Η Ευρώπη εισέρχεται σε μια νέα εποχή στρατιωτικής εγρήγορσης. Οι γεωπολιτικές εντάσεις, ο παρατεταμένος πόλεμος στην Ουκρανία και η επιστροφή της λογικής των εξοπλισμών στην παγκόσμια σκακιέρα έχουν αναγκάσει τις Βρυξέλλες να επαναπροσδιορίσουν την έννοια της συλλογικής ασφάλειας.
Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας, η Κομισιόν παρουσίασε την Πέμπτη ένα φιλόδοξο σχέδιο που αποσκοπεί στη δημιουργία μιας πιο συνεκτικής, αυτάρκους και ανθεκτικής ευρωπαϊκής άμυνας – τη «χάρτα πορείας για την Αμυντική Ετοιμότητα ως το 2030».
Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο δράσης που θέτει συγκεκριμένα βήματα, χρονοδιαγράμματα και προτεραιότητες για την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της Ένωσης, με στόχο όχι μόνο την αποτροπή μελλοντικών απειλών αλλά και τη διασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας στο ευρωπαϊκό έδαφος.
Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αντικατοπτρίζουν τους φόβους που τροφοδοτούνται από τον πόλεμο στην Ουκρανία ότι «μια στρατιωτικοποιημένη Ρωσία συνιστά διαρκή απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στο ορατό μέλλον», όπως αναφέρει το σχετικό έγγραφο της Επιτροπής που δόθηκε στη δημοσιότητα.
«Η Ρωσία σήμερα δεν έχει τη δυνατότητα να επιτεθεί στην ΕΕ, αλλά τα επόμενα χρόνια μπορεί να προετοιμαστεί γι’ αυτό. Ο κίνδυνος δεν εξαφανίζεται ακόμα και μετά το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία», δήλωσε η υπατη εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάγια Κάλας, παρουσιάζοντας το σχέδιο της Επιτροπής «Αμυντική Ετοιμότητα ως το 2030».
Με βάση το στρατιωτικό σχέδιο, θα ενισχυθούν οι αμυντικές δυνατότητες της ΕΕ σε εννέα τομείς, σύμφωνα και με τους στόχους του ΝΑΤΟ. Οπως σημείωσε η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ, στόχος είναι να καλυφθούν τα κενά με σαφείς κανόνες, στόχους και χρονοδιαγράμματα. Σημαντικό ρόλο θα παίξει η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Άμυνας, η οποία διασυνδέει τη ζήτηση των κρατών-μελών με τις αμυντικές εταιρείες.
«Στόχος είναι να καλυφθούν όλα τα αμυντικά κενά ως το 2030», τόνισε η Κάγια Κάλας, αλλά «μόνο με συνεργασία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις βασικές ελλείψεις».
Η ίδια σημείωσε, ωστόσο, ότι τα κράτη-μέλη θα έχουν τον κύριο λόγο και θα αποφασίζουν τι θα προμηθευτούν, πότε και από ποιον. Γι’ αυτό η Επιτροπή προτείνει τα κράτη-μέλη να συνεργαστούν σε συνασπισμούς σε τομείς που επιθυμούν.
Εννέα αμυντικοί τομείς προτεραιότητας
Το σχέδιο της Επιτροπής καλεί τα κράτη μέλη να ολοκληρώσουν τη δημιουργία συνασπισμών δυνατοτήτων στους εννέα βασικούς αμυντικούς τομείς και να καλύψουν τα κρίσιμα κενά μέσω κοινών προμηθειών.
Οι εννέα αυτοί τομείς είναι οι εξής: αντιαεροπορική άμυνα και αντιπυραυλική άμυνα, στρατιωτική κινητικότητα, συστήματα πυροβολικού, κυβερνοάμυνα και τεχνητή νοημοσύνη, πύραυλοι και πυρομαχικά, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συστήματα κατά των drones, υποστήριξη υποδομών, χερσαίες επιχειρήσεις και ναυτικές επιχειρήσεις.
