Υπό τη σκέπη της Αγκυρας η προσωρινή κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» στη Λιβύη επιλέγει, όπως τουλάχιστον προκύπτει από τις τελευταίες κινήσεις της και δηλώσεις εκπροσώπων της, τον δρόμο της έντασης για τις θαλάσσιες ζώνες, καταγγέλλοντας τα «μονομερή βήματα» της Αθήνας και σπεύδοντας να υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας -ένα ακόμη- με τους πάντα πρόθυμους και έτοιμους σε τέτοιες περιπτώσεις, Τούρκους για τη διεξαγωγή γεωλογικών και γεωφυσικών μελετών σε τέσσερις θαλάσσιες περιοχές.
Η σχετική ανακοίνωση για τη νέα τουρκολιβυκή «συνεργασία» ήρθε ένα 24ωρο μετά την κλήση του έλληνα πρεσβευτή, Νικόλαο Γαρίλη, από το λιβυκό ΥΠΕΞ «για εξηγήσεις» σχετικά με την προκήρυξη του διεθνούς διαγωνισμού για τις νέες θαλάσσεις περιοχές νότια της Κρήτης
Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «The Libya Observer», «το υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης ενημέρωσε τον έλληνα πρεσβευτή για την καταδίκη της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας αυτών των βημάτων, τα οποία αποτελούν παραβίαση του διεθνούς ναυτικού δικαίου και σαφή παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Λιβύης. Το υπουργείο επιβεβαίωσε ότι είχε λάβει τα απαραίτητα διπλωματικά μέτρα για να διαφυλάξει τα νόμιμα δικαιώματά του σε αυτές τις περιοχές».
Και παράλληλα σημειώνεται πως «αυτή η διπλωματική κίνηση συμπίπτει με την ανακοίνωση του έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, για τα σχέδια αποστολής ελληνικών πολεμικών πλοίων σε διεθνή ύδατα στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης».
Στην Αθήνα και το υπουργείο Εξωτερικών εξετάζουν προσεκτικά το νέο τουρκολιβυκό μνημόνιο συνεργασίας πριν προβούν σε οιαδήποτε επίσημη αντίδραση-τοποθέτηση. Σύμφωνα πάντως με διπλωματικές πηγές, ο χάρτης που έχει κυκλοφορήσει από τη λιβυκή εταιρεία πετρελαίου δείχνει ότι «εκ πρώτης όψεως φαίνεται να κινείται νοτίως της μέσης γραμμής», με την παράλληλη επισήμανση ότι «σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα δεν θα δεχθεί καμία παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων».
Από πλευράς του, ο υπουργός Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου χαρακτήρισε τη λιβυκή αντίδραση για τα θαλάσσια τεμάχια νοτίως της Κρήτης «προσχηματική», σημεώνοντας χαρακτηριστικά:
«Σήμερα, αν μπείτε στον διαγωνισμό που κάνει η Λιβύη για τα δικά της οικόπεδα, ξέρετε τι θα διαπιστώσετε; Ότι τα οικόπεδα του διαγωνισμού της Λιβύης, το 10, το 14 και το 15, είναι ακριβώς στη μέση γραμμή, όπου και “ακουμπούν” τα οικόπεδα τα οποία εμείς προκηρύξαμε. Δηλαδή στην πράξη ο Οργανισμός Πετρελαίου της Λιβύης διαψεύδει το υπουργείο Εξωτερικών του, διότι αποδέχεται τη μέση γραμμή. Και πώς θα μπορούσε, άλλωστε, να μην το κάνει αυτό; Γιατί η μέση γραμμή είναι αυτό που το διεθνές δίκαιο και η διεθνής πρακτική προβλέπει σε περίπτωση που δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ δύο κρατών. Πώς θα μπορούσε να προσκαλέσει ξένους επενδυτές, εάν δεν ακολουθούσε τη μέση γραμμή;» διερωτήθηκε ο υπουργός Ενέργειας.
