Ευρωεκλογές: συνοπτικός εκλογικός οδηγός

Εκατομμύρια πολίτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα προσέλθουν την Κυριακή, 26 Μαΐου στις κάλπες για καθορίσουν με την ψήφο τους τη σύσταση του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καθώς και του επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Παρουσιάζουμε παρακάτω συνοπτικά τις κύριες επιλογές ευρωπαϊκών κομματικών σχηματισμών με τις βασικές πολιτικές ατζέντες τους καθώς και υποψηφίων για την προεδρία της ΕΕ (παρ’ ότι δεν θεωρείται δεδομένη η ανάδειξη κάποιου εξ αυτών για την ηγεσία της Επιτροπής) και επιχειρούμε μια χαρτογράφηση των «πολιτικών οικογενειών» που θα αναδείξουν οι κάλπες σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Ποιοι και πώς διεκδικούν την ψήφο των ευρωπαίων πολιτών:

• Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ)

 Το ΕΛΚ είναι -και σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις θα παραμείνει- η μεγαλύτερη κομματική ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αν και αναμένεται να απολέσει σημαντικό μέρος των δυνάμεων του. Είναι η παράταξη που στεγάζει τα κεντροδεξιά, δημοκρατικά δεξιά και συντηρητικά κόμματα των κρατών-μελών, και η πίεση που του ασκείται από την άνοδο των λαϊκιστικών και ακροδεξιών σχηματισμών το έχει αναγκάσει να επικεντρώσει την προεκλογική του ατζέντα σε ζητήματα ασφάλειας συνόρων, αυστηρής αντιμετώπισης του Μεταναστευτικού, τρομοκρατίας και αμυντικής πολιτικής στην ΕΕ. Δεν λείπουν από τον προγραμματισμό και τη ρητορική του ζητήματα διατήρησης του κοινωνικού κράτους, αντιμετώπισης του Δημογραφικού, δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας μέσα από την αξιοποίηση της τεχνολογίας και του πρωτογενούς τομέα καθώς και ενίσχυσης των δημοκρατικών θεσμών.

Εκπροσώπηση στην Ελλάδα: Νέα Δημοκρατία

Υποψήφιος πρόεδρος ΕΕ: Manfred Weber
Ο βαυαρός πολιτικός μηχανικός που ξεκίνησε τη σταδιοδρομία στην ηλικία των 29 ετών, ως ο νεότερος βουλευτής Βαυαρίας το 2003, εξελέγη ηγέτης του ΕΛΚ το 2014 σε ηλικία 41 ετών (ήταν ο νεότερος ηγέτης της ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκείνη την εποχή). Ο Weber προέρχεται από την πιο συντηρητική πτέρυγα του ΕΛΚ και εκφράζει σε μεγάλο βαθμό τις πιο σκληρές θέσεις του κόμματος, ειδικά σε ζητήματα όπως το Μεταναστευτικό και η αμυντική πολιτική. Παρ’ ότι κατά την προεκλογική εκστρατεία παρουσιάζεται αρκετά μετριοπαθής σε σχέση με παλαιότερες θέσεις του, το ΕΛΚ επενδύει στο συντηρητικό του προφίλ προκειμένου να ανακόψει μέρος των απωλειών προς τα ακροδεξιά κόμματα και τους λαϊκιστές.

• Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΕΣΚ)

Το ΕΣΚ, η δεύτερη μέχρι στιγμής κομματική ομάδα στο ευρωκοινοβούλιο, αποτελούμενη από σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, θα παλέψει αρκετά για να κρατήσει αυτήν τη θέση. Το ΕΣΚ έχει διαμορφώσει την ατζέντα του κυρίως επάνω σε πέντε βασικούς άξονες:

1. Ενδυνάμωση της δημοκρατίας και των θεσμών απέναντι στην επέλαση του δεξιού και αριστερού λαϊκισμού αλλά και των αντιευρωπαϊκών φωνών.
2. Οικονομική ανάπτυξη για αντιμετώπιση των ανισοτήτων μεταξύ των πολιτών αλλά και των κρατών-μελών.
3. Υποστήριξη του κοινωνικού κράτους, ιδιαίτερα στους τομείς της εκπαίδευσης, της απασχόλησης και στην αντιμετώπιση του Δημογραφικού.
4. Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή.
5. Η γεωπολιτική θέση της Ευρώπης σε έναν ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο (Προσφυγικό/Μεταναστευτικό, ο ρόλος της Αφρικής, νέες υπερδυνάμεις, κ.λπ.).

