Tι σημαίνει επανάσταση; Eδώ στο Κάιρο, «τάγχρουα», στα αραβικά, η λέξη επανάσταση, κρέμεται από τα χείλη των Αιγυπτίων. Την προφέρουν με εξαιρετική ευκολία, δεν διστάζουν λεπτό να την υπερασπιστούν, δεν φέρουν καμία αντίρρηση όταν ζητάς να την εξηγήσουν. «Επανάσταση», μια απότομη αλλαγή στην εξουσία και στον τρόπο που οργανώνονται τα πράγματα. Ο Αριστοτέλης έκανε λόγο για δύο είδη επανάστασης, την απόλυτη μετάβαση από ένα Σύνταγμα σε ένα άλλο, και την μεταρρύθμιση ενός υπάρχοντος Συντάγματος.

O Τσάρλς Τίλι, σύγχρονος μελετητής των επαναστάσεων, διαχωρίζει ανάμεσα στην επανάσταση, το κου, τον εμφύλιο πόλεμο, την εξέγερση και την αληθινή επανάσταση. Περπατώντας στην πλατεία Ταχρίρ, την πλατεία «Ελευθερίας» του Καίρου, δεν μπορείς παρά να αναρωτιέσαι, αν όντως έγινε η επανάσταση. Aν κάνουμε λόγο για επανάσταση, ή για εξέγερση. Αν όντως αναφερόμαστε σε επανάσταση γιατί είναι ο στρατός ακόμη εδώ, γιατί σταθμεύουν τα τανκς στη γωνία του δρόμου Ταλάτ Χαρμπ. Στρατός φυλάει ακόμη και το Kentucky Fried Chicken, το οποίο λειτούργησε σαν κέντρο πρώτων βοηθειών στη διάρκεια της επανάστασης. Οι ντόπιοι μου λένε ότι ο στρατός θα φύγει, ότι είναι εδώ προσωρινά, για να διαφυλάξει την πλατεία από συμμορίες που έρχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα για να δημιουργήσουν φασαρίες.

Πέρασαν δέκα μήνες από την αρχή της «επανάστασης». Περίπου 850 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην πλατεία, στις διαδηλώσεις που οδήγησαν στην «πτώση» του Μουμπάρακ. Αλλά η δικαιοσύνη δεν έχει ακόμη αποδοθεί. Η δίκη του Μουμπάρακ δεν τελειώνει. «Και δεν θα τελειώσει, γιατί είναι στημένη» θα πουν πολλοί από τους Αιγύπτιους που θα συναντήσω σε αυτό το ταξίδι μου. Στο Κάιρο αυτές τις μέρες ακόμη αισθάνεσαι την παρουσία του στρατού παντού. Τη διαφθορά να ποτίζει κάθε συναλλαγή. «Πόσους δημοσίους υπαλλήλους έχει η Αίγυπτος;» ερωτώ και γελούν. «Πόσους ακτιβιστές έχει η Αίγυπτος» ερωτώ και με κοιτούν καχύποπτα.

Χαράματα και είναι η πρώτη φορά που πατάω το πόδι μου στην πλατεία Ταχρίρ. Νιώθω τη συγκίνηση της στιγμής. Αν και έχω επισκεφθεί πλατείες οι οποίες έχουν ταυτιστεί με επαναστάσεις, την πλατεία της Βαστίλλης, την πλατεία Βενσεσλάς στην Πράγα, την σκηνή της Βελούδινης Επανάστασης, δεν είναι το ίδιο. Στην πλατεία Ταχρίρ νιώθεις ακόμη την ένταση και την αγωνία μιας εξέγερσης που ψάχνει ακόμη για ταυτότητα. Άραγε σε ποια κατηγορία «επανάστασης» θα καταχωρηθεί στις σελίδες της ιστορίας; Μόνον ο χρόνος θα δείξει.

