Πριν από σαράντα επτά χρόνια, τον Αύγουστο του 1974, η CIA προέβη σε μία ενδελεχή έρευνα των επιστημονικών μελετών που είχαν εκπονηθεί έως τότε σχετικά με την κλιματική αλλαγή, καθώς αυτή «άπτεται προβλημάτων της υπηρεσίας πληροφοριών», επεξηγούνταν στη σχετική έκθεση. Και το συμπέρασμα της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ ήταν δραματικό, καθώς γινόταν ξεκάθαρα λόγος για την αρχή μιας νέας εποχής «περίεργων καιρικών συνθηκών» που θα επέφεραν πολιτική αναταραχή και μαζική μετανάστευση, η οποία, με τη σειρά της, θα ενέτεινε την αναταραχή.

Αυτή η νέα εποχή δεν θα ήταν απαραίτητα θερμότερη, καθώς οι επιστήμονες τότε μιλούσαν και για άνοδο και για πτώση της θερμοκρασίας. Ωστόσο την CIA δεν την απασχολούσε τόσο εάν ο υδράργυρος θα κινούνταν ανοδικά ή καθοδικά, όσο ο πολιτικός αντίκτυπος της ανόδου ή της καθόδου του. 

Τα στελέχη της γνώριζαν ότι η αποκαλούμενη «βραχεία περίοδος των παγετώνων», μια σειρά από κύματα ψύχους που εκδηλώθηκαν χονδρικά από το 1350 έως το 1850, είχε προξενήσει όχι μόνον ξηρασίες και λιμούς αλλά και πολέμους, οπότε εύλογα ανησυχούσαν πως ανάλογος θα μπορούσε να είναι ο αντίκτυπος και των νέων μεταβαλλόμενων κλιματικών συνθηκών.

Καταστροφή σε ΕΣΣΔ και Ινδία

Στην πρώτη σελίδα της σχετικής έκθεσης επισημαινόταν ότι «η κλιματική αλλαγή άρχισε το 1960 αλλά κανένας, ούτε οι ειδικοί στο κλίμα, το συνειδητοποίησαν». Η εκτεταμένη καταστροφή καλλιεργειών στην ΕΣΣΔ και στην Ινδία στις αρχές της δεκαετίας του 1960 αποδόθηκε σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Οι ΗΠΑ απέστειλαν σιτηρά στην Ινδία ενώ οι Σοβιετικοί εξολόθρευσαν τα εκτρεφόμενα ζώα τους, ούτως ώστε να τραφούν. Ωστόσο η παγκόσμια κοινότητα αγνόησε αυτά τα προειδοποιητικά σημάδια – υπογραμμιζόταν επίσης στην έκθεση της CIA – ενώ ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξανόταν και τα κράτη επένδυαν τεράστια ποσά στην ενέργεια, στην τεχνολογία και στη φαρμακευτική. 

Ομως οι καιρικές συνθήκες συνέχιζαν να είναι αναπάντεχα άστατες και «περίεργες» σε διάφορες ζώνες του πλανήτη, ειδικά σε μια σειρά από χώρες της Δυτικής Αφρικής κάτω από τη Σαχάρα. Σύμφωνα με την έκθεση της CIA, άνθρωποι στη Μαυριτανία, στη Σενεγάλη, στο Μάλι, στην Μπουρκίνα Φάσο, στον Νίγηρα και στο Τσαντ «κατέστησαν τα πρώτα θύματα της κλιματικής αλλαγής», αλλά το γεγονός επισκιάστηκε από άλλες συμφορές που έπλητταν τις εν λόγω χώρες, ενώ ο πλούσιος και αναπτυγμένος κόσμος είχε αλλού στραμμένη την προσοχή του.

Καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είχαν ήδη αρχίσει να γίνονται αισθητές σε άλλα μέρη του κόσμου, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 οι ειδικοί προειδοποιούσαν για ξηρασίες, πλημμύρες και φτωχές σοδειές στη Μιανμάρ, στο Πακιστάν, στη Βόρεια Κορέα, στην Κόστα Ρίκα, στην Ονδούρα, στην Ιαπωνία, στην Μανίλα, στο Εκουαδόρ, στην ΕΣΣΔ, στην Κίνα, στην Ινδία και στις ΗΠΑ. Ωστόσο «τα πρωτοσέλιδα από τον κόσμο αφηγούνταν μία ιστορία που δεν γινόταν απόλυτα κατανοητή ή μία ιστορία που δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε», σύμφωνα πάντα με την έκθεση.  