Εκπροσώπηση στην Ελλάδα: Κίνημα Αλλαγής

 Υποψήφιος πρόεδρος ΕΕ: Frans Timmermans
Ο ολλανδός διπλωμάτης, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας και μέχρι πρότινος αντιπρόεδρος της ΕΕ, ηγείται των Σοσιαλιστών στη μάχη των ευρωεκλογών και αποτελεί την πρότασή τους για την προεδρία της Κομισιόν. Με -ευρύτερα αποδεκτή- χαρισματική και επικοινωνιακή προσωπικότητα, με αναγνωρισμένο έργο τόσο κατά τη θητεία του στην ολλανδική κυβέρνηση όσο και στην Κομισιόν, ο Timmermans έχει κερδίσει πολιτικό σεβασμό και αναγνώριση που ξεπερνά κατά πολύ τα χαμηλά ποσοστά του ΕΣΚ, τουλάχιστον έτσι όπως καταγράφονται μέχρι στιγμής στις μετρήσεις, και θεωρείται το ισχυρό χαρτί της παράταξης στην αναμέτρηση του Μαΐου. Ο ίδιος συμπυκνώνει ταυτόχρονα προοδευτικό και μετριοπαθή λόγο, πετυχαίνοντας ισορροπία στις διαχωριστικές του γραμμές από τη συντήρηση αλλά και από τη λαϊκιστική ή ριζοσπαστική Αριστερά. Εχει χαρακτηρίσει αυτές τις ευρωεκλογές τις κρισιμότερες από το 1979 οπότε και εισήχθησαν στην ευρωπαϊκή πολιτική ζωή.

• Συμμαχία Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ACRE) Ομάδα ECR

 Η τρίτη σε δύναμη ομάδα του ΕΚ αποτελείται κυρίως από στελέχη συντηρητικών και δεξιών κόμματων κρατών-μελών τα οποία έχουν αποκοπεί από την «ορθόδοξη» εκπροσώπηση του ΕΛΚ. Πρόκειται για ένα σχήμα ευρωσκεπτικιστικό, όχι όμως ακραία αντιευρωπαϊκό, το οποίο πρεσβεύει αντιλήψεις διατήρησης της εθνικής κυριαρχίας-νομοθεσίας των υπαρχόντων κρατών-μελών καθώς στέκεται καχύποπτα απέναντι σε κάθε βήμα εμβάθυνσης της Ενωσης και στην ομοσπονδιοποίηση. Στις τάξεις του έχουν βρει στέγη ακόμα και εκφραστές αυταρχικών αντιλήψεων όπως ο Πολωνός πρ. πρωθυπουργός Καζίνσκι. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι κατά την απερχόμενη κοινοβουλευτική θητεία ηγείται του σχήματος ένας Βρετανός.

Εκπροσώπηση στην Ελλάδα: Ελλάδα – Ο άλλος δρόμος (Νότης Μαριάς)

Υποψήφιος πρόεδρος ΕΕ: Jan Zahradil
Ο πρόεδρος της ACRE, είναι τσέχος πολιτικός του Δημοκρατικού Κόμματος (ODS) και μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τότε που η Τσεχική Δημοκρατία εισήλθε στην ΕΕ, το 2004. Ο Zahradil υποστηρίζει τις μεταρρυθμίσεις για την αποκέντρωση της ΕΕ από τις Βρυξέλλες και την παροχή μεγαλύτερης εξουσίας στα κράτη-μέλη.

• Συμμαχία των Φιλελευθέρων και Δημοκρατών στην Ευρώπη (ALDE) ALDE

Η τέταρτη ομάδα στο ΕΚ, αυτή των Φιλελεύθερων και Δημοκρατών, με ισχυρή δυναμική σε θερμικά όργανα της ΕΕ και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, επικεντρώνει την προεκλογική ατζέντα της στο τρίπτυχο: υπεράσπιση των συνόρων, προστασία του περιβάλλοντος, οικονομική και θεσμική ελευθερία. Για το ALDE, το δίκαιο και βιώσιμο εμπόριο αποτελεί κεντρικό ζήτημα. Ζητούν μια πολυπολιτισμική Ευρώπη αλλά με κανόνες και ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, πολιτικές ανάπτυξης και νέων θέσεων εργασίας αλλά με σεβασμό στο περιβάλλον και περισσότερη ελευθερία και ευελιξία στις εσωτερικές λειτουργίες της Ενωσης, στο εμπόριο, στις εργασιακές σχέσεις, κ.α.

