Το εξάχρονο τσίριζε και έφτυνε την κάθε μπουκιά που έμπαινε στο στόμα του. Η μία ήταν σαλάτα με μαρούλι και κινόα, η άλλη ήταν μελιτζάνα ψητή, η τρίτη κολοκυθάκια στον ατμό. Εβλεπε τις τηγανητές πατάτες και το μπιφτέκι στο πιάτο του και παρακαλούσε τη μαμά του να τα φάει. Εκείνη αρνιόταν πεισματικά, αν δεν έτρωγε πρώτα και λίγο από τα υπόλοιπα.
Η σκηνή εκτυλίχθηκε στο τραπέζι μιας ταβέρνας, αλλά είναι βέβαιο ότι εκτυλίσσεται και στα τραπέζια πολλών σπιτιών. «Πίτσα δεν τρώμε απέξω, φτιάχνω εγώ πίτσα με ζυμάρι από ρεβίθια», είπε μια μαμά τις προάλλες. «Εγώ δεν τους δίνω καθόλου ζάχαρη. Καθόλου όμως!» πρόσθεσε μια άλλη. Και για να μην τα ρίξω όλα στις μαμάδες, ξέρω μπαμπά που κάθεται πάνω από τα παιδιά του σαν μπάστακας για να φάνε όλη τη σαλάτα και το φρούτο τους, μέχρι και το τελευταίο κομμάτι. Και μετράει την πρωτεΐνη τού μενού της ημέρας για να είναι όση υπαγορεύουν οι κανόνες της διατροφής.
Θυμάμαι τα δικά μου παιδικά χρόνια, τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Στο σπίτι μας υπήρχε ένα τεράστιο ντουλάπι γεμάτο σνακ, στο τηγάνι έπεφτε μια κουταλιά βούτυρο για κάθε τηγανητό αυγό, το σάντουιτς που παίρναμε στο σχολείο είχε πάντα αλλαντικό και το καλοκαίρι τρώγαμε κάθε μέρα παγωτά. Ολα αυτά θα έκαναν το σύγχρονο γονιό να βγάλει φλύκταινες.
Καλώς θα τις έβγαζε, το γεγονός ότι πλέον ο γονιός έχει κάνει στροφή σε μια πιο σωστή διατροφή είναι καλό. Παρά την οικονομική του στενότητα, προσπαθεί να βάζει στο καλάθι πιο υγιεινές επιλογές. Το πρόβλημα είναι ότι ορισμένοι ακολουθούν διατροφικές πρακτικές που καταλήγουν σε μια εμμονική προσήλωση στην κατανάλωση καθαρών και υγιεινών τροφών, η οποία δημιουργεί ανυπόφορη πίεση στα παιδιά και επηρεάζει αρνητικά τη σχέση τους με το φαγητό.
Οι ειδικοί δημιούργησαν τον όρο «ορθορεξία» για να περιγράψουν το νέο φαινόμενο. Σε αντίθεση με άλλες διατροφικές διαταραχές που σχετίζονται κυρίως με την ποσότητα της τροφής, η ορθορεξία επικεντρώνεται στην ποιότητα και την ορθότητα των τροφίμων. Οι άνθρωποι που την εμφανίζουν νιώθουν έντονο άγχος όταν τρώνε κάτι που θεωρούν ανθυγιεινό και συχνά αποκλείουν ολόκληρες ομάδες τροφών. Οταν αυτό το πρότυπο υιοθετείται από γονείς, μεταφέρεται άμεσα και στα παιδιά μέσα από τη διατροφή που εφαρμόζεται στο σπίτι.
Ακόμα κι αν συμφωνήσουμε ότι ένας ορθορεκτικός γονιός δημιουργεί τη σωστή βάση για το παιδί του, υπάρχουν δηλαδή μέσα στο σπίτι φρούτα, λαχανικά, ολικής άλεσης προϊόντα και ποιοτικές πηγές πρωτεϊνών, η τακτική που συνήθως ακολουθεί γκρεμίζει ό, τι προσπαθεί να χτίσει. Οι αυστηροί κανόνες που συνήθως επιβάλλει εξορίζουν εντελώς κάποιες τροφές, ενώ ο ελεγκτικός τρόπος και η σχεδόν υστερική στάση του όταν το παιδί παρεκκλίνει ή αρνείται να ακολουθήσει το πρόγραμμα, συνθέτουν ένα σκηνικό που μπορείς να το πεις και εφιαλτικό στα σημεία του.
Είναι βέβαιο ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον υπερβολικού ελέγχου της διατροφής θα αναπτύξουν μια προβληματική σχέση με το φαγητό. Στην καλύτερη περίπτωση, θα πέσουν με τα μούτρα στα απαγορευμένα όταν μπορούν, όταν δεν έχουν τον γονιό από πάνω τους να ζυγίζει τι τρώνε. Υπάρχει, όμως, και το χειρότερο σενάριο που λέει ότι μπορεί να υποφέρουν αργότερα από διατροφικές διαταραχές, όπως βουλιμία ή ψυχαναγκαστική υπερφαγία, ως αντίδραση στην καταπίεση που βίωσαν.
Μιλώντας με μια ψυχολόγο για το θέμα, έμαθα ότι η συνεχής πίεση για σωστή διατροφή μπορεί να οδηγήσει και σε χαμηλή αυτοεκτίμηση ή σε φόβο απέναντι σε κοινωνικές περιστάσεις που περιλαμβάνουν φαγητό. Ξαφνικά, το μπριάμ που κάθε φορά γίνεται πόλεμος για να το δοκιμάσουν με αντάλλαγμα λίγη ώρα επιπλέον play station μοιάζει με τέρας που θα τα αποδυναμώσει.
Σίγουρα, ένας ορθορεκτικός γονιός έχει καλές προθέσεις, θέλει να προστατεύσει την υγεία των παιδιών του. Ομως, όταν η προσπάθεια του μεταφράζεται σε πίεση και έλεγχο, μπορεί να προκαλέσει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες πρέπει να καλλιεργούνται σε κλίμα ελευθερίας, θετικότητας και αποδοχής. Η ισορροπία μεταξύ καλών και όχι τόσο καλών τροφών, μεταξύ πίεσης και ανοχής, μοιάζει να είναι εδώ το μυστικό της επιτυχίας. Γιατί τα παιδιά χρειάζονται γονείς καθοδηγητές, όχι διατροφικούς επιτηρητές.