Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύθηκε από τον Economist ο Δείκτης Βιωσιμότητας των Πόλεων όλου του πλανήτη, για το 2025, αλλά τον «κατάπιε» η πολιτική επικαιρότητα. Τι περιμένετε να ακούσετε, ότι θριαμβεύσαμε; Μην το περιμένετε. Παρότι εμφανίζει μια οριακή άνοδο σε σχέση με πέρυσι (κυρίως διότι άλλες δυτικές πόλεις εμφανίζουν πτώση), η ελληνική πρωτεύουσα είναι η μοναδική πόλη από τις 30 δυτικοευρωπαϊκές και τις 25 βορειοαμερικανικές που αξιολογήθηκαν, η οποία δεν καταφέρνει να μπει στο υψηλότερο επίπεδο βιωσιμότητας, που ορίζεται με ελάχιστη βαθμολογία το 80 στα 100.
Κοινώς, η Αθήνα είναι η μοναδική πόλη του αναπτυγμένου κόσμου που συγκαταλέγεται στις τριτοκοσμικές, με περίπου ίδια βαθμολογία (78) με τη Λίμα του Περού. Αν και αρκετοί από τους «αναπτυσσόμενους» ήδη μας περνάνε. Επίσης, την ανεβάζει πολύ το γεγονός ότι δεν θεωρείται πόλη υψηλού κινδύνου για τρομοκρατικές ενέργειες, ένας από τους παράγοντες που λαμβάνει υπ’ όψιν η έρευνα του ΕΙU, η οποία αξιολογεί 173 πόλεις με βάση πέντε κατηγορίες: υγειονομική περίθαλψη, πολιτισμός και περιβάλλον, εκπαίδευση, υποδομές και σταθερότητα (οι τρομοκρατικές ενέργειες που λέγαμε).
Ενώ οι βαθμολογίες στις τέσσερις πρώτες κατηγορίες παρέμειναν ως επί το πλείστον σταθερές ή βελτιώθηκαν για τις πόλεις του δυτικού κόσμου, τα συνολικά κέρδη εξαφανίστηκαν από τη μείωση της παγκόσμιας σταθερότητας. Εμείς πάλι, στις τέσσερις πρώτες κατηγορίες πατώνουμε σταθερά, ευτυχώς που δεν μας βάζουν και βόμβες, διότι θα ήμασταν μαζί με τη Δαμασκό.
Κάθε χρόνο, όταν βγαίνει η συγκεκριμένη έρευνα, σκέφτεσαι, αναπόφευκτα, το ίδιο πράγμα: τι διάολο, γιατί είναι τόσο δύσκολο να γίνουμε κι εμείς μια αξιοπρεπής δυτική πόλη; Δύο ημέρες μετά τη δημοσίευση της έρευνας, η απάντηση δόθηκε από τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι δουλειά τους είναι να κάνουν αυτό ακριβώς:
Ο δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, φωτογραφήθηκε υπερήφανος δίπλα στα αυτοκίνητα του Ράλλυ Ακρόπολις, στο Παναθηναϊκό Στάδιο, ντάλα μεσημέρι Πέμπτης (εργάσιμης ημέρας, δηλαδή), κάτω από το λιοπύρι, πριν αυτά ξεκινήσουν, με άδεια της Περιφέρειας Αττικής, να κάνουν την Αθήνα όχι πόλη-μοντέλο, αλλά το ανάποδο, αυτό που ομοιοκαταληκτεί.
Υπό το προαναφερθέν λιοπύρι, οι ταλαίπωροι Αθηναίοι πέρασαν, ακολούθως, την ημέρα τους πάρα πολύ ευχάριστα, παλεύοντας να μετακινηθούν από και προς τις δουλειές τους, με κλειστό τον Κηφισό και διάφορους άλλους δρόμους της πόλης. Κι όσοι δεν ήταν κλειστοί, ήταν μποτιλιαρισμένοι. Νομίζω ότι αν κάνεις το ράλι Παρίσι-Ντακάρ, χωρίς καπέλο και νερό, καλύτερα θα περάσεις από το να είσαι κολλημένος επί τέσσερις ώρες στον Κηφισό.
Διαβάζοντας εκείνη την ημέρα τις διαμαρτυρίες (άλλοτε χιουμοριστικές και άλλοτε απεγνωσμένες) των συμπολιτών μου που βρέθηκαν σε αυτό το χάος, σκεφτόμουν ότι πρέπει να μισείς βαθιά έναν πληθυσμό για να τον υποβάλεις σε τέτοια βασανιστήρια. Δεν εξηγείται αλλιώς.
