Η πρώτη φορά που «σταυρώθηκε» ο Τζέιμς Μπερκ-Ντάνσμορ ήταν κατά τη διάρκεια μιας χιονοθύελλας στην Ουαλία, πριν από 24 χρόνια. Τρέμοντας μέσα στον χιτώνα του καθώς πρόφερε τους τελευταίους επτά λόγους του Ιησού Χριστού πάνω στον σταυρό, ο ηθοποιός αναρωτήθηκε μήπως είχε χάσει το μυαλό του.
Και μετά ήρθε μια στιγμή μαγικής ομορφιάς. Ο Ιησούς είχε πεθάνει, είχε ενταφιασθεί και αναστηθεί, και η αναπαράσταση του Θείου Δράματος ολοκληρωνόταν με την ανάληψή του: «Εφυγα ντυμένος στα λευκά από το κεφάλι μέχρι το πόδια ανηφορίζοντας σε έναν λευκό λόφο μέσα σε χιονοθύελλα και απλά φαινόταν σαν να εξαφανίζομαι», θυμάται ο βρετανός ηθοποιός, μιλώντας για το δρώμενο στον Πάτρικ Κιντ της εφημερίδας The Times, «Για το κοινό, ήταν εκπληκτικό», λέει.
Αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου στην πλατεία Τραφάλγκαρ
Βέβαια την Μεγάλη Παρασκευή των Καθολικών, στις 15 Απριλίου, δεν χιόνισε στο Λονδίνο· στην πλατεία Τραφάλγκαρ, ωστόσο, οι 10.000 θεατές σε καθεμία από τις δύο παραστάσεις του «Wintershall Passion» ίσως ένιωσαν ανάλογη συγκίνηση όταν ο αναστημένος Χριστός εμφανίστηκε ξαφνικά πίσω τους, σαν να είχε βγει από έναν πίνακα της Εθνικής Πινακοθήκης. Είναι μια σκηνή, που προκαλεί θαυμασμό κάθε φορά που παρουσιάζεται.
Αναβιώνοντας μια παράδοση δημόσιας αναπαράστασης του Θείου Δράματος, που χρονολογείται από τον Μεσαίωνα, η παραγωγή ξεκίνησε το 1989 στο κτήμα Γουίντερσαλ του Πίτερ και της Αν Χάτλεϊ στο Σάρεϊ και το 2010 μετακόμισε στο κεντρικό Λονδίνο, σαν προσφορά των δημιουργών των «Wintershall plays» στη βρετανική πρωτεύουσα.
Η φετινή ήταν η τελευταία αναπαράσταση της Σταύρωσης για τον Τζέιμς Μπερκ-Ντάνσμορ, ο οποίος έχει «σταυρωθεί» περισσότερες από 250 φορές. Από το 1998, έχει παίξει τον Χριστό σε 76 διαφορετικές παραγωγές για 22 εταιρείες σε 45 πόλεις και έξι χώρες, συμπεριλαμβανομένης μιας εκδοχής στη Νότια Αφρική, σε εννέα διαφορετικές γλώσσες.
Τον ερχόμενο Ιούνιο, ο ηθοποιός θα επαναλάβει τον ρόλο σε ένα πεντάωρο δρώμενο με τίτλο «Η Ζωή του Χριστού» («Life of Christ») στο κτήμα Γουίντερσαλ, κοντά στην πόλη Γκίλφορντ της κομητείας του Σάρεϊ και αμέσως μετά, θα παραδώσει τον σταυρό του σε έναν νέο Μεσσία, γράφει στους Times ο Πάτρικ Κιντ.
Ο Μπερκ-Ντάνσμορ/Ιησούς ακολουθούμενος από Ρωμαίους στρατιώτες στο Γκίλφορντ
Ο Μπερκ-Ντάνσμορ είναι επαγγελματίας ηθοποιός, τα περισσότερα μέλη του μεγάλου θιάσου, όμως, είναι ερασιτέχνες, που υποδύονται μαθητές, ιερείς, Ρωμαίους και κατοίκους της πόλης, και κάθε χρόνο αρχίζουν να κάνουν πρόβες από τον Ιανουάριο. «Είναι μια ευκαιρία να δουλέψεις με ανθρώπους χωρίς “εγώ”, πράγμα σπάνιο στο θέατρο», λέει ο πρωταγωνιστής του δρώμενου, στο οποίο κάποιοι συμμετέχουν πάνω από 20 χρόνια. Το έργο γράφτηκε από τον Πίτερ Χάτλεϊ, ιδιοκτήτη του Γουίντερσαλ, σαν συνέχεια ενός θεατρικού έργου για τη Γέννηση που ανέβασε για πρώτη φορά ηοικογένειά του για φίλους στον παλιό αχυρώνα του κτήματος το 1989.
Ο δημοσιογράφος της εφημερίδας The Times παρακολούθησε μια από τις πρόβες του ερασιτεχνικού θιάσου, πριν από τις παραστάσεις «Wintershall Passion» στην πλατεία Τραφάλγκαρ, που μεταδόθηκαν επίσης ζωντανά στη σελίδα τους στο Facebook (Μπορείτε να δειτε εδώ το βίντεο).
