Κανονικά θα έπρεπε να το είχα πληροφορηθεί εγκαίρως και να ήμουν κι εγώ ένας από τους παριστάμενους. Ωστε, πριν εκφράσω γνώμη, να έχω ολοκληρωμένη άποψη. Αλλά πώς να το αντέξει κανείς αυτό το πράγμα;
H απάντηση στο τι καλείσαι να αντέξεις βρίσκεται στις συμβουλές του Σάρμα, όπως αυτές που έδωσε στη συνέντευξή του:
♦ «Δεν υπήρξε ποτέ καλύτερη στιγμή για να είσαι ηγέτης, γιατί οι μεγάλοι ηγέτες αναδεικνύονται σε δύσκολες στιγμές. Τούτου λεχθέντος, μια μεγάλη εταιρεία είναι μια επιχείρηση όπου κάθε εργαζόμενος διδάσκεται τις αξίες της ηγεσίας. Υπάρχει λοιπόν μια ιδέα που διδάσκω που ονομάζεται “να ηγείσαι χωρίς τίτλο”. Αν υπάρχουν 1.000 άτομα σε μια εταιρεία, έχεις μια εταιρεία 1.000 ατόμων. Εάν όλοι αρχίσουν να σκέφτονται τις αξίες της ηγεσίας και να συμπεριφέρονται σαν ηγέτες, θα έχεις 1.000 ηγέτες».
Τι ακριβώς εννοεί; Αν εργάζεσαι «χωρίς τίτλο», δηλαδή χωρίς θέση στη διοικητική ιεραρχία, πχ. ως υπάλληλος σε ένα σούπερ-μάρκετ, πώς μπορείς «να σκέφτεσαι τις αξίες της ηγεσίας και να συμπεριφέρεσαι σαν ηγέτης»; Δεν στο επιτρέπει ούτε η κούραση ούτε η συγκέντρωση της δουλειάς, αν βρίσκεσαι για παράδειγμα στο ταμείο. «Η εταιρεία θα κέρδιζε» λέει ο Σάρμα αν όλοι οι υπάλληλοι «καινοτομούσαν και αφοσιώνονταν στο να εντυπωσιάσουν τους πελάτες». Πώς να το κάνεις αυτό με 800 ευρώ;
♦ Στη συνέντευξη ερωτάται -και πολύ σωστά- γιατί πρέπει να ξυπνάει κανείς στις 5 το πρωί αντί πχ. στις 6 ή στις 7 —το ερώτημα συνδέεται με το βιβλίο του «Το κλαμπ των 5 π.μ.».
Ο Σάρμα απαντά: «Ζούμε στην εποχή της δραματικής διάσπασης προσοχής. Στις 4 ή στις 5 π.μ. επικρατεί ησυχία στον αέρα. Είναι πολύ καλή στιγμή για διάβασμα. Είναι μια υπέροχη στιγμή για να τρέξετε σε διάδρομο. Είναι μια εξαιρετική στιγμή για διαλογισμό ή προσευχή. Είναι μια υπέροχη στιγμή για να κοιτάξετε το πρόγραμμά σας και να σκεφτείτε τι είναι πιο σημαντικό για την υπόλοιπη μέρα σας. Στις 6 π.μ. ο κόσμος αρχίζει να ξυπνάει και υπάρχει μια διαφορετική ενέργεια στον αέρα, υπάρχει περισσότερος θόρυβος. Αντιθέτως, στις 4 ή στις 5 π.μ. επικρατεί ησυχία που σας επιτρέπει να σκεφτείτε αλλά και σας δίνει ένα τεράστιο προβάδισμα. Ο Τιμ Κουκ (σ.σ.: ο CEO της Apple) είναι μέλος του κλαμπ των 5 π.μ., για παράδειγμα».
Τα διαβάζω αυτά και σκέφτομαι τους ανθρώπους που ψάχνουν λίγες ώρες για να κοιμηθούν ανάμεσα στη δουλειά (ή τις δουλειές), τις εκκρεμότητες, τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ, τα πιάτα, το πλυντήριο, τη φροντίδα των δικών τους ανθρώπων και πάνω απ’ όλα των παιδιών τους. Οι συμβουλές του Σάρμα έχουν ενδιαφέρον… το οποίο συνίσταται κυρίως στο ότι μπορούν να προσθέσουν περιττό στρες σε όσους δεν ανήκουν στα μεσαία και υψηλότερα στρώματα.
