«Κοιτάξτε, ο λαός σας τείνει την χείρα…». Είμαστε στα 1944, λίγους μήνες μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της για την Συρία. Ένας 14χρονος έφηβος, με το όνομα Άλι Αχμέτ Σαΐντ Εσμπέρ, απαγγέλλει ένα ποίημά του μπροστά στον εκλεγμένο πρόεδρο Σούκρι Αλ Κουάλτι. Είναι ο πρωτότοκος γιος μιας οκταμελούς οικογένειας αγροτών από το Κασάμπιν. Δυο βήματα από το Ουγκαρίτ (σήμερα Ρας Σάμρα), όπου πριν από τέσσερις χιλιάδες χρόνια γραφόταν το αρχαιότερο γνωστό αλφάβητο της Οικουμένης, το οποίο γέννησε τα σημαντικότερα συστήματα γραφής – ανάμεσά τους και το ελληνικό.

Μόλις τελειώνει η απαγγελία ο πρόεδρος πλησιάζει τον μικρό, που έχει περπατήσει από το πρωί αρκετά χιλιόμετρα ως την Τζάμπλεχ για να τον συναντήσει στην περιοδεία του. Τον αγκαλιάζει, τον φιλάει και τον ρωτάει: «Πες μου, τι θα ήθελες;» «Εκπαίδευση», έρχεται αμέσως η απάντηση. Μέσα στην επόμενη εβδομάδα η εντολή έρχεται από το προεδρικό μέγαρο και ο Σαΐντ βρίσκεται στην Ταρτούς να φοιτά στο εκεί γυμνάσιο.

Ποιος περίμενε ότι εκείνο το αγόρι, που συνήθιζε με τα λίγα του γράμματα να αποστηθίζει στα χωράφια ποίηση και αποφάσισε να γράψει εκείνο το ποίημα για τον πρόεδρο Αλ Κουάλτι, θα έφτανε κάπου εξήντα χρόνια μετά, ως ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του αραβικού κόσμου, να ακούει το όνομά του στις λίστες με τα φαβορί για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Και μάλιστα τουλάχιστον σε πέντε διαδοχικές χρονιές. Και όχι μόνον. Θα έφτανε να θεωρείται ο ανανεωτής της αραβικής ποίησης, κόντρα στην ρίμα της παράδοσης, υπέρ του ελεύθερου στίχου, «εμψυχωτής του μαγικού ρεαλισμού της Ανατολής».

Εκείνο το αγόρι έχει, χρόνια τώρα, δεσμούς με την Ελλάδα. Από τα 18 του, όταν αποφάσισε να ονομαστεί Άδωνις, παίρνοντας το όνομα του όμορφου νεαρού, καρπού αιμομιξίας, που μοιράστηκε την αγκαλιά της Αφροδίτης και της Περσεφόνης και ο τάφος του τοποθετείται στην Βηθλεέμ. Μιλάμε για έναν θρύλο ελληνικό, αλλά και συριακό, κατά τον Ηρόδοτο. Ο ίδιος ο Άδωνις εξηγεί την επιλογή: «Για εμένα ήταν το μέσο να βγω από τον εαυτό μου. Το άλλο μου όνομα είναι πιο ναρκισσιστικό. Ο Άδωνις είναι ο Άλλος. Μία μέρα διάβασα το μύθο του. Ενώ περπατούσα δε δίπλα στο ποτάμι με το όνομά του κι έβλεπα τα νερά του, που όταν βρέχει παίρνουν κόκκινο χρώμα, σκέφτηκα: να! είσαι σαν τον Άδωνι και οι εκδότες (σ.σ.: που απέρριπταν τα ποιήματά του με την υπογραφή Άλι Αχμέτ Σαΐντ Εσμπέρ) σαν τον κάπρο που θέλει να σε σκοτώσει. Έτσι, έστειλα τα ποιήματά μου στους εκδότες ως Άδωνις και τα δέχθηκαν!»

