Πακέτο 500 εκατομμυρίων ευρώ για την προώθηση της ευρωπαϊκής επιστημονικής έρευνας ανακοίνωσαν, τη Δευτέρα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν.
«Η επιστήμη είναι επένδυση – και χρειάζεται να προσφέρουμε τα κατάλληλα κίνητρα. Για τον λόγο αυτόν είμαι σε θέση να ανακοινώσω ότι θεσπίζουμε νέο πακέτο 500 εκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2025-2027 για να κάνουμε την Ευρώπη μαγνήτη για τους ερευνητές», δήλωσε χαρακτηριστικά η πρόεδρος της Κομισιόν, έχοντας στο πλευρό της τον Μακρόν, κατά την ομιλία της στην διεθνή διάσκεψη Choose Europe for Science («Επιλέξτε την Ευρώπη για την επιστήμη») η οποία διεξάγεται στο Παρίσι.
Ηταν μια εκδήλωση με εμφανή έναν ιστορικών διαστάσεων στόχο: μια αντιστροφή του brain drain που υπέστη τον τελευταίο αιώνα η Ευρώπη με τη διαρροή επιστημονικού κεφαλαίου προς τις ΗΠΑ.
Τώρα η Γηραιά Ηπειρος θέλει αυτή να προσελκύσει επιστήμονες που πλήττονται στις ΗΠΑ από την καταστολή που έχει εξαπολύσει η κυβέρνηση Τραμπ κατά της πανεπιστημιακής-επιστημονικής ελευθερίας.
«Ο ρόλος της επιστήμης στον σημερινό κόσμο αμφισβητείται. Αμφισβητείται η επένδυση στη θεμελιώδη, ελεύθερη και ανοικτή έρευνα. Πόσο λάθος εκτίμηση. Η επιστήμη δεν έχει διαβατήριο, δεν έχει φύλο, δεν έχει εθνικότητα ή πολιτικό κόμμα», είπε η Φον ντερ Λάιεν μιλώντας από το ιστορικό Πανεπιστήμιο της Σορβόννης.
«Στην Ευρώπη, επιλέγουμε να γίνουμε η ήπειρος όπου τα πανεπιστήμια αποτελούν πυλώνες της κοινωνίας και του τρόπου ζωής μας», τόνισε.
The first priority is to ensure that science in Europe remains open and free.
This is Europe’s calling card. pic.twitter.com/UC6ad1I56z
— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) May 5, 2025
Η πρόεδρος της Κομισιόν ανακοίνωσε παράλληλα ότι θα προτείνει σχετική νομοθεσία για την ενίσχυση της καινοτομίας αλλά και μια αντίστοιχη στρατηγική για τη μείωση της γραφειοκρατίας, ώστε να διευκολυνθούν οι επενδύσεις στην έρευνα. Υποσχέθηκε παράλληλα και νέες επιδοτήσεις μέσω του ευρωπαϊκού κέντρου ερευνών αλλά και ένα «νόμο για τον ευρωπαϊκό χώρο έρευνας». Επισήμανε, παράλληλα, ότι θα ήθελε να δει τα κράτη-μέλη να δαπανούν περίπου το 3% του ΑΕΠ τους στην έρευνα και την καινοτομία έως το 2030.
Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Γαλλίας υπήρξε ιδιαίτερα επικριτικός σχετικά με ό,τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στα αμερικανικά πανεπιστήμια.
«Δεν πρέπει να υποβαθμίσουμε αυτό που διακυβεύεται σήμερα. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί πριν από μερικά χρόνια ότι μία από τις μεγαλύτερες δημοκρατίες του κόσμου θα καταργούσε τα ερευνητικά προγράμματα με το σκεπτικό ότι υπήρχε η λέξη ποικιλομορφία στα προγράμματά τους», σημείωσε, για να προσθέσει ότι «κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι μία από τις μεγαλύτερες δημοκρατίες του κόσμου θα μπορούσε να διαγράψει τη δυνατότητα απόκτησης βίζας για έναν ερευνητή».
Ο Εμανουέλ Μακρόν ανέλυσε διεξοδικά την πρωτοβουλία του να προσελκύσει στη χώρα του ερευνητές από όλο τον κόσμο, ιδέα που ωστόσο έχει προκαλέσει αντιδράσεις στην επιστημονική κοινότητα της Γαλλίας, καθώς εδώ και χρόνια καταγγέλλουν την υποχρηματοδότηση των ερευνητικών προγραμμάτων τους αλλά και των συνθηκών εργασίας στα γαλλικά πανεπιστήμια.
Αρκετοί ομιλητές στην εκδήλωση στη Σορβόννη κατέκριναν τις προσπάθειες του προέδρου των ΗΠΑ να περικόψει την ομοσπονδιακή χρηματοδότηση της έρευνας αλλά και των μεγάλων αμερικανικών πανεπιστημίων, όπως συνέβη πρόσφατα με το Χάρβαρντ.
Τόσο ο γάλλος υπουργός Ανώτατης Εκπαίδευσης Φιλίπ Μπαπτίστ όσο και ο Ρόμπερτ Πρόκτορ, διακεκριμένος καθηγητής της ιστορίας της επιστήμης στο Στάνφορντ, χαρακτήρισαν αυτό που συμβαίνει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ως «αντίστροφο διαφωτισμό».
Η επικεφαλής του ευρωπαϊκού εκτελεστικού οργάνου απέφυγε τις ονομαστικές αναφορές στον Τραμπ αλλά η στόχευση ήταν σαφής. Συμπεριέλαβε, άλλωστε, στην ομιλία της, την ιστορία της Μαρί Κιουρί – της πρωτοποριακής, βραβευμένης με Νομπέλ επιστήμονα που διέφυγε από τη ρωσοκρατούμενη Πολωνία για τη Γαλλία.
Η εκδήλωση στη Σορβόννη, έρχεται μετά από επιστολή 13 ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας, προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προτρέποντάς την να κινηθεί γρήγορα για να προσελκύσει ακαδημαϊκά ταλέντα.