Η Τζιλ Τόμας και η Μπαμπς Μπένγουιθ, με συνολικά 50 χρόνια εμπειρίας, καθησύχαζαν τη Σόνια Γουίλιαμς, μια νευρική νεοφερμένη στην Ιερουσαλήμ, η οποία θα έπρεπε, βέβαια, να ξεβάψει το λαμπερό πορτοκαλί βερνίκι από τα νύχια της: «Δεν ήξερα τι έκανα όταν το έκανα για πρώτη φορά το 1999», του είπε η Τόμας, «και ακόμα δεν ξέρω». Μια από τις απολαύσεις της πάντως είναι να παρακολουθεί κάποιους, που ξεκίνησαν σαν παιδιά, να αναλαμβάνουν στη συνέχεια πρωταγωνιστικούς ρόλους. «Είναι μια οικογένεια», πρόσθεσε η Μπενγουίθ, η οποία συμμετέχει στο δρώμενο εδώ και 27 χρόνια μαζί με τον σύζυγό της Τόνι, που παίζει έναν ιερέα. «Είναι σκληρή δουλειά αλλά μεγάλη διασκέδαση», λέει.
Ο Ιησούς και οι Ρωμαίοι έκαναν πρόβα τη σκηνή της σταύρωσης σε έναν αχυρώνα. Ηταν περίεργο να βλέπεις τον «εσταυρωμένο» να δίνει οδηγίες στους σταυρωτές του, αλλά ο Μπερκ-Ντάνσμορ το έχει κάνει εκατοντάδες φορές στο παρελθόν. «Προσέξτε να μην πιάσετε το αγκάθινο στεφάνι στο σχοινί καθώς με τραβάτε προς τα πάνω», τους προειδοποίησε. Και λίγο πριν, όταν έλεγε πάνω στον σταυρό «Πατέρα, συγχώρεσε τους, γιατί δεν ξέρουν τι κάνουν» («Πάτερ ἄφες αὐτοῖς· οὐ γάρ οἴδασι τί ποιοῦσι»), είχε ακουστεί σαν να το εννοούσε στην κυριολεξία, όταν ένας από τους στρατιώτες παραλίγο να χάσει το καρφί χτυπώντας με το σφυρί του. Τον προηγούμενο χρόνο, μάλιστα, σε μια άγρια αιώρηση έσπασε τον αστράγαλό του . «Ω Χριστέ», μουρμουρίζει άθελά του ο Ρωμαίος…
Τα καρφιά καρφώνονται βεβαίως κάτω από τους δεμένους καρπούς του ηθοποιού και όχι μέσα από αυτούς, αλλά το αποτέλεσμα είναι αρκετά φρικιαστικό χάρη στο μπόλικο (ψεύτικο) αίμα. Ο Μπερκ-Ντάνσμορ θυμάται ότι πριν από χρόνια όταν έπαιζε τον Μάκβεθ συνάντησε μια ηλικιωμένη γυναίκα και της είπε ότι ο επόμενος ρόλος του θα ήταν ο Ιησούς. «Αν πρόκειται να το κάνεις, κάνε το σωστά», του είπε. «Πολύ αίμα». Η σκηνή είναι μια «απεικόνιση σφαγής ανθρώπου», λέει ο βρετανός ηθοποιός.
Τα πράγματα βέβαια μπορεί να πάνε στραβά στο θέατρο. «Οταν ένας γάιδαρος θέλει να τρέξει, δεν μπορείς να κάνεις και πολλά», λέει ο ηθοποιός, «Η πρώτη μου θριαμβευτική είσοδος στην Ιερουσαλήμ έγινε με ιλιγγιώδη ταχύτητα και ο τρόπος που ξεπέζεψα θύμιζε τον Μπάφαλο Μπιλ στην Αγρια Δύση», θυμάται. Είναι επίσης δύσκολο να κόψεις ψωμί στον Μυστικό Δείπνο, λέει, αν το έχει κλέψει ένας Ρωμαίος για να στερεώσει το κράνος που δεν εφάρμοζε καλά στο κεφάλι του…
Η συνεχιζόμενη πανδημία έχει φέρει και άλλα προβλήματα. Ο Ιούδας ήταν «καθαρός» στην πρόβα, και το δήλωνε κραδαίνοντας ένα αρνητικό τεστ Covid μαζί με ένα στριφτό τσιγάρο. Αλλοι, όμως, είχαν αρρωστήσει, οπότε χρειάστηκε να κάνει μια γρήγορη αλλαγή μετά την τελευταία προσευχή του Ιησού στον Κήπο της Γεθσημανή για να παίξει και τον εκατόνταρχο: «Πρέπει να τον προδώσω και μετά να τον συλλάβω», λέει… Ενας από τους ιερείς ήταν ακόμα θετικός, αλλά στεκόταν πολύ μακριά από τους άλλους· φορούσε μάσκα και χτυπώντας ένα κουδούνι φώναζε: «Ακάθαρτος, ακάθαρτος»…
Πριν από δύο χρόνια, η παραγωγή επρόκειτο να παρουσιαστεί ταυτόχρονα σε άλλες οκτώ πόλεις στο πλαίσιο του εγχειρήματος «One Good Friday»· την τελευταία στιγμή, όμως, ακυρώθηκε λόγω των μέτρων του κορονοϊού. Ωστόσο, φέτος, εκτός από το Λονδίνο, αναπαραστάσεις του Θείου Δράματος έγιναν ταυτόχρονα και στις πόλεις Γούστερ, Μπίσοπς Οκλαντ, Λίβερπουλ και Χάμιλτον, και οι διοργανωτές ευελπιστούν ότι θα επεκταθούν περαιτέρω το 2023.
Εν τω μεταξύ, ο Μπερκ-Ντάνσμορ, με τα μακριά μαλλιά και τα γένια του γκρίζα, πλέον, είναι έτοιμος να βρει και να εκπαιδεύσει τον διάδοχό του. Η κύρια συμβουλή του για τους υποψήφιους Μεσσίες; «Δεν αφορά εσένα», λέει στους Times, «Δεν πρόκειται να παίξεις τον ρόλο ενός σταρ. Υπηρετείς την ιστορία».