Υποψήφιος πρόεδρος ΕΕ: Επτά άτομα
Η ALDE υιοθέτησε μια εναλλακτική προσέγγιση όσον αφορά την υποψηφιότητα της προεδρίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επτά στελέχη της εμφανίζονται ως υποψήφιοι για την κορυφαία θέση της ΕΕ, με τον πρόεδρο της ομάδας ALDE Guy Verhofstadt και την ευρωπαία επίτροπο Ανταγωνισμού Margrethe Vestager να διατηρούν έναν πιο διακριτό ρόλο ανάμεσα στους 7. Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, αυτή η επιλογή σχετίζεται με τις πολιτικές ζυμώσεις του σχήματος με τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος είχε εκφράσει τις αντιρρήσεις του σχετικά με τις μονοπρόσωπες υποψηφιότητες.

Nicola Beer / Γενική γραμματέας του γερμανικού Φιλελεύθερου Κόμματος FDP,
Emma Bonino / Ιταλίδα γερουστιαστής,
Violeta Bulc / Σλοβένα, επίτροπος Κινητικότητας και Μεταφορών,
Katalin Cseh / Ιδρυτικό στέλεχος του Ουγγρικού Κινήματος Momentum,
Luis Garicano / Επικεφαλής Οικονομικής και Εργασιακής Πολιτικής του ισπανικού κόμματος Ciudadanos και αντιπρόεδρος της ALDE,
Guy Verhofstadt / Βέλγος, πρόεδρος της ALDE,
Margrethe Vestager / Δανή, επίτροπος Ανταγωνισμού.
Εκπροσώπηση στην Ελλάδα: Φιλελεύθερη Συμμαχία 

• Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα (EGP) Ομάδα των Πρασίνων / ΕΕΣ

Το Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα, ενισχυμένο αρκετά από τη μεγάλη άνοδο των Γερμανών Πρασίνων αλλά και  το γενικότερο δυναμισμό που επιδεικνύει το οικολογικό κίνημα στην Ευρώπη τους τελευταίους μήνες, εστιάζει το ενδιαφέρον του στην ενίσχυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φυσικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στη δημιουργία καλών θέσεων εργασίας, στην ενδυνάμωση των νέων ανθρώπων (ιδιαίτερα σε ζητήματα στέγασης και στο Δημογραφικό) και στην οικοδόμηση μιας ισχυρής, δημοκρατικής Ευρώπης ενάντια στην άνοδο της ακροδεξιάς και του λαϊκισμού.

 Υποψήφιος πρόεδρος ΕΕ: Δύο άτομα
Κατά τη συνήθη τακτική τους, οι Πράσινοι έχουν επιλέξει έναν άνδρα και μία γυναίκα για υποψηφίους προέδρους.

Ska Keller / Γερμανίδα ευρωβουλευτής,
Bas Eickhout / Ολλανδός ευρωβουλευτής.

Εκπροσώπηση στην Ελλάδα: Οικολόγοι Πράσινοι

• Το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς – Ομάδα GUE / NGL

Ο σχηματισμός της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στο ΕΚ αποτελείται από αριστερά και σοσιαλιστικά κόμματα ανά την Ευρώπη και η ατζέντα του κινείται κυρίως σε θέματα αμφισβήτησης της οικονομίας της αγοράς και του νεοφιλελευθερισμού, αλλά και υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του αντιπολεμικού και διαφόρων άλλων κοινωνικών και διεκδικητικών κινημάτων. Στις τάξεις του εμπεριέχονται ριζοσπαστικές δυνάμεις ευρωσκεπτικιστών, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις στο ΕΚ έχει ταχθεί ενάντια σε ψηφίσματα που καταδίκαζαν ολοκληρωτικά καθεστώτα αριστερής απόχρωσης (όπως στη Βενεζουέλα). Το Μεταναστευτικό, η κλιματική αλλαγή, η προστασία των εργασιακών σχέσεων και του κοινωνικού κράτους είναι τα κυριότερα ζητήματα που χαρακτηρίζουν την προεκλογική ατζέντα του.

