Μια «γυναίκα-φάντασμα» που ζωγράφισε ο Πάμπλο Πικάσο κατά τη διάρκεια των μποέμ νεανικών του χρόνων στο Παρίσι αναδύθηκε κάτω από τα χρώματα ενός από τα κομβικά πορτρέτα της πρώιμης καριέρας του.
Το πορτρέτο της άγνωστης γυναίκας αποκαλύφθηκε όταν η πινακοθήκη Courtauld πραγματοποίησε μια σειρά από τεστ στον πίνακα του 1901, που απεικονίζει τον φίλο του Πικάσο, Ματέου Φερνάντεζ ντε Σότο. Το έργο είναι δάνειο από τη συλλογή Oskar Reinhart της Ελβετίας, ενόψει της έκθεσης με τίτλο «Goya to Impressionism: Masterpieces from the Oskar Reinhart Collection», η οποία θα παρουσιαστεί στην πινακοθήκη Courtauld από τις 14 Φεβρουαρίου έως τις 26 Μαΐου.
Ο Ντέιβιντ Σάντερσον γράφει στους Times του Λονδίνου ότι ο Μπάρναμπι Ράιτ, αναπληρωτής επικεφαλής της πινακοθήκης, δήλωσε ότι υπήρχαν «ενδεικτικά σημάδια» πως κάτι βρισκόταν κάτω από την επιφάνεια του πορτρέτου, το οποίο θεωρείται βασικό έργο της Μπλε Περιόδου του Πικάσο. Επιβεβαιώθηκαν μετά από μια σειρά εξετάσεων στις οποίες υποβλήθηκε ο πίνακας με υπέρυθρη ακτινοβολία και ακτίνες Χ.
«Υπήρξε τεράστιος ενθουσιασμός όταν βρέθηκε αυτή η φανταστική παρουσία μιας γυναίκας κάτω από την επιφάνεια» δήλωσε ο Ράιτ. Πρόσθεσε πως ήταν γνωστό ότι ο Πικάσο ζωγράφισε «έναν αριθμό μελαγχολικών γυναικών σε εσωτερικούς χώρους καφενείων» μετά την άφιξή του στο Παρίσι από την πατρίδα του, την Ισπανία, στις αρχές του αιώνα.
Ο καλλιτέχνης, όπως και άλλοι φτωχοί συνάδελφοί του, ξαναχρησιμοποιούσε καμβάδες για να εξοικονομεί χρήματα. Βιογράφοι του, εξάλλου, έχουν αναφέρει στο παρελθόν ότι έκαιγε καμβάδες για να ζεστάνει το διαμέρισμά του στο Παρίσι, γράφει ο Σάντερσον στους Times του Λονδίνου. Ο Ράιτ είπε ακόμη ότι, σε αντίθεση με άλλους επαναχρησιμοποιημένους καμβάδες, ο Πικάσο δεν είχε ασπρίσει τη γυναίκα-φάντασμα για να δώσει έναν καθαρό καμβά.
«Ζωγραφίζει κατευθείαν πάνω σε αυτό που υπήρχε προηγουμένως, οπότε σε ορισμένα σημεία τα πορτρέτα εμφανίζονται το ένα δίπλα στο άλλο. Η μια φιγούρα βγαίνει μέσα από την άλλη, με τα χέρια σχεδόν να αγγίζονται».
Ο Ράιτ τόνισε επιπλέον ότι, εκτός από την αλλαγή του θέματος του πορτρέτου, ο Πικάσο άλλαζε και το στυλ του. «Είναι ένας από τους πρώτους πίνακες της Μπλε Περιόδου» είπε. «Είναι μια αλλαγή τόσο στο στυλ όσο και στο θέμα. Περνάει από το ένα στυλ στο άλλο».
