Μια έκθεση αφιερωμένη στα 40 χρόνια ανασκαφών και ερευνητικών δράσεων του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας και διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης Νίκου Σταμπολίδη, με τίτλο «Αρχαϊκές Ελίτ: Πολεμιστές και Πριγκίπισσες», εγκαινιάστηκε το Σάββατο 29 Ιουνίου από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στο Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας στην Κρήτη.
Πρόκειται για ένα ταξίδι στη Μεσόγειο του 9ου – 5ου αιώνα π.Χ. και ταυτόχρονα μια λαμπρή γιορτή που τιμά την επίμονη, συστηματική δουλειά του καθηγητή και των συνεργατών του, στους οποίους περιλαμβάνονται «εργάτες, φοιτητές, επιστήμονες-αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, ανθρωπολόγοι, επιγραφολόγοι, παλαιοβοτανολόγοι, ζωοαρχαιολόγοι, ιστορικοί και άλλοι, υποστηρικτές του συνόλου του έργου, χορηγοί και δωρητές με ευαισθησία για την αρχαιολογία, την ιστορία, τον πολιτισμό, έναν πολιτισμό με κέντρο τον άνθρωπο… τον άνθρωπο ως έμβιο όν με λογική και αισθήματα, μεταβαλλόμενο στο διάβα του χρόνου», αναφέρει το δελτίο Τύπου που υπογράφει ο ίδιος ο κ. Σταμπολίδης.
«Η Ελεύθερνα είναι ένας μύθος», ένας τόπος άγνωστος μέχρι το 1985, όταν άρχισε η ανασκαφή που συνδέθηκε με το όνομά του. Τι και πόσα, λοιπόν, μπορεί να πρωτοχωρέσει κανείς στις προθήκες μιας περιοδικής έκθεσης για τέσσερις δεκαετίες ανασκαφών, ποιες μνήμες να ανασύρει, ποιες ατέρμονες συζητήσεις, δυσκολίες και προβλήματα, αλλά και θριάμβους και ανακαλύψεις να αναφέρει, διερωτάται ο καθηγητής.
Ολα άλλαξαν από την εποχή που το λεωφορείο έφτανε μόνο δύο φορές την εβδομάδα στα χωριά της Ελεύθερνας (πρώην Αναχουρδομέτοχα) και της Αρχαίας Ελεύθερνας (πρώην Πρινέ) και η δυσπιστία για το έργο και τις ικανότητες των «πανεπιστημιακών» ήταν διάχυτη. Εκείνοι όμως στέριωσαν και, μαζί με τους φιλόξενους κατοίκους των δύο χωριών που τους αγκάλιασαν, προχώρησαν το έργο τους, το οποίο συνεχίζεται. Στο μεταξύ «η Ελεύθερνα γράφτηκε στον παγκόσμιο αρχαιολογικό χάρτη και έγινε, όχι μια απλή κουκίδα του, αλλά τόπος προορισμού, αποτελώντας παράδειγμα προς μίμηση», διαπιστώνει.
Σταυροδρόμι των αρχαίων χερσαίων και θαλάσσιων δρόμων της Μεσογείου, η Ελεύθερνα των γεωμετρικών-αρχαϊκών χρόνων στέκει ανάμεσα σε τρεις ηπείρους, την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Σε αυτή λοιπόν τη γιορτή προσκλήθηκαν και φιλοξενούνται «ευρήματα ζωής της αρχαιότητας, όχι μόνον από την Κρήτη, αλλά και από την Κύπρο, τη Μεγάλη Ελλάδα, την Ετρουρία και την Ιβηρική χερσόνησο», σημειώνει ο κ. Σταμπολίδης.
Περίπου 130 αρχαία έργα από την Κύπρο, την Ιταλία και την Ισπανία συνομιλούν με άλλα 400 και πλέον ευρήματα από τη Νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας στην Ελεύθερνα, δημιουργώντας συντροφιές σε νέες και παλιές προθήκες. Πρόκειται για έργα από πέτρα και πάνω στην πέτρα, από πηλό, χρυσό, ασήμι, χαλκό και σίδερο, από φαγεντιανή, γυαλί και ελεφαντόδοντο, αυγά στρουθοκαμήλου, ημιπολύτιμους λίθους, ήλεκτρο (κεχριμπάρι), αμέθυστο, κορνεόλη, ορεία κρύσταλλο και αιγυπτιακό μπλε.
