Ακαδημαϊκοί στη Βρετανία κρούουν των κώδωνα του κινδύνου για εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (μεταξύ των οποίων προφανώς θα συμπεριλαμβάνονται και Ελληνες) οι οποίοι κινδυνεύουν να εγκλωβιστούν σε ένα νομικό κενό από την 1η Ιουλίου και έπειτα, με το δικαίωμά τους να διαμένουν, να εργάζονται ή να λαμβάνουν τη σύνταξή τους στη Βρετανία να τίθεται εν αμφιβόλω.

Λιγότερο από δύο εβδομάδες πριν λήξει (την 30η Ιουνίου) για τους πολίτες κρατών της ΕΕ και του ΕΟΧ η προθεσμία υποβολής αιτήσεων για καθεστώς ημι-μόνιμου (pre-settled) ή μόνιμου (settled) κατοίκου, μία έκθεση της ερευνητικής ομάδας UK in a Changing Europe που εδρεύει στο King’s College του Λονδίνου, επισημαίνει τους κινδύνους που ελλοχεύουν για όλους όσοι δεν καταθέσουν τις αιτήσεις τους εμπρόθεσμα. 

Οι συντάκτες της έκθεσης ανησυχούν επίσης ιδιαίτερα για το ενδεχόμενο ευρωπαίοι πολίτες (συμπεριλαμβανομένων μικρών παιδιών και συνταξιούχων) που έχουν καταθέσει τη σχετική αίτηση αλλά αναμένουν ακόμα την έγκρισή της, να αντιμετωπίσουν δυσκολίες – είτε ταξιδεύοντας, είτε προσφεύγοντας στο βρετανικό ΕΣΥ – στην περίπτωση που δεν θα μπορούν να αποδείξουν ότι τελούν υπό καθεστώς κατοίκου, απλά και μόνο επειδή η αίτησή τους δεν θα έχει εξεταστεί ακόμα μετά την 30η Ιουνίου.

Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στατιστικά στοιχεία, αναφέρει ο Guardian στο ρεπορτάζ του, τουλάχιστον 320.000 άνθρωποι περιμένουν την απόφαση των αρμόδιων υπηρεσιών του βρετανικού υπουργείου Εσωτερικών όσον αφορά την κατάστασή τους, με τους ευρωπαίους πολίτες που διαμένουν στη Βρετανία περισσότερα από πέντε χρόνια να διεκδικούν το καθεστώς του μόνιμου κατοίκου ενώ όλοι όσοι ζουν στη χώρα λιγότερα από πέντε χρόνια του ημι-μόνιμου κατοίκου.

Στην έκθεση με τον τίτλο «Brexit and Beyond» επισημαίνεται μεταξύ άλλων πως «εάν οι αιτούντες δεν είναι σε θέση να αποδείξουν ότι έχουν “δικαίωμα διαμονής, θα απολέσουν άμεσα όλα τους τα δικαιώματα, ακόμη και στην περίπτωση που η αίτησή τους είναι έγκυρη. Αυτό ενδέχεται να επηρεάσει περισσότερο τους πιο ευάλωτους από τους αιτούντες οι περιπτώσεις των οποίων είναι περίπλοκες. Δεδομένων των καθυστερήσεων που παρατηρούνται στην εξέταση των αιτήσεων αυτή η διαφορετική μεταχείριση θα μπορούσε να καταστεί καθοριστική». 

Η βρετανική κυβέρνηση εξακολουθεί να δηλώνει πως δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας για όλους όσοι βρίσκονται ή θα βρεθούν στη λίστα αναμονής, επισημαίνοντας πως η προσέγγισή της όσον αφορά τις αιτήσεις που θα εκκρεμούν μετά την 30η Ιουνίου θα είναι «πραγματιστική και ευέλικτη». 

Ωστόσο σύμφωνα με την Κάθριν Μπάρναρντ, αναπληρώτρια διευθύντρια της ομάδας UΚ in a Changing Europe και καθηγήτρια Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Κέιμπριτζ, οι ευρωπαίοι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν τη νομική σημασία τού να τελούν υπό καθεστώς μόνιμου ή ημι-μόνιμου κατοίκου μετά το τέλος του μήνα, παρά τις όποιες κυβερνητικές διαβεβαιώσεις.