Η συμφωνία που υπεγράφη την Τετάρτη ανάμεσα σε TPAO και NOC αφορά τέσσερις θαλάσσιες περιοχές, οι οποίες βρίσκονται νοτίως της μέσης γραμμής ανάμεσα στην Ελλάδα (Κρήτη και Πελοπόννησο) και τη Λιβύη. Με άλλα λόγια δεν επηρεάζουν ούτε επικαλύπτουν περιοχές του διαγωνισμού της ελληνικής κυβέρνησης
Βάση της συμφωνίας αποτελεί το μνημόνιο κατανόησης (MoU) μεταξύ των δύο μερών από τον Οκτώβριο του 2022 για τη συνεργασία στον τομέα έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων, με ενδεικτικό χάρτη αυτόν του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου του 2019 και την αντίληψη ότι η Κρήτη δεν διαθέτει επήρεια πέρα από έξι ναυτικά μίλια.
Χαρακτηριστικό άλλωστε ότι και στις φωτογραφίες που αναρτήθηκαν από τη συνάντηση των αξιωματούχων TPAO – NOC διακρίνονται πίσω τους δύο χάρτες: αυτός με τα τέσσερα οικόπεδα που επιλέγησαν για έρευνες και εκείνος του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου.
Σύμφωνα με τη δήλωση της NOC, σχεδιάζεται να διεξαχθεί δισδιάστατη σεισμική έρευνα στο πλαίσιο του έργου που θα διεξαχθεί από την TPAO, πιθανότατα με κάποιο από τα ερευνητικά της, τα «γνωστά» «Μπαρμπαρός» ή «Ορούτς Ρέις». Τα δεδομένα που θα ληφθούν ως αποτέλεσμα αυτών των μελετών, τα οποία θα καλύπτουν συνολικά 10.000 γραμμικά χιλιόμετρα, αναμένεται να υποβληθούν σε επεξεργασία το αργότερο εντός εννέα μηνών.
Επισημαίνεται ότι στις 13 Ιουνίου ανακοινώθηκε η ολοκλήρωση των σεισμικών ερευνών του «Ορούτς Ρέις» στις θαλάσσιες περιοχές της Σομαλίας, για να ξεκινήσει το ταξίδι της επιστροφής του προς την Τουρκία. Τον προηγούμενο μήνα σε ανύποπτο χρόνο (9 Μαΐου) ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ είχε προαναγγείλει εργασίες της ΤΡΑΟ στα ανοικτά της Λιβύης.
Οπως παγίως γίνεται σε αντίστοιχες περιπτώσεις, ο τουρκικός Τύπος έπιασε αμέσως «δουλειά» για να δώσει σε… πανηγυρικούς τόνους και την (γεω)πολιτική διάσταση της τουρκολιβυκής συμφωνίας.
Η Türkiye βγήκε στον ιστότοπό της με τον τίτλο «Νέα κίνηση στη Γαλάζια Πατρίδα! Τουρκία και Λιβύη αναλαμβάνουν δράση κατά της Ελλάδας! Ξεκινούν σεισμικές εργασίες σε τέσσερις θαλάσσιες περιοχές».
«Ενώ οι εντάσεις αυξάνονται μετά τις μονομερείς κινήσεις της Ελλάδας στη Μεσόγειο, ένα αξιοσημείωτο βήμα ενεργειακής συνεργασίας έγινε μεταξύ της Λιβύης και της Τουρκίας. Στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας που υπεγράφη με τη Λιβύη, η Turkish Petroleum Corporation (TPAO) θα πραγματοποιήσει ολοκληρωμένη σεισμική έρευνα σε τέσσερις θαλάσσιες περιοχές», γράφει στο σχετικό της δημοσίευμα η Türkiye.
Στην ατζέντα Γεραπετρίτη -Ρούμπιο το θέμα
Η κατάσταση με τη Λιβύη βρέθηκε την Τετάρτη μεταξύ των θεμάτων της συνάντησης του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη με τον αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος κατά το ρεπορτάζ, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον ρόλο της Chevron στις έρευνες στα τεμάχια νοτίως της Κρήτης στο πλαίσιο του προκηρυχθέντος διαγωνισμού.
