Ο αποκεφαλισμός του γάλλου εκπαιδευτικού Σαμουέλ Πατί συντάραξε τη Γαλλία. Οι δηλώσεις του Μακρόν, κρατικών λειτουργών, πολιτικών, διανοουμένων αλλά και οι πολυπληθείς συγκεντρώσεις και η προβολή των σκίτσων του Μωάμεθ σε δημόσια κτίρια που ακολούθησαν, διατράνωσαν την πίστη της γαλλικής κοινωνίας στις αρχές του Διαφωτισμού, την ελευθερία της διδασκαλίας, την ορθολογική σκέψη και το Σχολείο ως θεσμό εκφραστή, φορέα και μεταλαμπαδευτή των αξιών του κοσμικού-δημοκρατικού κράτους.

Παράλληλα, εκδηλώθηκε πλατιά συμπαράσταση στους εκπαιδευτικούς, δηλωτική της ανάγκης προστασίας τους από τους αρνητές των αξιών που είναι επιφορτισμένοι να διδάσκουν. Ακόμα και με κίνδυνο της ζωής τους σε ορισμένες περιοχές της γαλλικής επικράτειας, όπως αποδείχθηκε. Με τραγικό τρόπο, γιατί ήταν ήδη γνωστό πως σε ορισμένα σχολεία, λόγω των αντιδράσεων μωαμεθανών μαθητών τους, είναι σχεδόν αδύνατο να διδάξουν τις αρχές του Διαφωτισμού, που αποτελούν τη βάση του γαλλικού και γενικότερα του ευρωπαϊκού πολιτισμού (Le Point, No 2505).

Τα γεγονότα και η συγκυρία (δίκη Charlie Hebdo) που συνδέονται με τη στυγερή δολοφονία είναι γνωστά. Θα σταθούμε μόνο σ’ ένα από αυτά, που σε πρώτη ανάγνωση θεωρήθηκε ένδειξη σεβασμού εκ μέρους του εκπαιδευτικού στο διαφορετικό αξιακό σύστημα των μουσουλμάνων μαθητών. Ο Πατί, ενώ δίδασκε ένα μάθημα υποχρεωτικό για όλους –όπως προβλέπεται από το Πρόγραμμα Σπουδών–, πριν αναρτήσει τα προς κριτική συζήτηση σκίτσα του Μωάμεθ, δήλωσε ότι όσοι τα θεωρούσαν προσβλητικά για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους, μπορούσαν να εγκαταλείψουν την αίθουσα.

Αν προσεγγίσουμε την ενέργειά του από μια άλλη οπτική, ο εκπαιδευτικός, αναγνωρίζοντας σε μαθητές το δικαίωμα αυτο-εξαίρεσης από ένα μάθημα, αποδεχόταν στην πράξη ότι η «διαφορετικότητά» τους υπερισχύει αξιακά της ιδρυτικής πράξης του σύγχρονου, δημοκρατικού σχολείου. Σύμφωνα με αυτή, η ενιαία διδασκαλία όλων των μαθητών, χωρίς διακρίσεις καταγωγής, φυλής, φύλου, θρησκευτικών και πολιτικών πεποιθήσεών τους δεν αποτελεί παρά μεταγραφή στο σχολικό περιβάλλον του προτάγματος ισότητας των πολιτών. Παράλληλα, λειτουργεί και ως μέθοδος ενσωμάτωσης και ειρηνικής συνύπαρξης των επιμέρους διαφορετικών ταυτοτήτων των μαθητών στο κοινό αποδεκτό, και ως τούτο κυρίαρχο, πολιτισμικό και αξιακό σύστημα της Δημοκρατίας.

Με άλλα λόγια, το δημοκρατικό σχολείο διδάσκει αποκλειστικά και μόνο ενιαία. Συνεπώς, η συγκεκριμένη και προφανώς διαδεδομένη πρακτική του Πατί, στην ουσία αποκαλύπτει αυτό που έχει συμβεί εδώ και δεκαετίες στο γαλλικό σχολείο: υπό την πίεση επιμέρους αιτημάτων κοινωνικών ομάδων με έντονα επιθετικές ταυτότητες, όπως εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται ότι λειτουργεί ένα μεγάλο μέρος των μουσουλμάνων μαθητών, το σχολείο υποχωρεί σε πρακτικές που οδηγούν σταδιακά στην αυτοκατάργησή του. Αν ο Πατί δεν εξαιρούσε, δεν θα μπορούσε να διδάξει λόγω των έντονων διαμαρτυριών.