Η Μπλε Περίοδος του Πικάσο –η οποία χαρακτηρίζεται από μια μελαγχολική μπλε και γαλαζοπράσινη παλέτα και επηρεάστηκε από την αυτοκτονία του φίλου του Κάρλος Καζαχέμας το 1901– υπήρξε η πρώτη σημαντική περίοδος της καλλιτεχνικής καριέρας του. Στη συνέχεια ο ίδιος θα γινόταν, αναμφίβολα, η μεγαλύτερη επιρροή του 20ού αιώνα στη σύγχρονη τέχνη, με τη συνδημιουργία του κυβισμού και τους πειραματισμούς του με άλλα στυλ, όπως ο φωβισμός και ο σουρεαλισμός.
Ο Ράιτ παρατήρησε ότι το διπλό πορτρέτο προήλθε από την περίοδο που αρχίζει να αναδύεται «ο Πικάσο που γνωρίζουμε». Είναι «ο καλλιτέχνης-χαμαιλέων, που αλλάζει συχνά το στυλ του». Από εδώ ξεκινούν όλα, και γι’ αυτό «τιμούμε τον Πικάσο ως γίγαντα της τέχνης του 20ού αιώνα».
Οταν ο 19χρονος Πικάσο φθάνει στο Παρίσι «είναι ανήσυχος ως καλλιτέχνης. Ο κόσμος λέει ότι ζωγραφίζει δύο ή τρεις πίνακες την ημέρα. Και σίγουρα ζει μια πολύ μποέμικη ζωή, απορροφώντας όλα όσα έχει να προσφέρει η πόλη» είπε ο Ράιτ, κάτι που προφανώς περιλάμβανε τη γνωριμία του με πολλές «μελαγχολικές» γυναίκες στα καφέ.
Ο Ράιτ τόνισε ότι η ανακάλυψη της γυναίκας κάτω από το πορτρέτο του Ντε Σότο έκανε ένα ήδη σημαντικό έργο τέχνης ακόμη πιο σημαντικό. «Σε αυτό το σημείο αλλάζει συνεχώς τη μια εικόνα σε μια άλλη, δημιουργώντας πίνακες που μπορείτε να δείτε με περισσότερους από έναν τρόπους» δήλωσε. «Η τέχνη του εμπλέκεται σε πιο τραγικά θέματα».
Η καλλιτεχνική ιδιοφυΐα του Πικάσο σπανίως αμφισβητείται. Αμφισβητείται όμως η συμπεριφορά του. Ο καλλιτέχνης ήταν ένας διαβόητος Δον Ζουάν, που μετά τον θάνατό του, το 1973 σε ηλικία 91 ετών, κατηγορήθηκε ως σεξουαλικό αρπακτικό που εκμεταλλευόταν τις πολύ νεότερες γυναίκες-μούσες του. Ωστόσο, τα μουσεία συνέχισαν να εκθέτουν τους πίνακές του, με το Βρετανικό Μουσείο, τη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών και την Tate Modern να συγκαταλέγονται σε εκείνα που διοργάνωσαν μεγάλες εκθέσεις αφιερωμένες σε αυτόν τα τελευταία χρόνια.
Ο Ράιτ είπε ότι η επιρροή του στην τέχνη και στην κοινωνία δεν θα ήταν δυνατό να αγνοηθεί. «Δημιούργησε ένα από τα μεγαλύτερα και πιο επιδραστικά έργα που μας έδωσε οποιοσδήποτε καλλιτέχνης του 20ού αιώνα. Φυσικά, το έργο του παραμένει επίκαιρο και σημαντικό. Αλλά η εξερεύνηση της πλήρους πολυπλοκότητας και των προβληματικών πλευρών της ζωής του είναι επίσης κάτι που πρέπει να κάνουμε. Νομίζω ότι μπορεί κανείς να κάνει και τα δύο» σχολίασε.
Η έκθεση της πινακοθήκης Courtauld, που εγκαινιάζεται στις 14 Φεβρουαρίου, περιλαμβάνει πολλά αριστουργήματα από τη συλλογή Oskar Reinhart, μεταξύ των οποίων έργα των Γκόγια, Ρενουάρ, Σεζάν και Βαν Γκογκ. Είναι η πρώτη φορά που τα διάσημα αυτά έργα θα παρουσιαστούν σε κοινό εκτός των ελβετικών συνόρων.