Είναι μια ήσυχη μέρα, ή τουλάχιστον αυτή την αίσθηση δίνει η παχιά ομίχλη ζέστης που ταξιδεύει επάνω από το άγαλμα του Ομάρ Μακράμ, ήρωα της αντίστασης εναντίον του Ναπολέοντα. Σήμερα η πλατεία έχει νέους ήρωες. Τους ήρωες της 11ης Φεβρουαρίου, ημέρα που ο Μουμπάρακ κατέβηκε από την εξουσία. Έκτοτε η πλατεία αποτελεί σύμβολο της επανάστασης του 2011, της Αραβικής Άνοιξης, και είναι το σπίτι των ακτιβιστών και των διαδηλωτών. Είναι όμως και σπίτι για τους κατοίκους της, που παρακολουθούν από τα παράθυρα τους τα όσα συμβαίνουν. Άλλοι κατεβαίνουν και συμμετέχουν, και άλλοι νοικιάζουν τα μπαλκόνια τους στο CNN και στο Al Jazeera. Είναι και αυτοί που έχουν νοικιάσει τις ταράτσες τους σε ελεύθερους σκοπευτές. Aλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.

Ιανουάριος. Ακόμη μια μέρα διαδήλωσης. Σχεδόν κάθε μέρα γίνεται κάτι στην πλατεία. Γυναίκες που αντιστέκονται στη βία του στρατιωτικού καθεστώτος εναντίον τους. Στα τεστ παρθενιάς τα οποία διεξάγονται στο όνομα της δικαιοσύνης. Πλήθος λάου που βλέπει την Μουσουλμανική Αδελφότητα, τους Σαλαφιστές να στέκεται στο πλευρό του στρατού υψώνει τη φωνή του.  Η βοή και η μανία της πόλης του Καϊρού, σε ακολουθεί και στην πλατεία. Είναι πράγματι σαν να βρυχάται η πόλη. Περνάω τo check point και δείχνω το περιεχόμενο της τσάντας μου σε μια γυναίκα με μαντίλα. Είναι ημέρα διαδήλωσης στο Κάιρο, το θέμα της διαδήλωσης η απελευθέρωσης των κρατουμένων που κατηγορούνται για βία στην πλατεία, αλλά και η απομάκρυνση του στρατού του στρατάρχη Ταντάουι από τον δρόμο. Ακτιβιστές στην πλειοψηφία τους, οι νέοι αυτοί Αιγύπτιοι αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο ετών φυλάκισης.  Το check point εξασφαλίζει έναν έλεγχο στην πλατεία. Ο φόβος για καμικάζι αυτοκτονίας παραμένει ζωντανός. Μαζί μου η ακτιβίστρια Μόνα Σαχίν, ηγείται της οργάνωσης «Πλατεία Ταχρίρ», η οποία στις αρχές της ζωής της λάμβανε χρήματα από την κυβέρνηση, ωστόσο αποποιήθηκε τη σχέση αυτή όταν κατηγορήθηκε για διπλό ρόλο. «Σκέφτομαι να γράψω ένα βιβλίο, με τίτλο, πως να ξεκινήσετε μια επανάσταση, και να το δώσω σε όλες τις χώρες που είναι στο ξεκίνημα της» λέει αναφερόμενη στη Συρία, όπου Σύριοι ακτιβιστές έχουν ζητήσει συμβουλές. Άραγε υπάρχει εγχειρίδιο επανάστασης; Ήταν χρήσιμες οι συμβουλές της Αιγύπτου στη Συρία, όπου η εξέγερση, εξελίσσεται βίαια, ενώ ο Ασάντ, με το «μακρύ χέρι» αρνείται να απομακρυνθεί από την εξουσία. Aν υπάρχει συνταγή γιατί η πλατεία Συντάγματος δεν την έχει δοκιμάσει;

