Τα τελευταία χρόνια –και ιδιαίτερα κατά το πολύ πρόσφατο διάστημα– έχει κυριαρχήσει η τάση να αντιμετωπίζεται η πολιτική συζήτηση για τα ελληνοτουρκικά με όρους γηπεδικούς και διάθεση «μία σου και μία μου».
Απουσιάζει η εθνική διάσταση στις συζητήσεις για τα (κατά τ’ άλλα) εθνικά θέματα και φανερώνεται με κάθε ευκαιρία η ροπή των μεν να κατηγορήσουν τους δε για μειοδοσίες και προδοσίες, με τους ρόλους να εναλλάσσονται ανά περιόδους.
Αυτά τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα έντονα κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, τα τελευταία έξι και πλέον χρόνια.
Παρ’ όλα τα περιστατικά, όπως η απόκρουση των σχεδίων του Ερντογάν με την απόπειρα υβριδικής εισβολής στον Εβρο στις αρχές του 2020, η αποτροπή της κρίσης στο Αιγαίο το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς ή τα όσα ακολούθησαν και έφτασαν στο επαπειλούμενο ελληνικό βέτο για τη συμμετοχή της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SAFE και το αίτημα για άρση του casus belli, αυτά που προβάλλονται είναι η ελληνική υποχωρητικότητα, οι (ομολογουμένως) ατυχείς χειρισμοί στο θέμα του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύπρου- Ελλάδας ή ακόμη και η αίσθηση του γενικού ξεπουλήματος ή ότι κυοφορούνται «Πρέσπες του Αιγαίου», και τόσα άλλα εθνικά επικίνδυνα που δεν προσδιορίζονται, αλλά πάντως από ορισμένους προεξοφλούνται με βεβαιότητα.
Αυτή ήταν η ατμόσφαιρα σε μεγάλη μερίδα του ελληνικού Τύπου και σε ένα κομμάτι του πολιτικού κόσμου και πριν από δύο μήνες, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Πρωθυπουργού στις ΗΠΑ με αφορμή τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.
Η αίσθηση που επικράτησε και η ανάλογη ατμόσφαιρα που καλλιεργήθηκε ήταν ότι «ο Ερντογάν τα πήρε όλα κι έφυγε» έπειτα από τη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ και ότι ο Πρωθυπουργός απλώς εισέπραξε την περιφρόνηση του τούρκου προέδρου, ο οποίος αιφνιδιαστικά ματαίωσε την προγραμματισμένη συνάντησή τους.
Πόσο μπορούν να αγνοούνται όσα επακολούθησαν; Δίχως να καταφεύγει κανείς σε φτηνές συγκρίσεις και συμψηφισμούς, πώς μπορεί να υποτιμηθεί η σημερινή πραγματικότητα;
Το θέμα δεν είναι η «ζυγαριά», που άλλωστε στη διπλωματία και στη γεωπολιτική είναι ένα εργαλείο που, πολύ απλά, δεν μπορεί να αξιολογήσει τη δυναμική ή ακόμη και τη ρευστότητα των συνθηκών, ειδικά στον σημερινό σύνθετο και δυσανάγνωστο κόσμο.
Με τρόπο, όμως, σχεδόν αιφνιδιαστικό φανερώνεται σήμερα στην περιοχή μας ένα μεγάλο παιχνίδι.
Οι ΗΠΑ έχουν δρομολογήσει τα σχέδιά τους για περιορισμό των ρωσικών και κινεζικών ζωνών επιρροής και όλων των συναρτώμενων οικονομικών, ενεργειακών, ακόμη και στρατιωτικών παραμέτρων στη ΝΑ Μεσόγειο και στην Ευρώπη. Και η Ελλάδα έχει έναν κυριολεκτικά κομβικό ρόλο σε αυτό το παιχνίδι, ως αφετηρία του Κάθετου Διαδρόμου και ως μια χώρα που παρουσιάζει πολλαπλές δυνατότητες, με λιμενικές και άλλες υποδομές στην Αλεξανδρούπολη, στην Ελευσίνα, στη Θεσσαλονίκη, στον Βόλο, στην Κρήτη.
Την ίδια στιγμή, και στο ίδιο παιχνίδι, η Τουρκία φαίνεται ότι έχει έναν εντελώς διαφορετικό ρόλο και πολύ πιο σύνθετα διλήμματα. Τα όσα «πήρε κι έφυγε ο Ερντογάν» στην Ουάσινγκτον τελούσαν και τελούν ακόμη υπό μια καθοριστική αίρεση: ότι η Τουρκία θα εκμηδενίσει την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία, προκειμένου να της αποδοθεί από τις ΗΠΑ ο σημαντικός ρόλος που διεκδικεί στην περιοχή.
Το παιχνίδι αυτό προφανώς δεν έχει τελειώσει και είναι πολυπαραγοντικό. Πιθανολογείται δε ότι θα έχει και κάποιες δύσκολες φάσεις, αφού είναι διακηρυγμένη η πρόθεση της αμερικανικής πλευράς να φέρει κάποια στιγμή στο ίδιο τραπέζι την Ελλάδα και την Τουρκία, με θέμα συζήτησης την επίλυση των διαφορών τους.
Ωσπου να συμβεί αυτό, η χώρα έχει πλέον ένα εντελώς διαφορετικό στάτους, έστω και ως κομμάτι του παζλ των αμερικανικών συμφερόντων. Αντίστοιχο κομμάτι, έστω και μεγαλύτερο και με επαφή σε πολλές άλλες ζώνες ενδιαφέροντος, είναι και η Τουρκία. Εχει όμως επιλέξει ρόλο μπαλαντέρ και ταυτόχρονου συνομιλητή πολλών και διαφορετικών «παικτών».
Πώς θα αποδώσουν τα πονταρίσματα του καθενός θα φανεί, πιθανώς και σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.
Είναι όμως αβάσιμο να υποστηρίξει κανείς, είτε ότι η Τουρκία έχει απομονωθεί και η Ελλάδα έχει ανατρέψει τους συσχετισμούς, είτε το αντίστροφο.
Δεν είναι πάντως εποικοδομητικό να αγνοεί κάποιος ότι τα όσα συμβαίνουν σήμερα προσφέρουν ευκαιρίες και δυνατότητες στη χώρα. Το πώς θα τις αξιοποιήσει είναι το κρίσιμο – και αυτό αφορά το σύνολο του πολιτικού συστήματος.