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που αυτόν, τον κατά πολλούς άξιο για Νόμπελ Σύρο ποιητή, που θεωρεί τον ελληνικό πολιτισμό «χοάνη ζωής» και, τελευταία, τον Ιανουάριο του 2017 είχε έρθει για να μιλήσει στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, επέλεξε για να αναγορεύσει, ως επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής, το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τρίτη 5 Μαρτίου 2019). Κοιτώντας «στο λάρυγγα μέσα της Ιστορίας, τα συντρίμμια / και στο πρόσωπο, τα σημάδια του θύματος / Πόσο πικρή είναι η γλώσσα τώρα / πόσο στενή η πύλη του Αλφαβήτου», όπως έγραφε ο Άδωνις. Για να δουν τον ποιητή, για τον οποίο, όπως παρατηρούσε ο δικός μας ποιητής Δημήτρης Τ. Άναλις, «κάθε μεσιτεία μεταξύ των ανθρώπων και του σύμπαντος μειώνει τον άνθρωπο». Ούτε αυτό είναι τυχαίο. Για έναν ποιητή από μια χώρα με τεράστια ιστορία, που σήμερα σπαράσσεται. Για έναν ποιητή που έχει στο ενεργητικό του ένα ογκώδες, εικοσάτομο έργο ζωής (πέντε τουλάχιστον βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά). Ένα έργο, γραμμένο δίχως ρίμα, αλλά με την αίσθηση ότι μόνη «πατρίδα είναι η ποίηση και ο λόγος».

Για έναν διανοούμενο που η ποίησή του είναι απαγορευμένη σε πολλά αραβικά κράτη, αλλά, όπως λέει και ο ίδιος, τον διαβάζουν κρυφά. Που δηλώνει άθεος, κάθετα αντίθετος στον φονταμενταλισμό και διατυπώνει σαφώς την άποψη πως «ό,τι είναι περιθωριακό, πάντα διαδίδει την αλήθεια». Έχει δε τοποθετηθεί σαφώς και κάθετα: «Σε κάθε εποχή, σε κάθε καθεστώς, οι ποιητές ήταν περιθωριακοί. Στις μέρες μας είναι και η θορυβώδης και εύκολη κουλτούρα της εποχής που σκεπάζει τη φωνή τους. Κάθε θρησκεία είναι εναντίον της ποίησης. Κυρίως οι μονοθεϊστικές ισχυρίζονται ότι αυτές κατέχουν το λόγο της αλήθειας, ενώ η ποίηση ήταν πάντα, και πριν τις θρησκείες, το κλειδί της αλήθειας. Οι θρησκείες εξόρισαν και την ποίηση και τη γνώση».

Μόνον εκεί, μας λέει ο Άδωνις στα 89 του πλέον, βρίσκεται η αλήθεια, σε «εποχή τυφλή, Ιστορία τυφλωμένη / εποχή λασπωμένη, Ιστορία συντετριμμένη».

Info

Αναγόρευση του ποιητή Άδωνι σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, την Τρίτη 5 Μαρτίου 2019 (στις 19.00) στην Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου. Θα τον προσφωνήσει ο Πρύτανης Μελέτιος-Αθανάσιος Κ. Δημόπουλος και για τη ζωή και το έργο του θα μιλήσει η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας και μεταφράστριά του Ελένη Κονδύλη.

Η Πρόεδρος του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, καθηγήτρια Ρέα Σ. Δελβερούδη θα διαβάσει της Ψήφισμα της Αναγόρευσης στην αρχαία ελληνική και η Κοσμήτωρ καθηγήτρια Ελένη Μ. Καραμαλέγκου θα περιενδύσει τον τιμώμενο με την τήβεννο της Φιλοσοφικής Σχολής. Θα ακολουθήσει καλλιτεχνικό δρώμενο με την ερμηνεύτρια Αθηνά Χιώτη, τον ηθοποιό Κυριάκο Υφαντή και τον πιανίστα Κώστας Γιαξόγλου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News