Ενώ το τηλεοπτικό κοινό και τα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο ασχολούνταν με το πολύκροτο τέλος του Game of Thrones το τηλεοπτικό δίκτυο HBO δεν επαναπαύθηκε στις δάφνες της επιτυχίας του GOT και έριξε αμέσως στην μάχη μια νέα σειρά η οποία από το πρώτο κιόλας επεισόδιο καθήλωσε τους τηλεθεατές και αποθεώθηκε από τους κριτικούς.

Το «Τσερνόμπιλ» εξιστορεί με ρεαλισμό τα γεγονότα που οδήγησαν στο χειρότερο πυρηνικό ατύχημα που συνέβη ποτέ και τα όσα ακολούθησαν μετά από αυτό. Η τεράστια επιτυχία της σειράς επανέφερε στην επικαιρότητα μια από τις πιο τραγικές στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αποτέλεσμα ήταν να ξεκινήσει ένας νέος γύρος συζητήσεων για όλα όσα αφορούν το πώς και γιατί συνέβη το ατύχημα και τι επιπτώσεις είχε σε όλα τα επίπεδα.

Στο πλαίσιο αυτό η ιστοσελίδα The Conversation ασχολήθηκε με ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ζήτημα από όσα ακολούθησαν το ατύχημα το οποίο δεν είχε γίνει μέχρι σήμερα ιδιαίτερα γνωστό.

Ολοι θεωρούσαμε δεδομένο ότι το ατύχημα εξαφάνισε κάθε ίχνος ζωής σε μια μεγάλη ακτίνα γύρω από το εργοστάσιο. Η περιοχή που εκκενώθηκε μετά το ατύχημα είχε έκταση 2.600 τετραγωνικών χλμ. και κάθε μορφή ζωής θεωρούνταν καταδικασμένη από την ραδιενέργεια. Πράγματι οι άνθρωποι και τα ζώα δεν ήταν εφικτό και δεν μπόρεσαν τελικά να αντισταθούν στην ραδιενέργεια. Δεν συνέβη όμως το ίδιο και με τα φυτά. Όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα τα φυτά κατάφεραν να επιβιώσουν. Μάλιστα ακόμη και στις περιοχές με τα υψηλότερα επίπεδα ραδιενέργειας η χλωρίδα που αρχικά είχε υποστεί απώλειες μόλις τρία χρόνια μετά το ατύχημα επανέκαμψε αναπάντεχα.

Το μυστικό

Φυσικά το ερώτημα που τίθεται είναι το πώς κατάφεραν τα φυτά να επιβιώσουν σε αυτό το εντελώς αφιλόξενο στην ζωή περιβάλλον. Για να απαντηθεί αυτή η ερώτηση πρέπει πρώτα να γίνει κατανοητό το πώς η ραδιενέργεια που προέρχεται από ένα πυρηνικό αντιδραστήρα επηρεάζει και καταστρέφει τα ζωντανά κύτταρα.

Τα ραδιενεργά υλικά του Τσερνόμπιλ παρήγαν συνεχώς υψηλής ενέργειας σωματίδια και κύματα τα οποία είτε διαλύουν τις κυτταρικές δομές είτε παράγουν επικίνδυνες χημικές ουσίες που επιτίθενται στους κυτταρικούς μηχανισμούς. Τα περισσότερα τμήματα ενός κυττάρου μπορούν να αντικατασταθούν αν υποστούν ζημιές αλλά το DNA αποτελεί εξαίρεση. Οι υψηλές δόσεις ακτινοβολίας καταστρέφουν το DNA με αποτέλεσμα τα κύτταρα να πεθαίνουν πολύ γρήγορα. Μικρότερες δόσεις ακτινοβολίας μπορεί να μην σκοτώνουν τα κύτταρα αλλά προκαλούν ζημιές οι οποίες παίρνουν την μορφή μεταλλάξεων που μεταβάλλουν την λειτουργία των κυττάρων. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα είναι να γίνουν κάποια κύτταρα καρκινικά και ανεξέλεγκτα με αποτέλεσμα να επεκταθούν σε διάφορες περιοχές του σώματος.

Στα ζώα (και στον άνθρωπο) αυτή η εξέλιξη έχει πολύ συχνά κατάληξη τον θάνατο επειδή τα κύτταρα των ζώων έχουν κατά βάση στοχευμένη αποστολή και δεν προσαρμόζονται εύκολα και γρήγορα σε νέες συνθήκες και καταστάσεις. Σκεφτείτε την βιολογία των ζώων ως μια ιδιαίτερα πολύπλοκη μηχανή όπου κάθε κύτταρο και όργανο έχει την δική συγκεκριμένη θέση και σκοπό λειτουργίας και όλα τα κύτταρα πρέπει να λειτουργούν και να συνεργάζονται μεταξύ τους ώστε το κάθε ζώο να επιβιώνει. Τα ζώα δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς εγκέφαλο, χωρίς καρδιά ή χωρίς πνεύμονες.

