«Ενα κιτς πανηγύρι», «μια μουσική γιορτή», «ένα καλοστημένο τηλεοπτικό σόου», κάπως έτσι ορίζουν οι περισσότεροι τη Eurovision, όμως η φετινή διοργάνωση είναι ίσως η πιο πολιτικοποιημένη – και η καταγωγή της νικήτριας το επιβεβαιώνει. Η 32χρονη Τζαμάλα, Τατάρα από την Κριμαία, σήκωσε το τρόπαιο του διαγωνισμού για λογαριασμό της Ουκρανίας. Το τραγούδι της, με τίτλο «1944» αναφέρεται, με έντεχνο τρόπο, στα γεγονότα εκείνης της εποχής, στην Κριμαία και στην εκ νέου προσάρτησή της στη Ρωσία το 2014.

Πριν από τον μεγάλο τελικό, η τραγουδίστρια έδωσε στίγμα για το τι ακριβώς συμβολίζει η συμμετοχή της με δηλώσεις της, σε τηλεφωνική συνέντευξη, στην εφημερίδα Guardian: «(Αν κερδίσω) σημαίνει ότι οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι δεν είναι αδιάφοροι (για όσα συμβαίνουν στην Κριμαία) και πως είναι έτοιμοι να ακούσουν και να αφουγκραστούν τον πόνο των άλλων».

Οι στίχοι είναι εμπνευσμένοι από την ιστορία της προ-γιαγιάς και της οικογένειάς της, που εκδιώχθηκαν από την Κριμαία, μαζί με εκατοντάδες χιλιάδων άλλων Τατάρων, από τον Ιωσήφ Στάλιν. Είναι γραμμένοι μισοί στα αγγλικά μισοί στη διάλεκτο της Κριμαίας. «Οταν φτάνουν ξένοι / Μπαίνουν στα σπίτια σας / Σας σκοτώνουν όλους και λένε / Δεν είμαστε ένοχοι, όχι ένοχοι», κατά την πρώτη στροφή του τραγουδιού.

Λίγη ιστορία: Στις 18 Μαΐου 1944 ο Στάλιν διατάσσει τη μαζική εκτόπιση του τουρκογενούς φύλου των Τατάρων της Κριμαίας, με την υποψία ότι είχαν συνεργαστεί με τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Θεωρείται ότι περισσότερα από 180.000 άτομα απελάθηκαν στην κεντρική Ασία και τη Σιβηρία. Από αυτούς, το 40% πέθανε από κακουχίες κατά τη διάρκεια της εξορίας. Στους Τατάρους επετράπη η επιστροφή στη χερσόνησο της Κριμαίας μόλις το 1980, πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Ωστόσο δεν τους δόθηκε καμία αποζημίωση για τις περιουσίες τους, ενώ η επιστροφή τους προκάλεσε τριβές με Ρώσους και Ουκρανούς που είχαν εγκατασταθεί στις περιοχές τους.

Η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία έγινε το 2014, όμως η ίδια η Τζαμάλα δήλωσε πως έχει να επισκεφθεί την οικογένειά της εδώ και δύο χρόνια, λόγω των γεγονότων. «Τώρα οι Τάταροι της Κριμαίας είναι σε κατεχόμενη περιοχή. Και είναι πολύ δύσκολα για εκείνους. Βρίσκονται κάτω από τεράστια πίεση. Κάποιοι εξαφανίστηκαν χωρίς ίχνος και αυτό είναι τρομακτικό. Δεν θα ήθελα να δω την ιστορία να επαναλαμβάνεται», ανέφερε σε συνέντευξη πριν από λίγες ημέρες, ενώνοντας τη φωνή της με δεκάδες Ουκρανούς και Τάταρους που ισχυρίζονται πως η ρωσική κυβέρνηση εξωθεί τους κατοίκους της Κριμαίας με ταταρική καταγωγή να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Τι κι αν η καλλιτέχνις διέψευσε κάθε «πολιτική στόχευση» από το τραγούδι της και δήλωσε έτοιμη ακόμη και να τροποποιήσει τους στίχους του, αν αυτό της ζητηθεί. Αναφέρθηκε στο θερμό επεισόδιο της Κριμαίας στον εθνικό τελικό της χώρας της, τον περασμένο Φεβρουάριο και, μετά την ερμηνεία του τραγουδιού της, εκείνη και ένας από τους κριτές του διαγωνισμού με δυσκολία κατάφεραν να συγκρατήσουν τα δάκρυά τους. Εν ολίγοις, αν και το τραγούδι δεν αναφέρεται ευθέως στα γεγονότα της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 από τις ρωσικές δυνάμεις, τόσο η επιλογή, όσο και οι δηλώσεις των δημιουργών του, αλλά και πολιτικών της Ουκρανίας, δίνουν πολιτική χροιά στη συμμετοχή.