Η Επιτροπή προτείνει στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να αγοράζουν από κοινού οπλικά συστήματα, με στόχο ως το τέλος του 2027, το 40% των αμυντικών προμηθειών να προέρχεται από κοινές συμβάσεις. Μέχρι σήμερα, όμως, το ποσοστό τέτοιων πρωτοβουλιών αντιστοιχεί μετά βίας στο 20%.
Τέσσερα ευρωπαϊκά εμβληματικά αμυντικά έργα
Επιπλέον, στο σχέδιό της η Κομισιόν προτείνει τέσσερα ευρωπαϊκά εμβληματικά αμυντικά έργα:
-Την άμυνα κατά των drones,
-την Ανατολική Πτέρυγα,
-την Ευρωπαϊκή Ασπίδα αντιαεροπορικής άμυνας και
-τη Διαστημική Ασπίδα.
Αυτά τα αμυντικά έργα θα ενισχύσουν την ικανότητα της Ευρώπης στην αποτροπή και την άμυνά της σε στεριά, αέρα και θάλασσα, αλλά και στον κυβερνοχώρο και στο διάστημα, συμβάλλοντας παράλληλα άμεσα στους στόχους δυνατοτήτων του ΝΑΤΟ.
Αναφερόμενη, ειδικότερα, στο τείχος κατά των drones, η Κάγια Κάλας είπε ότι θα χρειαστούμε ένα πλήρως επιχειρησιακό σύστημα μέχρι το τέλος του 2027, σε στενή συνεργασία με το ΝΑΤΟ.
Πρόσθεσε ότι κάθε χώρα κινδυνεύει και πως όλες οι χώρες θα πρέπει να επενδύσουν σε συστήματα κατά των drones.
Ο ρόλος της Ουκρανίας
«Η Ουκρανία παραμένει πρώτη γραμμή άμυνας της Ευρώπης», τόνισε η κυρία Κάλας, γι’ αυτό και οι εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία είναι μέρος του χάρτη πορείας για την άμυνα, είπε. «Η καλύτερη εγγύηση ασφαλείας είναι μια ισχυρή αμυντική βιομηχανία στην Ουκρανία και ένας ισχυρός ουκρανικός στρατός», προσέθεσε.
Γι’ αυτό η Επιτροπή προτείνει μία συμμαχία για τα drones με την Ουκρανία που θα ξεκινήσει στις αρχές του 2026. Η Επιτροπή θεωρεί ότι στο θέμα των μη επανδρωμένων και όχι μόνο, θα πρέπει να βασιστεί στην εμπειρία της Ουκρανίας στο πεδίο των μαχών.
Υπενθυμίζεται ότι τον Μάρτιο του 2025, η Επιτροπή παρουσίασε τη Λευκή Βίβλο για την ευρωπαϊκή άμυνα – ετοιμότητα για το 2030, η οποία συμπληρώθηκε από το σχέδιο ReArm Europe/Readiness 2030 — μια φιλόδοξη δέσμη μέτρων για την άμυνα που παρέχει χρηματοδοτικούς μοχλούς στα κράτη μέλη της ΕΕ για την προώθηση της αύξησης των επενδύσεων στις αμυντικές ικανότητες.
Η ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης για αμυντικούς σκοπούς μαζί με τα δάνεια που παρέχει το μέσο της Δράσης για την Ασφάλεια της Ευρώπης (SAFE) αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του σχεδίου ReArm Europe / ετοιμότητα 2030, επιτρέποντας στα κράτη μέλη να αυξήσουν σημαντικά και γρήγορα τις επενδύσεις τους στην ευρωπαϊκή άμυνα.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου ζήτησε ο χάρτης πορείας για την άμυνα να περιγράφει σαφείς στόχους και ορόσημα για την κάλυψη των ελλείψεων ικανοτήτων, την επιτάχυνση των αμυντικών επενδύσεων σε όλα τα κράτη μέλη και την καθοδήγηση της προόδου της ΕΕ προς την πλήρη αμυντική ετοιμότητα έως το 2030.