Από την άλλη πλευρά τα φυτά έχουν αναπτύξει ένα πιο ευέλικτο βιολογικό και οργανικό τρόπο επιβίωσης. Επειδή δεν μπορούν να μετακινηθούν δεν έχουν άλλη επιλογή από το να προσαρμόζονται στις εκάστοτε συνθήκες καλούνται να αντιμετωπίσουν. Τα φυτά δεν διαθέτουν μια προκαθορισμένη «αυστηρή» οργανική δομή όπως τα ζώα αλλά την αναπτύσσουν καθ’ οδόν.

Το βάθος των ριζών που θα αναπτύξουν ή το ύψος των κοτσανιών τους εξαρτάται από τα χημικά σήματα που στέλνει κάθε μέρος του φυτού, από τα χημικά σήματα των γειτονικών φυτών, από την ποσότητα του ηλιακού φωτός που δέχονται, από την θερμοκρασία που επικρατεί στην περιοχή από το νερό που δέχονται και από τα θρεπτικά συστατικά στα οποία έχουν πρόσβαση.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των κυττάρων των φυτών σε σχέση με τα κύτταρα των ζώων είναι ότι σχεδόν το σύνολο των κυττάρων των φυτών έχουν την ικανότητα να δημιουργούν νέα κύτταρα και μάλιστα οποιοδήποτε τύπο κυττάρου έχει ανάγκη το φυτό. Για αυτό και ένας κηπουρός μπορεί να δημιουργήσει νέα φυτά κόβοντας οποιοδήποτε μέρος από κάποιο ήδη αναπτυγμένο φυτό. Οι ρίζες του νέου φυτού μπορεί αρχικά να ήταν ένα κοτσάνι ή ένα φύλλο του φυτού από το οποίο προήλθε. Αυτό σημαίνει ότι τα φυτά μπορούν να αντικαταστήσουν κάποια κύτταρα που έχουν πεθάνει ή ένα κατεστραμμένο ιστό πολύ πιο εύκολα από ότι τα ζώα ανεξαρτήτως της αιτίας της καταστροφής. Είτε ένα φυτό έχει υποστεί ζημιά από ένα ζώο είτε από ραδιενέργεια ο μηχανισμός αναπλήρωσης των κυττάρων δεν μεταβάλλεται.

Ακόμη και στην περίπτωση που το DNA του κυττάρου έχει υποστεί βλάβες από την έκθεση σε ραδιενέργεια ή άλλη αιτία που να οδηγούν σε δημιουργία όγκων τα καρκινικά κύτταρα κατά βάση δεν πηγαίνουν σε άλλα σημεία του φυτού επειδή εμποδίζονται από τα πολύ συμπαγή διασυνδεδεμένα μεταξύ τους τείχη που περιβάλλουν τα κύτταρα των φυτών. Ετσι το φυτό παραμένει υγιές εκτός από το σημείο που υπάρχει το πρόβλημα αλλά που συνήθως όπως εξηγήθηκε προηγουμένως σε πολλές αν όχι στις περισσότερες περιπτώσεις ενεργοποιείται μηχανισμός αντικατάστασης των κατεστραμμένων κυττάρων και ιστών.

Η προσαρμογή

Οπως διαπιστώθηκε τα φυτά στο Τσερνόμπιλ ανέπτυξαν ένα ακόμη έξτρα μηχανισμό προστασίας του DNA τους. Για να το καταφέρουν μετέβαλαν τους χημικούς τους μηχανισμούς έτσι ώστε από την μια πλευρά να γίνουν ακόμη πιο ανθεκτικά ενώ σε περίπτωση που ακόμη και αυτή η έξτρα προστασία δεν κατάφερνε να εμποδίζει την πρόκληση ζημιών να ενεργοποιείται άμεσα ο μηχανισμός αποκατάστασης αυτών των ζημιών.

Οι ειδικοί αναφέρουν πώς όταν τα πρώτα φυτά έκαναν την εμφάνιση τους στην Γη και προσπαθούσαν να επιβιώσουν και να εξελιχθούν τα επίπεδα της ακτινοβολίας που δεχόταν ο πλανήτης ήταν κατά πολύ υψηλότερα από τα σημερινά. Εκτιμούν ότι τα φυτά του Τσερνόμπιλ είναι πιθανό να ενεργοποίησαν ξανά τους μηχανισμούς που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι τους πρόγονοι για να επιβιώσουν ώστε να προσαρμοστούν στις συνθήκες που προέκυψαν μετά το πυρηνικό ατύχημα.

Είναι επίσης ιδιαίτερα ελπιδοφόρο το γεγονός ότι εκτός από την χλωρίδα έχει επανακάμψει και η πανίδα στην περιοχή. Μάλιστα οι έρευνες δείχνουν ότι στο Τσερνόμπιλ βρίσκεται σήμερα μεγαλύτερος αριθμός ειδών χλωρίδας και πανίδας από εκείνον πριν από το ατύχημα. Ισως η ραδιενέργεια να έχει μειώσει το προσδόκιμο ζωής σε ορισμένα είδη φυτών και ζώων αλλά υπάρχει αισιοδοξία πλέον ότι σε λίγα χρόνια η κατάσταση στο φυσικό περιβάλλον του Τσερνόμπιλ όχι απλά θα έχει σταθεροποιηθεί αλλά η ζωή εκεί θα ακμάσει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News