Παρότι ακούγονταν σποραδικά φωνές που προειδοποιούσαν για τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής και το ζήτημα είχε εν μέρει αναδειχθεί και από τα ΜΜΕ, οι συντάκτες της έκθεσης κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι η κλιματική αλλαγή δεν αντιμετωπιζόταν με τη δέουσα προσοχή, ενώ στις σχετικές συζητήσεις που διεξάγονταν δεν υπήρχε καμία αίσθηση του επείγοντος και ούτε η κοινή γνώμη ήταν θορυβημένη.

Ολα τα παραπάνω στοιχεία εμπεριέχονται στο «Our Biggest Experiment: An Epic History of the Climate Crisis», μία ιστορία της κλιματικής κρίσης που συνέταξε η Αλις Μπελ, συν-διευθύντρια της βρετανικής περιβαλλοντικής ΜΚΟ Possible, και κυκλοφόρησε αυτές τις ημέρες στη Βρετανία.

Η έκθεση της CIA

Διαβάζοντας ένα απόσπασμα του βιβλίου που δημοσίευσε ο Guardian μαθαίνουμε πως η έκθεση της CIA για την κλιματική αλλαγή, παρότι αρχικά είχε χαρακτηρισθεί απόρρητη, κατέληξε τελικά στις σελίδες των New York Times. Ωστόσο τον Νοέμβριο του 1977 το πρόβλημα της καύσης ορυκτών καυσίμων λαμβανόταν υπόψη στις ΗΠΑ περισσότερο μέσα από το πρίσμα της εγχώριας πετρελαϊκής κρίσης παρά των υπερπόντιων λιμών.  

Η νεοϋορκέζικη εφημερίδα ανέφερε πως ειδικοί και στο κλίμα και σε ενεργειακά ζητήματα θεωρούσαν και ευελπιστούσαν πως η διττή, κλιματική και ενεργειακή, κρίση ήταν αρκετά σοβαρή και απτή, ούτως ώστε να κινητοποιηθούν τόσο οι αρμόδιες αρχές όσο και η κοινή γνώμη με στόχο την αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων πριν αυτά επιδεινωθούν δραματικά. 

Ωστόσο οι συζητήσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 έως και τις αρχές του 20ου αιώνα χαρακτηρίστηκαν από εξίσου από σημαντικές καθυστερήσεις και έντονες ανησυχίες, εξαιτίας και της αντίστασης που προέβαλαν οι βιομηχανίες των ορυκτών καυσίμων και αυτό οι πολιτικοί αναλυτές της CIA δεν το είχαν προβλέψει. 

Προειδοποιήσεις από τη δεκαετία του 50!

Στο βιβλίο της η Αλις Μπελ επισημαίνει πως μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετώπισε γράφοντας την ιστορία της κλιματικής κρίσης, έγκειτο στο ότι κατά τη διάρκεια της ενδελεχούς έρευνας που πραγματοποίησε, εντόπισε πλήθος ανήσυχων φωνών που προειδοποιούσαν, ήδη από τη δεκαετία του 1950 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1970, για δραματική επιδείνωση της κατάστασης, κάποια στιγμή μετά το 2000, εάν δεν αντιμετωπιζόταν άμεσα και αποτελεσματικά το ζήτημα της καύσης ορυκτών καυσίμων. «Εξακολουθούσαν να ελπίζουν τότε. Διαβάζοντας για αυτές τις ελπίδες σήμερα είναι επώδυνο. Ζούμε τώρα τους εφιάλτες των προγόνων μας και αυτό δεν ήταν απαραίτητο να συμβεί», γράφει η βρετανίδα οικολόγος στο βιβλίο της.

