Το πολυαναμενόμενο «Μυστικό των μυστικών», που μόλις εκδόθηκε, είναι το έκτο βιβλίο της σειράς του Νταν Μπράουν με τις περιπέτειες του καθηγητή Ρόμπερτ Λάνγκτον (στην Ελλάδα θα κυκλοφορήσει στις 27 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση του Χρήστου Καψάλη).  Τα τελευταία 25 χρόνια, ο αμερικανός συγγραφέας των μπεστ σέλερ ειδικεύεται σε μυθιστορήματα με γεγονότα που είναι σχεδόν σωστά και πρόζα που είναι απλά λίγο λάθος, γράφει ο Economist. Και τα έχει καταφέρει περίφημα με αυτή τη φόρμουλα.

Ο Μπράουν σύστησε τον καθηγητή Ρόμπερτ Λάνγκτον στο αναγνωστικό κοινό με τους «Αγγελους και δαίμονες» (2000), το πρώτο της σειράς. Ακολούθησε ο «Κώδικας Ντα Βίντσι» (2003), που τον ανέδειξε σε έναν από τους πιο πολυσυζητημένους και ευπώλητους συγγραφείς της εποχής μας, και μετά ήρθαν οι τίτλοι «Το χαμένο σύμβολο» (2009), «Inferno» (2013) και «Origin» (2017). Τα βιβλία του έχουν πουλήσει πάνω από 250 εκατ. αντίτυπα, έχουν γίνει ταινίες και έχουν μεταφραστεί σε 56 γλώσσες.

Μια πρόσφατη δημοσκόπηση, δε, του YouGov για τα πιο διάσημα βιβλία μυθοπλασίας έφερε τον «Κώδικα Ντα Βίντσι» στη 12η θέση, πολύ πάνω από την «Τζέιν Εϊρ» (73η θέση), το κλασικό μυθιστόρημα της Σαρλότ Μπροντέ που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1847 στο Λονδίνο, και το «1984» (81 θέση), το οποίο έγραψε ο Τζορτζ Οργουελ το 1948 και υπήρξε βιβλίο-σταθμός στην πολιτική σκέψη του 20ού αιώνα.

Σήμερα όμως ο Νταν Μπράουν είναι πιο σημαντικός, παρά τη χρήση φράσεων όπως «Τα μάτια του άσπρισαν, σαν καρχαρίας έτοιμος να επιτεθεί», σχολιάζει ο Economist, παρατηρώντας ότι όλα αυτά τα χρόνια οι κριτικοί απολαμβάνουν να επισημαίνουν τα λογοτεχνικά του ελαττώματα. Εχουν υπάρξει παρωδίες («Ο διάσημος συγγραφέας Νταν Μπράουν ξύπνησε στο πολυτελές κρεβάτι του με ουρανό, στο ακριβό σπίτι του των 10 εκατομμυρίων δολαρίων…»), αυστηρές κριτικές («Ανοησίες» έγραψε κάποιος), ακόμη και ο χαρακτηρισμός «μια γεννήτρια σίκουελ του Νταν Μπράουν» («Συνδέστε μια πόλη και μια αίρεση, και ο υπολογιστής μας θα κάνει τα υπόλοιπα»).

Πολλοί γελούν με τον Μπράουν, ωστόσο δεν είναι λίγοι οι αναγνώστες που παίρνουν τα βιβλία του πολύ στα σοβαρά. «ΓΕΓΟΝΟΣ», διακηρύσσει στην πρώτη σελίδα του νέου του βιβλίου. «Ολα τα έργα τέχνης, τα αντικείμενα, τα σύμβολα και τα έγγραφα σε αυτό το μυθιστόρημα είναι πραγματικά». Συνεχίζει: «Ολα τα πειράματα» είναι «αληθινά». Τέλος, προσθέτει: «Ολοι οι οργανώσεις σε αυτό το μυθιστόρημα υπάρχουν».

Τα μυθιστορήματά του μπορεί να περιέχουν όλα αυτά τα ΓΕΓΟΝΟΤΑ, είναι όμως συνυφασμένα και με πολλές ανοησίες. Ο Μπράουν χρησιμοποιεί θεωρίες συνωμοσίας –για τους Ιλουμινάτι, τους τέκτονες, για το αν ο Ιησούς ήταν παντρεμένος και για αλμπίνο μοναχούς– και ταυτόχρονα τις δημιουργεί. Γράψτε στο Google τις λέξεις «Was Mary…» («ήταν η Μαρία…» και η μηχανή αναζήτησης θα σας βγάλει από μόνη της τη φράση αναζήτησης «…was Mary Magdalene Jesus wife» («…ήταν η Μαγδαληνή σύζυγος του Ιησού;»). Οπότε, αντί να διαβάζεις τον Μπράουν, μάλλον προσπαθείς να επαληθεύσεις κάθε γεγονός, με το βιβλίο στο ένα χέρι και το κινητό τηλέφωνο στο άλλο.

