Μια νυχτερινή φωτογραφία της Ακρόπολης εμφανίστηκε το βράδυ της παραμονής Χριστουγέννων στον λογαριασμό του σπουδαίου εικαστικού καλλιτέχνη Ai Weiwei. Χωρίς σχόλια. Aκολούθησαν φωτογραφίες του ίδιου και του έξι ετών γιου του, σε παιχνιδίσματα με τους καθρέπτες στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του (το New Hotel στο Σύνταγμα), στον Εθνικό Κήπο, στο Ηρώδειο. Selfies, αρχαία ερείπια και ξεγνοιασιά για τον πιο κυνηγημένο από το καθεστώς της χώρας του, τον πιο διάσημο κινέζο καλλιτέχνη, αυτόν με τον οποίο η Δύση έχει εδώ και χρόνια εμμονή.
Ποζάρει χαμογελαστός όπως σπάνια τον έχουμε δει. Ο εικαστικός και ατρόμητος πολιτικός ακτιβιστής καταδιώχθηκε όσο λίγοι καλλιτέχνες στο Πεκίνο, φυλακίστηκε επί 81 μέρες το 2011 χωρίς καμία επίσημη αιτιολογία (στη συνέχεια τον κατηγόρησαν για φοροδιαφυγή, κάτι που δεν αποδείχθηκε ποτέ). Ακολούθησε η κατάσχεση του διαβατηρίου του, το οποίο του επεστράφη μόλις τον περασμένο Ιούλιο, μετά από τέσσερα χρόνια δηλαδή.
Ο καλλιτέχνη-σύμβολο που πρόσφατα παρουσίασε δυο μεγάλες εκθέσεις σε Λονδίνο και Βερολίνο, μοιάζει να απολαμβάνει τον ανοιξιάτικο καιρό της Αθήνας. Και μαζί τη συντροφιά του γιου του, που όπως πρόσφατα αποκάλυψε, έχει ακόμα εφιάλτες από την εποχή που ο καλλιτέχνης ήταν έγκλειστος. «Ο εγκλεισμός μου επηρέασε εμένα, την οικογένειά μου, τους ανθρώπους μου, κυρίως τη μητέρα και τον γιο μου που είχε εφιάλτες και μου έλεγε “Μπαμπά, νόμιζα ότι δεν θα σε άφηναν ποτέ ελεύθερο”. Είχε χάσει τελείως την πίστη του», δήλωσε πρόσφατα στο NBC News.
Aμέσως μετά τις ξέγνοιαστες μέρες της Αθήνας ανήμερα Χριστούγεννα, ο Ai Weiwei βρέθηκε στη Μόρια της Λέσβου, κοντά τους πρόσφυγες που ζουν εκεί, αλλά και στην παραλία, βοηθώντας όσους φτάνουν συνεχώς εκεί τις τελευταίες μέρες. Τα σχόλιά του στο Instagram είναι ολιγόλογα, συχνά όμως εστιάζουν με θαυμασμό στη γενναιότητα και την πίστη αυτών των ανθρώπων.
Το δράμα των προσφύγων, οικείο κατά κάποιον τρόπο στον σπουδαίο καλλιτέχνη, αποτυπώνεται μέσα από τις φωτογραφίες του που συνθέτουν νέα εικαστικά τοπία πόνου. Εστιάζει τόσο στα πρόσωπα όσα και σε αυτά που μένουν πίσω, στα συντρίμμια, στα ρούχα, στα συνθήματα στους τοίχους, όπως αυτό που γράφει στα αγγλικά «Κανένας δεν είναι παράνομος. Κανένα σύνορο, κανένα έθνος». Σε μια φωτογραφία κρατά ένα παιδικό σωσίβιο στα χέρια, αυτό που σοκαρισμένος αποκάλεσε απομεινάρι της προσφυγικής κρίσης… Θυμίζουμε το μνημειώδες έργο με 9.000 παιδικά σακίδια που έκανε στο Μόναχο για να διαμαρτυρηθεί για το γεγονός ότι οι κινεζικές αρχές δεν είχαν αποκαλύψει τον ακριβή αριθμό των νεκρών από τον φονικό σεισμό στην επαρχία Σετσουάν το 2008.
Αν και ήταν υποχρεωμένος να ζει στην Κίνα επί τέσσερα και πλέον χρόνια, ο Ai Weiwei ήταν σταθερά συνδεμένος με τον δυτικό κόσμο, κυρίως μέσω skype: έκανε επιμέλειες, δημιουργούσε έργα τέχνης, έγινε το πρόσωπο ενός παγκόσμιου κινήματος για την απελευθέρωσή του. Πολλοί συνδέουν το γεγονός πως τελικά του έδωσαν το διαβατήριο του και μπόρεσε να φύγει από την Κίνα, με την επίσκεψη που πραγματοποίησε λίγο πριν ο κινέζος πρόεδρος στον Λευκό Οίκο. Φαίνεται να ασκήθηκαν πιέσεις από το περιβάλλον του Ομπάμα, πιέσεις που εισακούστηκαν.
Ο Ai Weiwei, γιος του γνωστού ποιητή Αi Quing, έζησε από ηλικίας ενός έτος σε στρατόπεδο εργασίας και στην εξορία, εξαιτίας της αντικαθεστωτικής δράσης του πατέρα του. Από τα 16 του χρόνια και μετά επέστρεψε στο Πεκίνο και αργότερα σπούδασε και έζησε επί 12 χρόνια στη Νέα Υόρκη, όπου έγινε στενός φίλος του «καταραμένου» μπίτνικ ποιητή Αλ Γκίνσμπεργκ. Το 1993, όταν αρρώστησε ο πατέρας του επέστρεψε στην Κίνα.
Το καλλιτεχνικό του έργο άρχισε να γιγαντώνεται, ενώ το ενδιαφέρον του στράφηκε και στην αρχιτεκτονική. Το 2008 συνεργάστηκε με τους ελβετούς αρχιτέκτονες σταρ Ηerzog & de Meuron για τον σχεδιασμό του σταδίου των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008, το οποίο είναι γνωστό ως «Η φωλιά του πουλιού». Ασκησε εξαρχής σκληρή κριτική στο καθεστώς κατηγορώντας το για λογοκρισία και καταπίεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εγινε κάτι παραπάνω από ενοχλητικός για το καθεστώς. Οσο μεγάλωνε η διεθνής του δύναμη στην εικαστική σκηνή, τόσο μεγαλύτερο ηχείο γινόταν ο ίδιος εναντίον του καθεστώτος.
Τον Απρίλιο του 2011 ενώ βρισκόταν στο αεροδρόμιο προκειμένου να ταξιδέψει στο Χονγκ Κονγκ τον συνέλαβαν και άρχισε η μεγάλη του περιπέτεια. Η Δύση έπαθε πραγματική εμμονή μαζί του. Το επιδραστικό ArtReview τον ανακήρυξε τον πιο ισχυρό άνθρωπο της τέχνης παγκοσμίως.
Aυτός ο σκληρός, ατρόμητος κριτής του σκληρού καθεστώτος στην Κίνα, βρίσκεται τώρα στην Ελλάδα, ως συμπαραστάτης των προσφύγων. Γίνεται ένας ακόμα διάσημος, ισχυρός παίκτης των τεχνών, μετά και την Σούζαν Σάραντον, που βάζει το θέμα στην κορυφή της ατζέντας. Αυτή τη φορά της παγκόσμιας εικαστικής ατζέντας.