Η Ρωσία είχε διαμαρτυρηθεί εντόνως σχετικά με τη συμμετοχή της Ουκρανίας στον διαγωνισμό, λόγω των «πολιτικών» υπαινιγμών του κομματιού, που έρχεται σε αντίθεση με τον ρητό κανονισμό της Eurovision πως απαγορεύονται «στίχοι ή χειρονομίες πολιτικού χαρακτήρα». Ωστόσο οι ιθύνοντες επέτρεψαν να διαγωνιστεί χαρακτηρίζοντας τους στίχους του «ιστορικού περιερχομένου».

Την πολιτική χροιά της νίκης επιβεβαίωσαν τα σχόλια του πρωθυπουργού και του προέδρου της χώρας. Αργά το βράδυ του Σαββάτου, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Γκρόισμα, εξέφρασε τα «ειλικρινή συγχαρητήριά» του στην Τζαμάλα και ευχήθηκε «δόξα στην Ουκρανία!».

Браво, Джамала – найкраща!

Щиро вітаю з перемогою!
Слава Україні! pic.twitter.com/eKntumR1YT

— Volodymyr Groysman (@VGroysman) 14 Μαΐου 2016

Στο ίδιο κλίμα και η αντίδραση – πάλι μέσω Twitter – του ουκρανού προέδρου Πέτρο Ποροσένκο. «Ναι! Μια εμφάνιση και μια νίκη απίστευτη! Ολη η Ουκρανία σας εκφράζει ένα μεγάλο «ευχαριστώ», Τζαμάλα».

ТАК!!! Неймовірний виступ та перемога! Вся Україна сердечно дякує тобі, Джамало! pic.twitter.com/hpwYQ8m7NN

— Петро Порошенко (@poroshenko) 14 Μαΐου 2016

«Η ουκρανή τραγουδίστρια Τζαμάλα και το τραγούδι 1944 δεν κέρδισαν τη Eurovision, η πολιτική νίκησε την τέχνη», δήλωσε σε ρωσικά ειδησεογραφικά πρακτορεία ο γερουσιαστής Φραντς Κλίντσεβιτς, ο οποίος ζήτησε να μποϊκοτάρει η Ρωσία τον επόμενο διαγωνισμό, που θα φιλοξενηθεί στην Ουκρανία.

Για τον πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, Κονσταντίν Κοσάτσεφ, «η γεωπολιτική πήρε το πάνω χέρι». Προειδοποίησε, μάλιστα, ότι η νίκη αυτή στη Eurovision μπορεί να ενθαρρύνει την ουκρανική ηγεσία και να θέσει σε κίνδυνο τη δύσκολη ειρηνευτική διαδικασία στην ανατολική Ουκρανία. «Αυτό που χρειάζεται κατεπειγόντως η Ουκρανία είναι η ειρήνη. Ομως κέρδισε ο πόλεμος», έγραψε στη σελίδα του στο Facebook.

Η εφημερίδα Κομσομόλσκαγια Πράβντα δημοσιεύει στον ιστότοπό της ένα άρθρο με τον τίτλο «Πώς οι ευρωπαϊκές επιτροπές έκλεψαν τη νίκη του Λαζάρεφ» (του δικού της συμμετέχοντα).

Και οι αντιδράσεις συνεχίζονται – ή μήπως μόλις ξεκίνησαν; – με τη Ρωσία να ζητά ως και ακύρωση των αποτελεσμάτων…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News