Εστειλα τη συνέντευξη σε δύο φίλους να μου πουν τη γνώμη τους. Ο πρώτος μου είπε πώς «όλοι πελάτες ψάχνουν, αυτό είναι η ουσία». Μου θύμισε τις διαφημίσεις για τα φίλτρα νερού, πιο παλιά «το νερό του Καματερού» στο Κολωνάκι, τις κηραλοιφές, τα νανογιλέκα (ας μην ξεστρατίσουμε άλλο στα πολιτικά) και το μηχανηματάκι που το έβαζες στην πρίζα, συνδεόταν με την καλωδίωση του σπιτιού και «έδιωχνε» από παντού τα κουνούπια. Θυμάμαι ότι είδε προ δεκαετίας τη διαφήμιση ένας συνάδελφος, το παρήγγειλε… και τους έφαγαν οικογενειακώς τα κουνούπια στο πατρικό του στην Κύμη.
Ο έτερος φίλος, μου είπε πως το συμπέρασμα προκύπτει εύκολα. Αρκεί να αντιπαραβάλεις τις συμβουλές που δίνουν οι πιο γνωστοί ειδικοί της αυτοβελτίωσης: «Ο ένας λέει να ξυπνάς στις 5, ο άλλος να κοιμάσαι πολύ. Ο ένας να τσεκάρεις τα email το πρωί, ο άλλος να τα τσεκάρεις από το βράδυ». Και προσθέτει ότι η αυτοβελτίωση είναι η επικύρωση της ατομικής ευθύνης: «Αν όλα πάνε χάλια, είναι επειδή δεν ακολουθείς συμβουλές ή δεν τις ακολουθείς σωστά ή δεν ακολουθείς τις σωστές συμβουλές. Αρα δεν φταίνε οι δομές, το κράτος, ο εργοδότης σου ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να σε υπερβαίνει. Εσύ δεν αξιοποιείς σωστά τον χρόνο σου».
Με έπεισαν οι φίλοι μου κάπως περισσότερο από τον Σάρμα. Οπως και αυτό που λέει η δημοσιογράφος Ολίβια Πέτρις στον αμερικανικό ιστότοπο Medium. Οτι υπάρχει και ένα επόμενο στάδιο, «όταν η αυτοβελτίωση μετατρέπεται σε σύμπλεγμα ανωτερότητας»: η woke κουλτούρα. Οσοι είναι σίγουροι πως αυτά που πιστεύουν αποτελούν κάτι σαν ευαγγέλιο. «Επομένως δεν κάνουν καμία προσπάθεια να διατυπώσουν με ευγενικό τρόπο ένα εποικοδομητικό επιχείρημα. Αν δεν συμφωνείς μαζί τους, είσαι αμέσως εξτρεμιστής. Σου λείπει η ηθική συγκρότηση (…) Αυτός ο τρόπος σκέψης οδηγεί τη δημοκρατία δέκα βήματα πίσω».
Η διαφορά είναι ότι με τον Σάρμα μπορείς να γελάσεις. Γιατί πόσο εύκολα μπορεί να πιστέψει κανείς πως αν δεν περνάει το λεωφορείο για τη δουλειά, φταίς εσύ ο ίδιος που δεν ξύπνησες στις 5 το πρωί (για διάδρομο και διαλογισμό). Νομίζω ταιριάζει εδώ ένας στίχος από το τραγούδι «Πολιτευτής» («Ρεζέρβα» 1979, Σαββόπουλος) που ισχύει για κάθε είδους μεγαλόστομη κατήχηση: «τα είπε χθες το βράδυ μια ψυχή, κι ένας φαλάκρας, απ’ έξω και από μέσα». Σε αντίθεση με φιγούρες όπως αυτή του Σάρμα (κι ας πήγαν 3.000 άτομα, και στον Σώρρα πήγαινε κόσμος), η επιθετικότητα της woke κουλτούρας, το επόμενο δηλαδή στάδιο, καλό θα ήταν να μας απασχολήσει.
ΥΓ. Τολμώ να αντιγράψω τη λέξη «φαλάκρας» από το τραγούδι, θεωρώντας ότι έχω το σοβαρό ελαφρυντικό του ομοιοπαθούς εδώ και πολλά χρόνια. Διότι αντιλαμβάνομαι πως για την «woke αστυνομία» -που λογικό είναι να μην τα προλαβαίνει και όλα- ο στίχος θα έπρεπε να είχε ήδη λογοκριθεί.