Και όλα αυτά ενώ επίκειται η επίσκεψη Γεραπετρίτη στη Λιβύη, όπου σύμφωνα με τον προγραμματισμό θα έχει επαφές τόσο στη Τρίπολη όσο και στη Βεγγάζη. Αν και οι τελευταίες εξελίξεις θέτουν εν αμφιβόλω τη συγκεκριμένη επίσκεψη και την ημερομηνία πραγματοποίησής της, θεωρείται βέβαιο πως ο κ. Γεραπετρίτης θα βρεεθεί στη βορειοαφρικανική χώρα στις 8 Ιουλίου συνοδεύοντας τον Επίτροπο Μετανάστευσης της ΕΕ, Μάγκνους Μπρούνερ (για το άλλο μεγάλο θέμα της εργαλειοποίησης των μεταναστευτικών ροών κυρίως από τις Αρχές της ανατολικής Λιβύης (βλ. Χαφτάρ και το «ορμητήριο» του Τομπρούκ.
Προσχέδιο Συμπερασμάτων: «Παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών»
Η Αθήνα πάντως δεν χάνει πολύτιμο χρόνο, και ήδη όπως έγινε γνωστό, κατάφερε να περάσει η αναφορά που επιθυμούσε για το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο (τουλάχιστον προς ώρας) στο προσχέδιο των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Στο κείμενο ξεκαθαρίζεται εκ νέου ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών στη Μεσόγειο «παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη»..
Ειδικότερα, στο προσχέδιο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής αναφέρονται τα εξής:
«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέτασε την ανησυχητική κατάσταση στη Λιβύη και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις της τόσο για την ευρωπαϊκή ασφάλεια όσο και για τις μεταναστευτικές ροές. Επαναβεβαιώνει τη σταθερή στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη Λιβύη και την Αποστολή Υποστήριξης των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη για την προώθηση της εθνικής συμφιλίωσης, της θεσμικής ενότητας και ενός διαφανούς, χωρίς αποκλεισμούς διαλόγου, που θα βασίζεται στην κυριότητα και τη συναίνεση των ίδιων των Λίβυων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει ότι το Μνημόνιο Κατανόησης Τουρκίας–Λιβύης για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών στη Μεσόγειο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη».
Οπως είπε και στις δηλώσεις του μετά το πέρας της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη ο Πρωθυπουργός, στόχος είναι να περάσει στο τελικό κείμενο των Συμπερασμάτων αυτό που ανέφεραν οι ηγέτες της ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2019: ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι παράνομο, δεν αναγνωρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και κατά συνέπεια δεν μπορεί να παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα.
«Θα συζητήσουμε το θέμα της Λιβύης, το οποίο ως προς την Ελλάδα έχει δύο πτυχές. Η πρώτη είναι το απαράδεκτο, παράνομο, ανυπόστατο, τουρκολιβυκό μνημόνιο και θα ζητήσει η Ελλάδα και πιστεύω ότι θα το καταφέρει, να συμπεριληφθούν και πάλι στα συμπεράσματα αυτούσια όσα είχαμε πει τον Δεκέμβριο του 2019, Ότι το μνημόνιο αυτό είναι παράνομο, δεν αναγνωρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και κατά συνέπεια δεν μπορεί να παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα. Θεωρώ σημαντικό αυτή η επανάληψη να γίνει με τρόπο απολύτως σαφή προς την Λιβύη σε αυτή τη χρονική συγκυρία», ανέφερε συγκεκριμένα ο Κυριάκος Μητσοτάκης, για να αναδείξει στη συνέχεια και την πτυχή της εργαλειοποίησης των μεταστευτικών ροών από τις Αρχές της Ανατολικής Λιβύης:
«Θέλουμε να συνεργαστούμε με τις λιβυκές αρχές έτσι ώστε να περιορίσουμε ή να μηδενίσουμε αν είναι εφικτό αυτές τις ροές… Η Ελλάδα θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα για να κάνει τη ζωής τους διακινητές εξαιρετικά δύσκολη και για αυτό και αποστέλλουμε πλοία του Πολεμικού Ναυτικού έξω από τα χωρικά ύδατα της Λιβύης… Να στείλουμε μήνυμα στους διακινητές ότι δεν είμαστε ξέφραγο αμπέλι και ότι ο λύκος δεν μπορεί να χαίρεται στην αναμπουμπούλα», διεμήνυσε ο Πρωθυπουργός και έπεται συνέχεια…