Πολλοί ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει συνταγή επανάστασης. Αυτό υποστηρίζει και η πρώτη γυναίκα υποψηφία για την προεδρία Μποθέινα Κάμελ, πως η κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή, πως η κάθε χώρα πρέπει να διαχειριστεί τα δικά της προβλήματα, τον δικό της «εμφύλιο». Το νιώθω και εγώ στους δρόμους, όταν μου λένε να κοιτάξω τη δουλειά μου. «Μα είμαι Ελληνίδα, ζούμε και εμείς τη δική μας επανάσταση» αντιστέκομαι λεκτικά, όταν με κατηγορούν ότι είμαι ξένη και ότι δεν έχω καμία δουλειά εδώ. Είναι άλλωστε πολλοί αυτοί που μας βλέπουν σαν ξένα στοιχεία. «Τι κάνετε εδώ, είναι δική μας υπόθεση» επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά οι περαστικοί οι οποίο ενοχλούνται έντονα από την παρουσία μας. Πολλοί μας ξεφορτώνονται ακόμη και με ψέματα. «Δεν ήμουν εδώ ήμουν στην Σουηδική Αραβία», ψεύδεται ο Μοχάμεντ, 30 ετών, ο οποίος συχνάζει στο πανδοχείο Άκραμ καθημερινά. Δεν θα κάτσει κοντά μας για πολύ, απομακρύνεται με γρήγορα βήματα.

Σήμερα στην πλατεία Ταχρίρ, σε μια προσπάθεια αναθέρμανσης του επαναστατικού κλίματος, βρίσκονται εδώ πολλά «μπλόκα». Πάνω από τριάντα διαφορετικές ομάδες έχουν συγκεντρωθεί για να εκφράσουν την δυσαρέσκειά τους για το στρατιωτικό καθεστώς το οποίο εξακολουθεί να κυβερνά τη χώρα. Να εκφράσουν την οργή τους για τον χαμένο τους αγώνα. Μέσα από αυτή τη διαδήλωση, όπως μου εξηγεί ο Μοχάμεντ Ελ Τοχάμι, ακτιβιστής, ο κόσμος πρέπει να θυμηθεί ότι η επανάσταση δεν έχει τελειώσει. Ότι αντιθέτως έχει μόλις ξεκινήσει. Ο Μοχάμεντ δεν έλειψε μέρα από την πλατεία, από τη στιγμή που ξεκίνησε η επανάσταση. Μας κάνει τον γύρο της πλατείας για αναγνώριση. Μας δείχνει τα σημεία ασφαλείας, σε περίπτωση που συμβεί κάτι και μας συστήνει στα πρόσωπα που φρουρούν τις εισόδους των πολυκατοικιών. Η πλατεία εξακολουθεί να έχει τον δικό της κώδικα, έναν κώδικα κυκλοφορίας που υιοθετήθηκε τις ημέρες της επανάστασης. Ανεβαίνουμε στο διαμέρισμα του Πιέρ, διαμέρισμα φάρος για ακτιβιστές και κανάλια τους τελευταίους μήνες. Από εδώ θα τραβήξουμε με κάμερες την διαδήλωση.