Οσον αφορά τον επιμερισμό των ευθυνών για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται και ο πλανήτης και η ανθρωπότητα, σύμφωνα με την Αλις Μπελ, πρώτοι στη λίστα κατατάσσονται όλοι όσοι εσκεμμένα έθεταν εν αμφιβόλω αρχικά την κλιματική αλλαγή και στη συνέχεια την κρισιμότητα της κατάστασης. «Εκμεταλλεύτηκαν θετικές δυνάμεις της επιστήμης, όπως ο σκεπτικισμός, για τους δικούς τους σκοπούς, αλλά χρησιμοποίησαν και άλλους πόρους, εντείνοντας τις γενεαλογικές διαφορές, αξιοποιώντας την τάση της επιστημονικής κοινότητας να αποφεύγει τα δράματα και καθορίζοντας τις απόψεις όσον αφορά ποιοι ήταν επιθυμητοί πολιτικοί εταίροι (π.χ. κυβερνήσεις) και ποιοι όχι (π.χ. ακτιβιστές)» για την έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος. 

Οι επιστήμονες και η αμφισβήτηση

Ιδιαίτερα αρνητικά επέδρασε και το γεγονός πως οι επιστήμονες που μελετούσαν την κλιματική αλλαγή και προειδοποιούσαν για τους κινδύνους βρέθηκαν σε «απίστευτα δύσκολη θέση» καθώς δεν είχαν ούτε τον χρόνο, ούτε την υποστήριξη, ούτε τους χρηματικούς πόρους «για να εξετάσουν τις πολλαπλές προκλήσεις που εμφανίζονται και τις αλλαγές που σημειώνονται όταν ένα επίμαχο επιστημονικό ζήτημα μεταφέρεται από την επιστημονική κοινότητα στη δημόσια σφαίρα». 

Οι κυβερνήσεις δεν τους στήριξαν ενώ ούτε όλοι όσοι είχαν τον πρώτο λόγο εντός της επιστημονικής κοινότητας, τους συνέδραμαν στο δύσκολο έργο τους. Μάλιστα αρκετοί συνάδελφοί τους τους περιγελούσαν είτε επειδή μιλούσαν στα ΜΜΕ είτε επειδή κατά τη γνώμη τους έκριναν την κατάσταση περισσότερο συναισθηματικά και όχι ψυχρά και λογικά, όπως ορίζει η επιστήμη. 

Κληρονομήσαμε χάος αλλά και εργαλεία

Ωστόσο υπάρχει ακόμα ελπίδα καθώς «ως πολίτες του 21ου αιώνα κληρονομήσαμε ένα φοβερό χάος, αλλά κληρονομήσαμε επίσης πολλά εργαλεία τα οποία θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να επιβιώσουμε», υποστηρίζει η βρετανίδα ειδικός. Διαθέτουμε φωτοβολταϊκά πλαίσια, αντλίες θερμότητας, περιβαλλοντικές πολιτικές και ακτιβιστικές οργανώσεις αλλά η Αλις Μπελ θεωρεί πως το πιο σημαντικό εργαλείο της ανθρωπότητας στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης είναι η σύγχρονη κλιματολογία. 

«Δεν έχει περάσει καιρός από τότε που οι πρόγονοί μας απλά κοιτούσαν τον αέρα και πίστευαν πως ήταν απλά αυτό – αέρας – και όχι ένα σύνολο από διαφορετικά χημικά στοιχεία που εισπνέουμε και εκπνέουμε, που μπορούμε να αναφλέξουμε ή να καταναλώσουμε για να έρθουμε σε κατάσταση ευφορίας και θα μπορούσαν, έπειτα από αιώνες καύσης ορυκτών καυσίμων, να επιφέρουν άνοδο της θερμοκρασίας στη Γη. Οταν μας διακατέχει ο φόβος της κλιματικής αλλαγής, αξίζει να σκεφτόμαστε ότι διαθέτουμε γνώσεις που μας προσφέρουν την ευκαιρία να αντιδράσουμε. Θα μπορούσαμε επίσης, εύκολα μάλιστα, να καθόμαστε και να σκεφτόμαστε: “Ο καιρός είναι λίγο περίεργος σήμερα, για πολλοστή φορά”», σημειώνει στο βιβλίο της η Μπελ με συγκρατημένη αισιοδοξία.