινία, την «Επιστροφή της Καταρίνα Κοζούλ», για μια χήρα από τη Βοσνία που μετά το θάνατο του άνδρα της στη Γερμανία εγκαταλείπει το χωριό της για να βρει την τύχη της στο εξωτερικό. Ενδεχομένως γι’ αυτό να επέλεξε ο Πράλγιακ να εγκαταλείψει τα εγκόσμια με τον τρόπο που το έκανε. Μπροστά από τις κάμερες και τους δικαστές μιλώντας σε τρίτο πρόσωπο για τον εαυτό του.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News