Σήμερα αναμένονται 200.000 περίπου διαδηλωτές. Υπάρχουν και εκτιμήσεις. Μέλη συμμοριών έχουν συλληφθεί από το πρωί. Η γενιά του facebook, μπλογκάρει διαρκώς. Οι ακτιβιστές της πλατείας με προειδοποιούν ότι τα ΜΜΕ είναι πουλημένα, και μεταδίδουν μόνο ότι τους συμφέρει. Στα φιλόδοξα σχέδια των επόμενων ημερών είναι και το σχέδιο να καταλάβουν κρατικά κτίρια. Και να κάψουν. Στήνουμε τις κάμερες, στην πλατεία κόσμος και κόσμος. Τροτσκιστές, και ισλαμιστές, σοσιαλιστές, μικροπωλητές. Ακόμη και νεαροί που κάνουν τατουάζ την Αιγυπτιακή Σημαία. Πωλητές πωλούν κεμπάμπ. «Η επανάσταση δεν τρώγεται» μου υπενθυμίζει ο Μοχάμεντ. Βρίσκονται εδώ ακόμη και αναρχικοί, οι οποίοι έχουν κάνει την παρουσία τους αισθητή στην πλατεία. «Είναι η πρώτη φορά που έχουμε αναρχικούς. Αυτό είναι ένα βήμα, ότι ο κόσμος δεν φοβάται πλέον να πει τη γνώμη του» μου λέει η Σαμίρα, μια κοπέλα που υπέστην τεστ παρθενιάς τις ημέρες της επανάστασης στην πλατεία. Αυτό την έκανε ακόμη πιο δυνατή, όπως μου λέει, «έσπασαν τον φόβο μου, και τώρα δεν φοβάμαι πλέον τίποτε» εξομολογείται με μια γλυκύτητα στα μάτια. Πίνουμε εμφιαλωμένο νερό, και ανεβοκατεβαίνουμε στο ξενοδοχείο Άκραμ, άλλη μια αφετηρία της επανάστασης. Πολλοί λένε ιστορίες. Για την επίθεση στην Ισραηλινή πρεσβεία. Η συμπάθεια για τους Παλαιστίνιους, έχει διογκωθεί αυτές τις μέρες. Παραμένει ζωντανή από την εποχή του θρυλικού ηγέτη της Αιγύπτου Νάσερ, ο οποίος και ξεκαθάρισε, τη θέση της χώρας απέναντι στο Παλαιστινιακό ζήτημα. Τα χρόνια που πέρασαν με κόπο ο Μουμπάρακ διατήρησε την ισορροπία με τον αιώνιο εχθρό, το Ισραήλ, μια ισορροπία που πολλοί φοβούνται ότι στο μέλλον θα διαταραχθεί αισθητά, κυρίως και με την στήριξη της Τουρκίας.
Εκείνο το βράδυ του Οκτωβρίου, 1500 διαδηλωτές φώναζαν «Σήκωσε το κεφάλι σου, είσαι Αιγύπτιος» μπροστά από την Ισραηλινή πρεσβεία, καθώς έριχναν τον τοίχο. Τρεις νεκροί.

To επόμενο πρωί η πλατεία θυμίζει πεδίο μάχης, αν και η διαδήλωση της πλατείας τουλάχιστον ήταν ειρηνική. Ο Νάσερ, 36 ετών, καθαρίζει την πλατεία από τα πανό. Κατοικεί σε ένα από τα διαμερίσματα επάνω από την πλατεία. Είναι φοβισμένος, «εδώ στην πλατεία γίνονται κλοπές στα σπίτια, κλοπές στις τράπεζες, τίποτε δεν είναι ασφαλές πλέον» λέει με βαριά καρδιά. Ακόμη και το μουσείο του Καίρου ανοίγουν ξανά και ξανά. Ο Νάσερ δεν ήταν σε όλες τις διαδηλώσεις αλλά βρίσκονταν εδώ στις 27 του Γενάρη. «Καλός άνθρωπος ο Μουμπάρακ, αλλά δεν μπορώ να τον καταλάβω, γιατί δεν έδωσε λίγο σεβασμό στους κατοίκους της Αιγύπτου, λίγο μόνον». «Χάος, επικρατεί χάος, πρέπει να αναλάβει ο στρατός για να επέλθει η τάξη» θα πει αγανακτισμένος, για να εκφράσει την άποψη πολλών Αιγυπτίων αυτές τις μέρες στο Κάιρο, οι οποίοι πιστεύουν πως οι επαναστάτες έφεραν μαζί τους και μεγάλη ανασφάλεια.