Πέμπτη μεσημέρι, με καύσωνα, κλείνεις τους δρόμους για να κάνεις ράλι, σε μια πόλη με ήδη τρομερά επιβαρυμένο κυκλοφοριακό… Είναι ο ορισμός της έκφρασης ντελούλου (για τους μπούμερ, ντελούλου είναι συντόμευση της λέξης delusional, δηλαδή παραληρηματικός ή φαντασιόπληκτος). Στην κοσμάρα του, που λέμε κι εμείς. Στην κοσμάρα των διοικούντων την Αθήνα, λοιπόν, το μόνο που λείπει από την πόλη είναι ένα ράλι. Και δεν βρέθηκε κανείς σε όλο αυτό το αχανές και αλληλοεπικαλυπτόμενο σύστημα διοίκησής της (Δήμος, Περιφέρεια, Υπουργεία και Κυβέρνηση) να πει «παιδιά, τι είναι αυτά που λέτε;» και να στείλει τους ραλίστες να τρέχουν μόνοι τους, αλλού. Και σε άλλη χώρα, ιδανικά.
Η ευθύνη για την κατάντια της Αθήνας και την αδιαφορία προς την ποιότητα ζωής των κατοίκων της, βαρύνει άπαντες. Μπορεί να μην ξέρεις ποτέ τίνος αρμοδιότητα είναι τι, για παράδειγμα, όμως δήμαρχος υπάρχει. Και υπάρχει, ο συγκεκριμένος ειδικότερα, για έναν λόγο: Διότι ο προηγούμενος, με τα μεγαλόπνοα σχέδιά του, έκανε το βίο των Αθηναίων πιο αβίωτο από ποτέ, μέχρι που του είπαν «άρον τον Μεγάλο σου Περίπατο και περιπάτει αλλού».
Ο κ. Δούκας, από την πλευρά του, φαίνεται να πιστεύει ότι αυτό που χρειάζεται η Αθήνα είναι κι άλλη προβολή. Δεν χρειάζεται· οι τουρίστες θα έρθουν έτσι κι αλλιώς, περισσότεροι από όσους θέλουμε, διότι είμαστε διάσημη πόλη και σχετικά προσιτή, για τους δυτικούς επισκέπτες ιδιαίτερα. Οι οποίοι έρχονται εδώ, τελικά, για να κάνουν διακοπές σε έναν ασφαλή «τριτοκοσμικό» προορισμό.
Αυτό που χρειάζεται η Αθήνα, και τον προσλάβαμε για να κάνει, είναι να μας ανακουφίσει από τα μυριάδες προβλήματά της. Την τσιμεντοποίηση, την κάκιστη πολεοδομική οργάνωση, το κυκλοφοριακό, την ατμοσφαιρική ρύπανση, την υποβάθμιση συγκεκριμένων περιοχών, την αστική γκετοποίηση λόγω Airbnb και τουριστικοποίησης. Και άλλα πολλά. Τα οποία παραμένουν άλυτα, αλλά κάνουμε ράλι.
Ετσι όπως είναι τα πράγματα, όμως, όντως δεν ευθύνεται μόνο ο δήμαρχος. Και αν τα πολλαπλά επίπεδα αρμοδιότητας αναλάμβαναν τις πολλαπλές ευθύνες τους, πες εντάξει. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, οι πολλοί αρμόδιοι καταλήγουν σε μηδενική ευθύνη. Σπάει το πεζοδρόμιο; Χαλάνε τα φώτα; Αρχίζουν, Δήμος, Περιφέρεια και Υπουργεία τα «δεν είναι δική μου αρμοδιότητα». Η αλήθεια, δε, είναι ότι πιθανώς δεν ξέρουν και οι ίδιοι ποιανού αρμοδιότητα είναι. Κι ώσπου να το διερευνήσουν, κάνεις εσύ ράλι επιβίωσης πάνω στα σπασμένα πεζοδρόμια.
Η κουβέντα για τη δημιουργία Μητροπολιτικού Δήμου, ο οποίος θα βοηθούσε να υπάρξει κεντρικός σχεδιασμός και σαφή όρια αρμοδιοτήτων, είναι παλιά, αλλά σκοντάφτει κυρίως σε πολιτικά επιχειρήματα, όπως ο φόβος υπερσυγκέντρωσης εξουσίας. Το οποίο είναι κάπως οξύμωρο, αν σκεφτεί κανείς ότι ζούμε σε μια χώρα στην οποία η κεντρική εξουσία είναι προς το πολύ συγκεντρωτική. Στο μεταξύ όλοι οι «αρμόδιοι», πέραν του ότι δεν μπορούν να βρουν άκρη, κάνουν καθένας τα δικά του και τσακώνονται κιόλας, διότι συχνά ανήκουν σε διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις.
Περιμένοντας την επόμενη ετήσια αξιολόγηση, σκέφτομαι ότι ο μόνος τρόπος να είσαι καλά στην Αθήνα είναι να μη βγαίνεις ποτέ από το σπίτι σου. Αν έχεις δικό σου σπίτι και δεν χρειάζεται να νοικιάσεις.
Και αν χρειαστεί να βγεις, να εύχεσαι να είναι μακρύς ο δρόμος, αλλά να μη βρεις μπροστά σου κάνα ράλι.