Αν αφαιρέσουμε, όμως, από το σύγχρονο σχολείο τη συγκεκριμένη ενοποιητική λειτουργία και τη μέθοδο επίτευξής της, αυτό παύει να υφίσταται ως πολιτειακός θεσμός (κρατικός μηχανισμός, αν θέλετε), που εφευρέθηκε για να εξασφαλίζει, εκτός από τη μετάδοση γνώσεων, τη συνεκτικότητα των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών (αλλιώς την αναπαραγωγή τους). Πόσο μάλλον, όταν στις δυτικές κοινωνίες μέσα από μια διαρκή πορεία χειραφέτησής του, το σχολείο δεν λειτουργεί αποκλειστικά ως θεσμός στανικής ενσωμάτωσης σε μια ενιαία «ταυτότητα», όπως συχνά και επιπόλαια λέγεται, αλλά συμβάλλει αποφασιστικά στη συνομιλία των επιμέρους ταυτοτήτων. Μια διαδικασία που διευκολύνει όχι μόνο την κοινωνική κινητικότητα, αλλά και την ηθική, πνευματική και οικονομική ανάπτυξη και μετεξέλιξη των κοινωνιών μας, χωρίς καταστροφικές για αυτές συγκρούσεις.

Ας αναλογιστούμε τι θα σημάνει για τις κοινωνίες μας, αν κάθε επιμέρους κοινωνική ομάδα στο όνομα της αναπαραγωγής της δικής της «ταυτότητας», απαιτούσε το «δικό της σχολείο» ή, ακόμα χειρότερα, ένα σχολείο όπου θα απαγορεύεται à la carte η διδασκαλία όσων αυτή θεωρεί πως την προσβάλλουν.

Γιατί αυτό ακριβώς απαίτησε ο πατέρας της μαθήτριας που δήλωσε «προσβεβλημένη» από την ανάρτηση των σκίτσων του Μωάμεθ τον αποκλεισμό ακόμα και του μετριοπαθούς Πατί από το γαλλικό δημόσιο σχολείο, ώστε αυτό «να ταιριάζει» απολύτως στα γούστα του. Κι όταν ο αποκλεισμός δεν επιτεύχθηκε, η συνεχής πίεση του ίδιου και των ομοϊδεατών, ομόθρησκών του διαμέσου των social media λειτούργησε ως ηθικός αυτουργός της δολοφονίας. Μιας δολοφονίας δηλωτικής του γεγονότος ότι το δημοκρατικό σχολείο, τόσο στη Γαλλία όσο και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης και κατ’ επέκταση και στη χώρα μας, αδυνατεί να ενσωματώσει θρησκόληπτους, φανατικούς ισλαμιστές, γιατί κάτι τέτοιο σημαίνει την αυτοκαταστροφή του.

Πώς και αν θα ανακοπεί η πορεία αποσάθρωσης του δημοκρατικού σχολείου στην καρδιά της Ευρώπης, δεν είναι γνωστό. Το σοκ που προκάλεσε ο αποκεφαλισμός του Πατί ενδεχομένως να αποτελέσει αφετηρία σημαντικών αποφάσεων, τουλάχιστον στη Γαλλία για την ώρα. Για όλους εμάς, όμως, μοιάζει να ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε, αν οι μεταμοντέρνες αντιλήψεις που επικράτησαν τις τελευταίες δεκαετίες στη Δύση, αυτοπροσδιοριζόμενες και ως «προοδευτικές», που εξισώνουν τις αξίες, καταργώντας κάθε μορφή ιεράρχησής τους, καθώς και την έννοια των ορίων και προϋποθέσεων, θέτουν εν αμφιβόλω τη συνεκτικότητα των ίδιων των κοινωνιών μας, οδηγώντας τες σε ένα ανομοιογενές σύνολο αλληλοσυγκρουόμενων ομαδώσεων και επιμέρους «ταυτοτήτων». Σε ένα πόλεμο όλων έναντι όλων, όπου θα επικρατήσουν οι πλέον επιθετικοί και βίαιοι ανάμεσά μας, στο όνομα της Δημοκρατίας και των Δικαιωμάτων, ακριβώς και μόνο για να καταργήσουν στη συνέχεια και τα δύο.

Το γεγονός ότι ένα τόσο τραγικό συμβάν, που σχετίζεται με το σχολείο, δηλαδή τον θεσμό στον οποίο ο Διαφωτισμός απέθεσε όλες τις ελπίδες βελτίωσης της κοινωνίας, μας έδωσε την ευκαιρία να σκεφτούμε τι πραγματικά συμβαίνει στις κοινωνίες μας, μάλλον δεν είναι τυχαίο.

ΥΓ. Οι συνήθως λαλίστατες ΔΟΕ και ΟΛΜ δεν βρήκαν τον λόγο να συντάξουν μια, τυπική έστω, ανακοίνωση για τη στυγερή δολοφονία συναδέλφου τους. Ανεπάρκεια, ενσυνείδητος επαρχιωτισμός ή κάτι άλλο πιο σκοτεινό, που ενδεχομένως φτάνει έως και τη δικαιολόγηση, αν όχι τη συμπάθεια, για τον «καταπιεσμένο» δολοφόνο; Ό,τι και να υποδηλώνει η απουσία ανακοίνωσης, τα αισθήματα ντροπής μεγάλου μέρους των εκπαιδευτικών για την κατάντια των εκπροσώπων τους είναι απολύτως δικαιολογημένα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News