Ο Μοχάμεντ Αχμέντ Σορχί, 30 ετών ζει με την επταμελή του οικογένεια σε ένα δωμάτιο στο κέντρο του Καιρού. Έρχεται στην πλατεία συχνά, για να διαδηλώσει. Αλλά και για να διεκπεραιώσει δουλειές τις οποίες δεν διευκρινίζει. Η πλατεία παραμένει κέντρο συναντήσεων και κέντρο προσέλευσης κόσμου. Ο Μοχάμεντ είναι άνεργος. Βρέθηκε στο πλευρό των επαναστατών από την πρώτη στιγμή, παρόλα αυτά πιστεύει ότι ο αγώνας ήταν άδικος. «Έχουν ακριβύνει τα πάντα, δεν έχει καθόλου τουρισμό, η πόλη δεν καθαρίζεται ποτέ πια, το κάνουν επίτηδες ώστε ο κόσμος να νοσταλγήσει ο κόσμος το παλιό καθεστώς». Αλλά τι να νοσταλγήσουν ένα ψέμα, καταλήγει. «Ο Μουμπάρακ ήταν ένας υπάλληλος των πλουσίων, δεν πιστεύω καν ότι είναι στην φυλακή, οι εικόνες που μας δείχνουν είναι ψεύτικες. Ούτε καρδιακό επεισόδιο έχει υποστεί, υποτίθεται ότι έχει βηματοδότη και φοράει ρολόι;».

Μέρες αργότερα πίνω καφέ με την Μόνα, στο Costa Coffee σε ένα σοκάκι πίσω από την πλατεία. Η πλατεία δεν θυμίζει τίποτε από τις προηγούμενες ήμερες διαδήλωσης. Ούτε της νύχτες αγρύπνιας, με τον φόβο της άφιξης των συμμοριών του Μουμπάρακ. Με απειλές από ομάδες ανδρών «Θα σε …», «Θα σε..». Ως δυτική γυναίκα, βίωσα τη λεκτική κακοποίηση. Θα αφήσω τις σκέψεις μου πίσω για να πλησιάσω μια κοπέλα που αγοράζει καφέ, μια «μοντέρνα» κοπέλα σύμφωνα με τα δυτικά στερεότυπα. Αλλά η κοπέλα που στέκεται μπροστά μας δεν μας λέει το όνομα της. Είναι γύρω στα 25, φοράει μαντίλα και τζιν παντελόνι. Μας ρωτάει ξανά και ξανά ποιοι είμαστε και τι θέλουμε εδώ. Δεν απαντάει στο άκουσμα του ονόματος του Μουμπάρακ, «Θέλουμε η Ευρώπη και η Αμερική» να μας αφήσουν ήσυχους. Δεν κατέβηκε στην πλατεία, ήξερε από την αρχή ότι τα πράγματα θα κατέληγαν εδώ. «Ο στρατός και οι μουσουλμάνοι είναι το μέλλον της Αιγύπτου» κηρύττει.

Οι μέρες στη πλατεία συνεχίζονται. Ένα ακόμη απόγευμα. Σε μια συνάντηση σε ένα διαμέρισμα που στην Ελλάδα ίσως το αποκαλούσαμε «γιάφκα», μια ομάδα ακτιβιστών ορκίζονται να επιστρέψουν στην πλατεία εωσότου φύγει ο στρατός από την εξουσία. Εωσότου διεξαχθούν νόμιμες και ανόθευτες εκλογές στη χώρα. Θέλουν να βάλουν τέλος στις στρατιωτικές δίκες των πολιτών και να επισπεύσουν τις δίκες των  «δικτατόρων», όπως τονίζει ο Μοσταφά Ελ Χαγκ, ένας 28χρονος τραγουδιστής και ακτιβιστής. 70 περίπου οργανώσεις, ανάμεσα τους και η Μουσουλμανική Αδελφότητα απειλούν να σαμποτάρουν τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές αν δεν εφαρμοστούν κάποια από τα αιτήματα τους. Ένα από αυτά είναι η εφαρμογή ενός νόμου που θα εμποδίσει πολλούς από αυτούς που υποστήριξαν τον Μουμπάρακ στη διάρκεια της εξουσίας τους να θέσουν υποψηφιότητα.