Από αυτή την άποψη, το τελευταίο του πόνημα δεν απογοητεύει τον αναγνώστη. Καθώς ξεκινά, ο Ρόμπερτ Λάνγκτον, ο «παγκοσμίου φήμης μελετητής της θρησκευτικής συμβολογίας» (ΓΕΓΟΝΟΣ: μην μπείτε καν στον κόπο να ψάξετε τη λέξη «symbology» στο Google) βρίσκεται στην Πράγα μαζί με την Κάθριν, τον νέο του έρωτα και «εξέχουσα και διεθνώς αναγνωρισμένη επιστήμονα της νοητικής επιστήμης» (ΓΕΓΟΝΟΣ: αυτή είναι μια πραγματική δουλειά που απλά ακούγεται ψεύτικη), όπου συναντούν τυχαία έναν νευροεπιστήμονα (ΓΕΓΟΝΟΣ: κανείς ποτέ στα βιβλία του Νταν Μπράουν δεν εργάζεται ως λογιστής) και βγαίνουν για να πιουν κοκτέιλ, να συζητήσουν για τη φύση της ανθρώπινης συνείδησης και να χρησιμοποιήσουν λέξεις όπως «μεταφυσικό».

Στην αρχή όλα φαίνονται ρόδινα: ο Λάνγκτον περνάει ωραία μένοντας στο πολυτελές ξενοδοχείο «Four Seasons», η αγαπημένη του περνάει ωραία δίνοντας διαλέξεις και δεχόμενη τις επευφημίες των ακροατών που τη χειροκροτούν όρθιοι. Ολοι κάνουν χρήσιμες ερμηνευτικές σκέψεις, που αποδίδονται με πλάγια γράμματα: «Είμαι μόνος στη Γέφυρα του Καρόλου», σκέφτεται ο Λάνγκτον όταν είναι μόνος στη Γέφυρα του Καρόλου. «Είμαι νευροεπιστήμονας», σκέφτεται ο νευροεπιστήμονας. «Είμαι μια υγιής 49χρονη γυναίκα», σκέφτεται μια υγιής 49χρονη γυναίκα. Και ο αναγνώστης που μόλις έδωσε 38 δολάρια γι’ αυτό το βιβλίο σκέφτεται: «Μπορεί να έκανα λάθος που έδωσα 38 δολάρια για αυτό το βιβλίο», σχολιάζει ο Econonist…

Αλλά τότε ξεκινά η δράση. Στη σελίδα 34, ο παγκοσμίου φήμης συμβολολόγος Ρόμπερτ Λάνγκτον έχει χάσει την αγαπημένη του, έχει αποκτήσει έναν θανάσιμο εχθρό και έχει πηδήξει με όλα του τα ρούχα στον ποταμό Μολδάβα. Σύντομα οι σελίδες γεμίζουν με ακόμα περισσότερους αστυνομικούς, απαγωγές, κωδικούς πρόσβασης, γρίφους, αρχαία αντικείμενα, αινιγματικά πράγματα, χριστιανικά πράγματα, ένα Γκόλεμ (μη ρωτάτε τι είναι αυτό) και ένα σωρό ολοένα και πιο περίεργα αρχικά, CIA, ESP, SUV, ÚZSI, WTF;

Στο επίκεντρο αυτού του βιβλίου –όπως και όλων των βιβλίων του Μπράουν– βρίσκεται μια ιδέα, υπογραμμίζει ο Economist. Ο «Κώδικας Ντα Βίντσι» βασίστηκε στην ιδέα ότι στοιχεία για τον «γάμο» του Ιησού φαίνονται στον πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι «Ο Μυστικός Δείπνος». Το «Inferno» φάνηκε να βασίζεται στην ιδέα ότι τα μυθιστορήματα με θέμα την ιταλική τέχνη πουλάνε καλά. Και το «Μυστικό των μυστικών» βασίζεται στην ιδέα ότι ο κόσμος πρόκειται να βιώσει μια ριζική αλλαγή στην κατανόηση της φύσης της συνείδησης. Αυτό μπορεί να ακούγεται υπερβολικό για να μετατραπεί σε ανάλαφρο θρίλερ, αλλά όχι για τον Νταν Μπράουν, ο οποίος απλά βάζει έναν χαρακτήρα να πει: «Είμαστε έτοιμοι να βιώσουμε μια ριζική αλλαγή στην κατανόηση της… φύσης της συνείδησης».