Αντικείμενα κόσμησης σώματος και ένδυσης κεφαλής, επιστήθια και κοσμήματα χεριών: διαδήματα, χτενάκια για τα μαλλιά, ενώτια (σκουλαρίκια), περίαπτα και περιδέραια, ψέλια, βραχιόλια, περικάρπια, περόνες και πόρπες (καρφίτσες και παραμάνες), δαχτυλίδια και ζώνες.
Στην έκθεση, η οποία θα διαρκέσει έως τις 19 Οκτωβρίου, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν ακόμη όπλα αμυντικά για την προστασία της κεφαλής, του σώματος, των χεριών, των ποδιών: κράνη, πανοπλίες, περιβραχιόνια, μίτρες, περικνημίδες, ασπίδες. Οπλα επιθετικά, αιχμές δοράτων και ακοντίων, ξίφη, σπαθιά και μάχαιρες, βέλη.
Επίσης εκτίθενται αντικείμενα χρήσης: αγγεία πήλινα και χάλκινα για τροφή και πόση, πολυτελή ή καθημερινά, αλλά και για άλλες χρήσεις, αγγεία για λουτρό, καθαρισμό, αγγεία τεφροδόχα, λέβητες, κρατήρες, οινοχόες και κύλικες, φιάλες, καρποδόχες, λεκανίδες ή χέρνιβες, και ακόμα κρατευτές και οβελοί (σούβλες), αρύταινες (κουτάλες σούπας), τυροκνηστίδες (τυροτρίφτες), φλασκιά. Αλλά και αγγεία αρωματικά και φαρμακευτικά, για να αρωματίσουν το σώμα, να απαλύνουν ή να γιατρέψουν τον ανθρώπινο πόνο: λήκυθοι και ληκύθια, αλάβαστρα, αρύβαλλοι, φιαλίδια. Και ειδώλια πήλινα, φαγεντιανά, χάλκινα, αλλά και επιγραφές.
Ολα ανεξαιρέτως τα ευρήματα που μετέχουν στη φετινή έκθεση του Μουσείου της Αρχαίας Ελεύθερνας, από τη μια άκρη της Μεσογείου έως την άλλη, «τα τέχνεργα από τον πλούσιο τάφο 247 της Παλαιπάφου της Κύπρου και το σύνολο του πολεμιστή από την Μπαζιλικάτα της Κάτω Ιταλίας, τα εξαιρετικά κτερίσματα από τους τάφους της Ιταλίας του Νότου και του Βορρά, τα αντικείμενα από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Μαδρίτης, όλα μαζί και το καθένα χωριστά έχουν να διηγηθούν μοναδικές ιστορίες ανθρώπων», γράφει ο καθηγητής.
Ωστόσο ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα τεχνουργήματα από τους τάφους της Πικηνής βασίλισσας, από το Sirolo Numana, που θεωρήθηκε και «μάγισσα», ενώ πραγματικά εντυπωσιάζουν εκείνα από τον κύκλο της Aquastrini και τα χρυσά και τα χάλκινα από τον τάφο Regolini-Galassi των Μουσείων του Βατικανού.
Το σύνολο, δε, του τάφου Bernardini, από το Μουσείο της Villa Giulia στη Ρώμη, με τις δεκάδες χρυσών, αργυρών, χάλκινων και ελεφαντοστέινων κτερισμάτων, ταξιδεύει για πρώτη και τελευταία φορά στο εξωτερικό, «καταδεικνύοντας έναν κόσμο πριγκιπικό, πρώτης γραμμής, έναν κόσμο πλούτου και επαφών, που μαζί με όλα τα έργα της έκθεσης, συμπεριλαμβανομένων των κτερισμάτων των καύσεων και των ταφών από τη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, μας ταξιδεύουν στον κόσμο της Μεσογείου των “ομηρικών” διηγήσεων, με τρόπο που παραμένει ανεξίτηλα τυπωμένος στη μνήμη», καταλήγει ο κ. Σταμπολίδης.