 Υποψήφιος Πρόεδρος ΕΕ.: Δύο άτομα
Τη θέση που κατείχε ο έλληνας Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έλαβαν στις ευρωεκλογές του 2019 δύο άλλα στελέχη.
Violeta Tomič  / Αντιπρόεδρος της Σλοβένικης Αριστεράς,
Nico Cue / Ισπανο-βέλγος συνδικαλιστής.
Εκπροσώπηση στην Ελλάδα: ΣΥΡΙΖΑ

• Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία (ΕΕΣ) Ομάδα των Πρασίνων / ΕΕΣ

Η ΕΕΣ είναι μια φιλοπεριφερειακή μικρή ομάδα του ΕΚ που υπερασπίζεται το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού σε περιφέρειες και κρατίδια εντός των κρατών-μελών. Στο ΕΚ συνεργάζεται ως αυτόνομη παράταξη με την ομάδα των Πρασίνων.

Υποψήφιος Πρόεδρος ΕΕ: Oriol Junqueras / Είναι ο φυλακισμένος πρώην πολιτικός ηγέτης της Καταλονίας.

* Παρότι ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει μέλος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς δεν έχει ξεκαθαρίσει αν θα ακολουθήσει τις επιλογές του συγκεκριμένου σχήματος στην ιεραρχία της Κομισιόν και αν θα παραμείνει μέλος μετά τις ευρωεκλογές.

** Το ΠΟΤΑΜΙ ήταν μέλος του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος μέχρι σήμερα αλλά, σύμφωνα με δηλώσεις του αρχηγού του, εφόσον εκπροσωπηθεί στην επόμενη Ευρωβουλή θα ακολουθήσει την επιλογή Μακρόν.

*** Το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή δεν έχουν ενταχθεί σε κάποιον από τους υπάρχοντες κομματικούς σχηματισμούς του ΕΚ.

Το… αχαρτογράφητο επόμενο ΕΚ και οι νέες δυνάμεις

Αξιοσημείωτη ιδιαιτερότητα των επικείμενων ευρωεκλογών αποτελεί η ισχυρότατη πιθανότητα γέννησης νέων κομματικών σχηματισμών και οικογενειών εντός του ΕΚ σε σχέση με τις παραδοσιακές που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα και όσες λαμβάνουν επισήμως μέρος στις εκλογές ως «ευρωπαϊκά κόμματα». Δεν αποκλείεται βέβαια κάποια νέα σχήματα να «ξεπηδήσουν» μέσα από τους υπάρχοντες σχηματισμούς. Σημαντικές ενδείξεις των «αχαρτογράφητων» νέων σχηματισμών πηγάζουν τόσο από τη στρατηγική που ακολουθούν νεοεμφανιζόμενοι (μετά τις ευρωεκλογές του ’14) ηγέτες και κόμματα κρατών-μελών όσο και από τις μετρήσεις κοινής γνώμης και τις προσεγγίσεις πολλών αναλυτών ανά την Ευρώπη.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του αντιπροέδρου της ιταλικής κυβέρνησης και υπουργού Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι ο οποίος έχει θέσει στόχο στις ευρωεκλογές να συσπειρώσει την ακροδεξιά στην Ευρώπη. Για τον λόγο αυτό έχει ξεκινήσει μια ευρωπαϊκή πολιτική εκστρατεία με σκοπό να συγκροτήσει την «Ευρωπαϊκή Συμμαχία των λαών και των εθνών». Ως ιδρυτικά μέλη του πρώιμου ευρωπαϊκού σχηματισμού έχει εντάξει τη γερμανική AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία), το Αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας FPÖ, τον Εθνικό Συναγερμό της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, τους «Αληθινούς Φινλανδούς» και το ακροδεξιό κόμμα της Δανίας, ενώ φλερτάρει με το «ανενεργό» προς το παρόν μέλος του ΕΛΚ, με το κόμμα του Βίκτορ Ορμπαν στην Ουγγαρία. Οι κινήσεις Σαλβίνι μαρτυρούν ότι μετά τις ευρωεκλογές οι εκπρόσωποι των παραπάνω σχηματισμών στο ΕΚ (καθώς και άλλων «αδελφών» που εύκολα μπορούμε να φανταστούμε σε διάφορες χώρες) θα αποτελέσουν ξεχωριστή ομάδα στο Ευρωκοινοβούλιο, με στόχο μάλιστα (σύμφωνα μάλιστα με αρκετές μετρήσεις) να περάσουν ακόμα και τους σοσιαλιστές και να βρεθούν στη δεύτερη θέση.