«Για να καταθέσει κάποιος αίτηση για καθεστώς διαμονής το μοναδικό που χρειαζόταν ήταν να διέμενε στη χώρα πριν την 31η Δεκεμβρίου. Αλλά για να είναι προστατευμένος μετά την 30η Ιουνίου, εάν δεν έχει εγκριθεί η αίτησή του, θα πρέπει να κάνει χρήση  των δικαιωμάτων που προβλέπονται στη Συνθήκη της ΕΕ και αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να εργάζεται ή να είναι αυτοαπασχολούμενος ή να σπουδάζει ή να είναι άτομο ιδίων πόρων», εξήγησε η βρετανίδα ειδικός. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι συνταξιούχοι, τα παιδιά ευρωπαίων πολιτών ή οι σύζυγοί τους που δεν κατάγονται από κράτη της ΕΕ, εάν δεν έχουν εγκριθεί οι αιτήσεις τους, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα. 

Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και όλοι όσοι δεν γνώριζαν ότι έπρεπε να καταθέσουν τη σχετική αίτηση για καθεστώς διαμονής, ευρωπαίοι πολίτες μεγάλης ηλικίας, για παράδειγμα, που ζουν εδώ και δεκαετίες στη Βρετανία και δεν πιστεύουν ότι καλούνται τώρα να μπουν στην εν λόγω διαδικασία. 

Σύμφωνα με την πρόσφατη προειδοποίηση περισσότερων από σαράντα φιλανθρωπικών οργανώσεων σε δύσκολη θέση ενδέχεται να βρεθούν μετά την 30η Ιουνίου και θύματα βίας, άστεγοι άνθρωποι, παιδιά και ηλικιωμένοι που διαμένουν σε ιδρύματα. 

«Από τη μία πλευρά το καθεστώς κατοίκου για τους πολίτες της ΕΕ, αποτελεί μία τεράστια επιτυχία όσον αφορά τη δημιουργία μίας ταχείας και αποτελεσματικής διαδικασίας που εξυπηρέτησε έναν τεράστιο αριθμό ανθρώπων. Αλλά τώρα πρόκειται να εισέλθουμε σε ένα στάδιο που απαιτεί λεπτή διαχείριση και η κυβέρνηση θα κληθεί να επιδείξει πραγματισμό και ευελιξία στην εξέταση δύσκολων περιπτώσεων», εξήγησε η Κάθριν Μπάρναρντ. 

Από την 1η Ιουλίου αντιμέτωποι με την επιβολή αυστηρών προστίμων θα είναι οι ιδιοκτήτες ακινήτων εάν νοικιάσουν σπίτι σε κάποιον που δεν τελεί υπό καθεστώς κατοίκου, ακόμη και εάν έχει καταθέσει τη σχετική αίτηση και απλά εκκρεμεί η απόφαση. Σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία η οποία πρόκειται να επικαιροποιηθεί τις επόμενες ημέρες, οι ιδιοκτήτες ακινήτων θα πρέπει να ελέγχουν οι ίδιοι τους ενοικιαστές που τελούν υπό καθεστώς ημι-μόνιμου κατοίκου, γνωρίζοντας πως σε περίπτωση παράβασης του νόμου θα κληθούν να καταβάλουν στο κράτος έως και 3.000 στερλίνες.

Οσον αφορά την εργασία, με πρόστιμο ύψους έως και 15.000 στερλινών θα κινδυνεύουν μετά την 30η Ιουνίου και οι εργοδότες για την πρόσληψη ευρωπαίων πολιτών που δεν τελούν υπό καθεστώς κατοίκου, ακόμα και εάν έχουν καταθέσει τη σχετική αίτηση. 

Πάντως ο υφυπουργός Μετανάστευσης της Βρετανίας Κέβιν Φόστερ, απηύθυνε έκκληση σε όλους όσοι δεν έχουν καταθέσει αίτηση να σπεύσουν να το κάνουν έως το τέλος του μήνα, δεσμευόμενος ότι από την 1η Ιουλίου και για όσο διάστημα χρειαστεί θα προστατεύονται πλήρως τα δικαιώματα και των ευρωπαίων πολιτών οι αιτήσεις των οποίων θα εκκρεμούν.