Aνάμεσα στους ακτιβιστές βρίσκεται η Αμίνα, μια μικροκαμωμένη κοπέλα που θυμίζει ηρωίδα κόμικ. Η Αμίνα ανήκει στην γενιά του facebooκ, στην επανάσταση του Twitter, και είναι γραφίστρια σε ένα περιοδικό, το οποίο στεγάζεται σε ένα κτίριο φυλασσόμενο. Την έχουν συλλάβει άπειρες φορές. Καπνίζει νευρικά, στο πάτωμα όπου κοιμάται υπάρχουν στρώσεις λάσπης. Η Αμίνα ήρθε στο Κάιρο από την επαρχία πριν από μερικά χρόνια. Άρχισε να μπλογκάρει ως alienzero και ήταν μια από τις αληθινές επαναστάτριες. «Revolution, revolution, revolution», επαναλαμβάνει. H προφορά της είναι αμερικάνικη, έχει μάθει τη γλώσσα από το internet.

Άπταιστα αγγλικά μιλάει και η Έζρα Αμπντέλ Φατάχ, η αποκαλούμενη Facebook girl, η οποία το 2008  ξεκίνησε στο Facebook, το «Κίνημα της 6ης Απριλίου», προσκαλώντας τους εργάτες στις βιομηχανικές πόλεις Ελ-Μαχαλά, και Ελ-Κούμπρα, να μείνουν σπίτι τους και να απεργήσουν προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για τα άθλια ημερομίσθια, και τις υψηλές τιμές των τροφίμων. Η ενέργεια της αυτή οδήγησε στη φυλάκιση της, στη διάρκεια της οποίας ξυλοκοπήθηκε άγρια. Το «Κίνημα της 6ης Απριλίου» ήταν από τους πρωτεργάτες της επανάστασης του 2011. Η Έζρα απαντάει κοφτά και νευρικά στις ερωτήσεις μας, σχεδόν σαν να βαριέται. Τα έχει πει εκατομμύρια φορές. «Είναι ώρα για δουλειά» επιμένει, «η επανάσταση θέλει δουλειά».

Η συνάντηση των ακτιβιστών θα κρατήσει ώρες. Είναι μια φωτεινή μέρα στο Κάιρο και η πλατεία σφύζει από ζωή. Ο Μουμπάρακ δικάζεται ξαπλωμένος στο κρεβάτι του πόνου. Η επανάσταση; Ανεμίζει η Αιγυπτιακή σημαία στα μαγαζάκια του δρόμου. Σε ένα από αυτά ζητιανεύει ο άστεγος, Ρεφάτ Μοχάμεντ, 48 ετών. Είδε τον κόσμο να κλέβει απεγνωσμένος αγάλματα από το μουσείο, είδε τον στρατό να σκοτώνει και φίλους τους να πεθαίνουν. Θυμάται έναν από αυτούς να αφήνει την τελευταία του πνοή, από τη σφαίρα ενός ελεύθερου σκοπευτή. Είδε και ένα μεγάλο τζιπ να παρασέρνει αθώους, οδηγός ήταν ένας αξιωματικός του στρατού. «Χρειάζεται τουλάχιστον 10 χρόνια, για να αλλάξει κάτι σε αυτόν τον τόπο, παλιά πίστευα στον στρατό αλλά όχι πια. Ο Μουμπάρακ είναι εχθρός του λαού, κοιτάει μόνο το συμφέρον του και αδιαφορεί για τις μάζες. Υπάρχουν και στην Ευρώπη ηγεσίες που κλέβουν τον κόσμο αλλά εδώ τα πράγματα έχουν φτάσει στο απροχώρητο». Είναι μέρες που δεν τρώει καθόλου και κοιμάται σε στενά δρομάκια γύρω από την Ταχρίρ, σε ένα πρόχειρο τζαμί. Η Ταχρίρ είναι το σπίτι του, είναι και η πατρίδα του, τίποτε άλλο δεν υπάρχει για εκείνον. Η πλατεία, μόνον η πλατεία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News