Από την έντονη αυτή κινητικότητα πάντως δεν απέχουν και οι μετριοπαθείς φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις. Ο πρόεδρος Μακρόν, το κόμμα του οποίου μάχεται για την πρώτη θέση σύμφωνα με τις μετρήσεις, δεν έχει ξεκαθαρίσει πλήρως σε ποια ομάδα θα εντάξει τους πρώτους ευρωβουλευτές που θα εκλεγούν με το νεοσύστατο κόμμα του, με τις περισσότερες προβλέψεις και διαβουλεύσεις μέχρι τώρα να τους φέρνουν πιο κοντά στους Φιλελεύθερους Δημοκράτες. Παρόμοια στάση με αυτήν του Μακρόν και του Ορμπαν όπως είδαμε παραπάνω, δηλαδή νεφελώδεις δηλώσεις σχετικά με την παράταξη στην οποία θα ενταχθούν στο επόμενο ΕΚ, κρατάει και ο έλληνας Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, διεκδικώντας έτσι μερίδιο από τις διαπραγματεύσεις που θα γίνουν για την επίτευξη πλειοψηφίας για την προεδρία της Κομισιόν.

Τίποτα δεν αποκλείει πάντως τη δημιουργία και νέας φιλοευρωπαϊκής ομάδας, τη στιγμή που κατέρχεται στις εκλογές το διεθνικό ευρωπαϊκό κόμμα Volt, με ξεκάθαρα φιλοευρωπαϊκή προοδευτική ατζέντα και ως κομματικός σχηματισμός σε 12 ευρωπαϊκές χώρες. Το Volt μετρά ήδη 25.000 μέλη τα οποία αποτελούν και τους χρηματοδότες του σε πολύ περισσότερες χώρες από αυτές που θα καταθέσει ψηφοδέλτιο και παρ’ ότι ιδρύθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο διαπερνά με εκπροσώπους τις περισσότερες χώρες του στενού ευρωπαϊκού πυρήνα.

Ανάλογες περιπτώσεις διεθνικών σχηματισμών αποτελούν η Ευρωπαϊκή Ανοιξη με κύριο εκφραστή τον Γιάνη Βαρουφάκη, ως μία συμμαχία μικρών ριζοσπαστικών εθνικών κομμάτων αριστερής απόχρωσης και όχι ως ένα ξεκάθαρα πανευρωπαϊκό κόμμα, οι οποίοι παρ’ ότι αμφισβητούν κεντρικές στρατηγικές της Ενωσης, εκφράζουν ακόμα και μέσα από τη σύστασή τους τη διεύρυνση της ενότητας. Το αυτοαποκαλούμενο «πολιτικό κίνημα για νέους από όλη την Ευρώπη», η ομάδα Génération Identitaire, αποτελεί μια ακόμα διεθνική προσπάθεια. Κατά δήλωσή τους «μάχονται ενάντια στη μαζική μετανάστευση και στον εξισλαμισμό της Ευρώπης».

Μέσα σε αυτό το τοπίο κάθε πολιτική ομάδα έχει τους δικούς της λόγους για να ελπίζει ή να ανησυχεί ενόψει της λαϊκής ετυμηγορίας του εφετινού Μαΐου. Ενα γενικό συμπέρασμα πάντως που αφήνει η προεκλογική περίοδος μέχρι σήμερα και ενισχύεται σημαντικά από τα αποτελέσματα του πρόσφατου (εαρινού) Ευρωβαρόμετρου (στο οποίο καταγράφηκαν ιστορικά ποσοστά αποδοχής της ΕΕ από το σύνολο των ευρωπαίων πολιτών, ποσοστά που μπορούν να συγκριθούν μόνο με την περίοδο μετά την πτώση του τοίχους του Βερολίνου) είναι ότι η αφοσίωση στην ενότητα της Ευρώπης αποτελεί σήμερα την απόλυτη κοινή συνισταμένη του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων της ηπείρου. Ισως αυτή να ήταν η πιο χρήσιμη κληρονομία της (εξελισσόμενης ακόμα) περιπέτειας του Brexit.