Σε πρόσφατη συνέντευξή της, η Μαρτίνα Ρόζενμπεργκ, επικεφαλής της γερμανικής στρατιωτικής υπηρεσίας αντικατασκοπείας, προειδοποίησε για μια «απότομη αύξηση περιστατικών κατασκοπείας και υβριδικών μέτρων», με απλά λόγια δολιοφθορές. Αυτό έγινε μόλις τρεις ημέρες αφότου η Βρετανία επέβαλε κυρώσεις σε 18 ρώσους αξιωματικούς πληροφοριών για αυτό που περιέγραψε ως «ανεύθυνη, καταστροφική και αποσταθεροποιητική υβριδική δραστηριότητα» ανά την υφήλιο.
Με αφορμή τα δύο παραπάνω γεγονότα, ο Economist παρουσιάζει μια νέα έκθεση των Τσάρλι Εντουαρντς και Νέιτ Σέιντενσταϊν, του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS), η οποία αποκαλύπτει πώς η εκστρατεία δολιοφθοράς και υπονόμευσης της Ρωσίας στην Ευρώπη έχει κλιμακωθεί απότομα από το 2022, αλλά και γιατί μπορεί να έχει μειωθεί τους τελευταίους μήνες.
Το IISS συνέταξε τη βάση δεδομένων του συνδυάζοντας τη δική του παρακολούθηση περιστατικών με εκείνη του Μπάρτ Σούουρμαν από το Πανεπιστήμιο του Λέιντεν, στην Ολλανδία, και του Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED). Καταγράφει τα πάντα, από παρεμβολές GPS έως σχέδια δολοφονίας. Κάθε περιστατικό λαμβάνει ένα επίπεδο αξιοπιστίας, αντανακλώντας την αδιαφάνεια των μυστικών επιχειρήσεων. Ορισμένα γεγονότα που κάποτε θεωρήθηκαν δολιοφθορές –όπως πυρκαγιές στη Λιθουανία και στη Λετονία το 2022-23 και σε εργοστάσια όπλων στην Ουαλία και στη Γερμανία πέρυσι– αποκλείονται επειδή δεν υπάρχει αξιόπιστη σύνδεση με τη Ρωσία.
Ο αριθμός των ύποπτων ρωσικών επιχειρήσεων δολιοφθοράς στην Ευρώπη σχεδόν τετραπλασιάστηκε μεταξύ 2023 και 2024, με περισσότερα από 30 περιστατικά να καταγράφονται πέρυσι. Αυτά περιλάμβαναν ζημιές σε υποθαλάσσια καλώδια, πολλά στη Βαλτική Θάλασσα, καθώς και παρεμβολές σε συστήματα ύδρευσης στη Φινλανδία και στη Γερμανία και επιθέσεις σε στρατιωτικό εξοπλισμό σε όλη τη βόρεια και ανατολική Ευρώπη.Η Ρωσία χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο εγκληματικά δίκτυα, αντί για κανονικούς αξιωματικούς πληροφοριών (οι οποίοι απελάθηκαν μαζικά από τις ευρωπαϊκές πρεσβείες το 2022), για την πραγματοποίηση επιθέσεων, όπως σημειώνει ο Economist. Τον Ιούλιο, για παράδειγμα, τρεις άνδρες καταδικάστηκαν επειδή έβαλαν φωτιά σε αποθήκη στο Λονδίνο που συνδεόταν με την Ουκρανία, για λογαριασμό της μισθοφορικής Ομάδας Βάγκνερ.
Eνας άλλος παράγοντας μπορεί να είναι η φθαρμένη ευρωπαϊκή υποδομή. Δεκαετίες υποεπενδύσεων έχουν αφήσει τα ζωτικά συστήματα εύθραυστα και ευάλωτα, σημειώνουν οι Eντουαρντς και Σέιντενσταϊν. Το γεγονός ότι ιδιωτικές εταιρείες κατέχουν και λειτουργούν μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών υποδομών επιδεινώνει το πρόβλημα.
Περίπου το 90% των στρατιωτικών μεταφορών του ΝΑΤΟ χρησιμοποιεί πολιτικά μέσα και περισσότερες από τις μισές δορυφορικές επικοινωνίες προέρχονται από εμπορικούς παρόχους. Αυτές οι εταιρείες συχνά δίνουν προτεραιότητα στην αποτελεσματικότητα παρά στην ανθεκτικότητα. Η Σουηδία διερευνά επί του παρόντος την ύποπτη δολιοφθορά σε περισσότερους από 30 τηλεπικοινωνιακούς πύργους κατά μήκος της ανατολικής ακτής της, που χρησιμοποιούνται τόσο από πολίτες όσο και από τον στρατό.
Σύμφωνα με τον Economist, ίσως το πιο εκπληκτικό εύρημα της έκθεσης του IISS είναι ότι οι ρωσικές δολιοφθορές φαίνεται να έχουν μειωθεί στο πρώτο εξάμηνο του 2025. Αυτό θα μπορούσε εν μέρει να οφείλεται σε καθυστερήσεις στην αναφορά και στις έρευνες, αλλά το IISS θεωρεί ότι υπάρχουν και άλλες πιθανές εξηγήσεις.
Μία είναι η αποτροπή: μετά την έναρξη των περιπολιών Baltic Sentry από τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, τα περιστατικά στη Βαλτική Θάλασσα μειώθηκαν. Μία άλλη είναι πολιτική: το Κρεμλίνο ίσως να επέλεξε να χαμηλώσει τους τόνους κατά τη διάρκεια συνομιλιών με τις ΗΠΑ για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μια τρίτη είναι ότι οι Ρώσοι κατάλαβαν πως ξεπέρασαν τα όρια με ορισμένες επιχειρήσεις, όπως η φερόμενη τοποθέτηση εκρηκτικών δεμάτων σε κέντρα logistics της DHL, και πιθανώς να υπήρχε κίνδυνος άμεσης σύγκρουσης με το ΝΑΤΟ.
Ομως, σημειώνει ο Economist, το IISS προειδοποιεί ότι αυτή η παύση μπορεί να είναι προσωρινή. Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες ίσως απλώς να αναδιοργανώνουν τα εγκληματικά τους δίκτυα και να βελτιώνουν τις τακτικές τους. Αν συμβαίνει αυτό, η Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίσει σύντομα μια νέα επίθεση. «Δεν είμαστε σε πόλεμο», σημείωσε ο ναύαρχος Πιερ Βαντιέ, κορυφαίος αξιωματικός του ΝΑΤΟ, «αλλά δεν είμαστε ούτε σε ειρήνη».