Η ακριβής αλλαγή που προτείνει είναι η ιδέα ότι ο ανθρώπινος νους δεν παρατηρεί απλώς την πραγματικότητα: με κάποιον τρόπο τη δημιουργεί. Αν ακούγεται περίεργο, αυτό το βιβλίο υποστηρίζει ότι δεν είναι τόσο ξένο ή τόσο νέο όσο μπορεί να ακούγεται: μια παρόμοια ιδέα υποκρύπτεται πίσω από πολλές πνευματικές και εμπνευσμένες διδασκαλίες. Ο Λάνγκτον παραθέτει μερικές από αυτές. «Βούδας: Με τις σκέψεις μας δημιουργούμε τον κόσμο». «Ιησούς: Ο,τι ζητήσεις στην προσευχή σου θα γίνει δικό σου». Και προσθέτει: «Ρόμπιν Σάρμα, ο γκουρού των επιχειρήσεων: Ολα δημιουργούνται δύο φορές, πρώτα στο μυαλό και μετά στην πραγματικότητα». (ΓΕΓΟΝΟΣ: αυτό το τελευταίο μπορεί να ήταν ένα μικρό λάθος στον τόνο της αφήγησης.)

Τέλος πάντων, ό,τι να ‘ναι, ποιος νοιάζεται, αρκεί ο αναγνώστης να ξεκινήσει πάλι, τρέχοντας πάνω κάτω στην Πράγα, προσπερνώντας πιθανές ενδείξεις κακουργήματος και σαφείς ενδείξεις μιας τεράστιας και επιμελούς έρευνας. Οι αναγνώστες ανεβαίνουν τρέχοντας στον Πύργο Πετρίν (σταματώντας το κυνήγι ζωής ή θανάτου για να σημειώσουν ότι κτίστηκε «το 1891» με «μια κατασκευή ανοιχτού πλέγματος με πριτσινωτές χαλύβδινες δοκούς και στηρίγματα»), περνούν από τον Πύργο με το Αστρονομικό Ρολόι της Πράγας (όπου το «ανέβασμα των 172 σκαλοπατιών» ανταμείβει τους επισκέπτες με μια «εκπληκτική θέα καθώς και μια συναρπαστική έκθεση αστρονομικών οργάνων του 18ου αιώνα») και κατά μήκος τόσων πολλών με ακρίβεια μεταγραμμένων ξένων ονομάτων –οδός Křižovnická, οδός Tržiště–, ώστε όλο αυτό να μοιάζει περισσότερο με λεξικό από το Α ως το Ω, γραμμένο σε πεζό λόγο με γρήγορο ρυθμό, παρά με θρίλερ δράσης.

Ο Μπράουν μπορεί να έχει πρόβλημα με τους κριτικούς. Τα διακριτικά σημάδια, όμως, τα έχει «καρφώσει» με μεγάλη επιτυχία στα ονόματα, παρατηρεί ο Economist. Εικάζει ακόμη ότι οι κριτικοί θα επιτεθούν σε αυτό το βιβλίο. Αλλά είναι διασκεδαστικό, γράφει ο Economist, και στην πραγματικότητα η έκθεσή του είναι μέρος της γοητείας του. Ο Νταν Μπράουν παίρνει πράγματα που οι άνθρωποι θέλουν να καταλάβουν αλλά δεν καταλαβαίνουν –ιταλική τέχνη, χριστιανική Ιστορία, θέματα στα λατινικά– και τα εξηγεί με τρόπο που καταλαβαίνουν.

Παρ’ όλες τις ανοησίες, υπάρχει μια ελκυστική σοβαρότητα αυτοδίδακτου στα βιβλία του και στις όχι και τόσο συναρπαστικές παρενθέσεις τους για τα πριτσίνια… Δύσκολα το θυμάται κανείς τώρα, αλλά οι κριτικές για τον «Κώδικα Ντα Βίντσι» ήταν ενθουσιώδεις – ένα «συναρπαστικά έξυπνο θρίλερ» είχαν γράψει οι New York Times. Εκείνες οι μέρες, όμως, έχουν περάσει. Ο κόσμος μοιάζει τώρα λιγότερο αφελής. Αλλά σε αυτόν τον πιο σκοτεινό νέο κόσμο είναι κάπως παρήγορο να μπορεί να ηρεμεί κανείς με τον αργοκίνητο, παγκοσμίου φήμης Ρόμπερτ Λάνγκντον, ο οποίος, εντέλει, είναι παγκοσμίου φήμης για κάποιο λόγο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News