Χρηματοδότηση
Το έγγραφο αναφέρει ότι η ΕΕ θα συμβάλει στην κινητοποίηση έως και 800 δισεκατομμυρίων ευρώ για αμυντικές δαπάνες, συμπεριλαμβανομέου του προγράμματος SAFE (loans-for-weapons) ύψους 150 δισ. ευρώ, του Ευρωπαϊκού Αμυντικού Βιομηχανικού Προγράμματος ύψους 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο βρίσκεται ακόμη υπό διαπραγμάτευση, του Ευρωπαϊκού Αμυντικού Ταμείου και, μετά το 2027, του επόμενου πολυετούς προϋπολογισμού της ΕΕ.
Επισημαίνεται ότι τα κράτη μέλη θα παραμείνουν κυρίαρχα στον τομέα της εθνικής τους άμυνας, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως «τα κράτη μέλη είναι και θα παραμείνουν κυρίαρχα όσον αφορά την εθνική τους άμυνα».
Ωστόσο, παρά τη συγκεκριμένη διαβεβαίωση, ορισμένες χώρες εκφράζουν επιφυλάξεις για τον αυξημένο ρόλο της ΕΕ στην άμυνα, έναν τομέα που παραδοσιακά θεωρείται αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων.
Οπως σημειώνει η Γερμανία στη δική της επίσημη συμβολή στον οδικό χάρτη «Ετοιμότητα 2030»: «Ο υπέρτατος στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να εκπληρώνουν τους εθνικούς και διεθνείς στόχους αμυντικών ικανοτήτων τους».
Η πρόταση της Σουηδίας, που διανεμήθηκε μεταξύ των διπλωματών, υπογραμμίζει ότι «οι δείκτες θα πρέπει να είναι προσανατολισμένοι στα αποτελέσματα και να εστιάζουν στη μέτρηση απτών επιτευγμάτων, αντί να απαιτούν σε ποιον βαθμό τα κράτη χρησιμοποιούν συγκεκριμένα εργαλεία, όπως οι κοινές προμήθειες».
Το στρατιωτικό σχέδιο προσπαθεί να ανταποκριθεί στις ανησυχίες όλων των χωρών-μελών και όχι μόνο εκείνων που αισθάνονται περισσότερο εκτεθειμένες απέναντι στη Ρωσία. Σε μια αναφορά προς τις χώρες του Νότου, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, το κείμενο σημειώνει ότι «η Ευρώπη δεν μπορεί να παραμείνει τυφλή απέναντι σε απειλές που προέρχονται από άλλες περιοχές του κόσμου», κάνοντας ειδική μνεία στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.
Δίνεται, επίσης, ιδιαίτερη έμφαση στη στενή συνεργασία της ΕΕ με το ΝΑΤΟ, καθώς η Συμμαχία αλλά και ορισμένες εθνικές κυβερνήσεις ανησυχούν ότι οι Βρυξέλλες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια παράλληλη δομή άμυνας, η οποία θα περιέπλεκε τα σχέδια δράσης αντί να ενσωματώνεται ομαλά με τον μηχανισμό του ΝΑΤΟ.
Στόχος του σχεδίου είναι να επιτρέψει στην Ευρωπαϊκή Ενωση να ενισχύσει την αυτονομία της μέσα σε έναν πολύ πιο επικίνδυνο κόσμο.
«Τα αυταρχικά κράτη επιδιώκουν όλο και περισσότερο να παρεμβαίνουν στις κοινωνίες και τις οικονομίες μας. Οι παραδοσιακοί μας σύμμαχοι και εταίροι στρέφουν σταδιακά την προσοχή τους σε άλλες περιοχές του κόσμου… Η ευρωπαϊκή αμυντική στάση και οι ικανότητες της ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμες για τα πεδία μάχης του αύριο», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο κείμενο.