Θα ήταν αφελές να συγκρίνει κανείς την κρίση χρέους και τα μνημόνια στην Ελλάδα με την υπόθεση του καταδικασμένου Tζέφρι Επσταϊν (εδώ) στις ΗΠΑ. Γιατί δεν έχουν καμία σχέση.
Μπορεί όμως να συγκρίνει το αίσθημα που προκαλεί η ματαίωση μιας υπόσχεσης που λέει ότι ο κόσμος δεν είναι όσο πολύπλοκος φαίνεται. Και ότι αυτό που χρειάζεται είναι απλό: το «Καλό» να διαδεχθεί το «Κακό» για να λυθούν σχεδόν όλα τα προβλήματα. Ακόμη και για να σβηστούν τα χρέη των ανθρώπων από δάνεια και κάρτες.
Ενα από τα βασικά χαρακτηριστικά του λαϊκισμού, που φουντώνει όταν οι άνθρωποι ταλαιπωρούνται πολύ, είναι η υπεραπλούστευση και η πριμοδότηση θεωριών συνωμοσίας. Οταν σε αυτά προστεθούν οι υποσχέσεις, η προσδοκία μεγαλώνει. Και όταν γκρεμίζονται μεγάλες προσδοκίες, η απογοήτευση είναι ασήκωτη.
Πολλοί από τους φτωχότερους Αμερικανούς πίστεψαν ότι ο Τραμπ θα τιμωρήσει το σύστημα των Δημοκρατικών στην πολιτική και τα μέσα ενημέρωσης που θεωρούσαν ότι ευθυνόταν για την ανεργία και τα κοινωνικά προβλήματα σε διάφορες περιοχές της χώρας. Οπως για παράδειγμα στη λεγόμενη «ζώνη της σκουριάς» (rust belt), στις Πολιτείες όπου τα εργοστάσια έκλειναν και μετακόμιζαν στην Κίνα αφήνοντας πίσω περιοχές φαντάσματα.
Οσο κι αν ακούγεται περίεργο, η προσδοκία για τη δημοσιοποίηση της «λίστας Επσταϊν» από την κυβέρνηση Τραμπ ήταν ένας κρίκος σε μια αλυσίδα προσδοκιών για κάτι μεγαλύτερο. Για τη λύτρωση αυτών των ανθρώπων. Και το U-turn από πλευράς του προέδρου των ΗΠΑ, που άλλοτε υποσχόταν αποκαλύψεις και τώρα λέει «δεν υπάρχει τίποτα εδώ, πάμε παρακάτω» είναι οδυνηρό. Αλλά και πολιτικά επικίνδυνο για τον ίδιο. Γιατί γκρεμίζει μια κοσμοθεωρία που βρίσκεται στη βάση του κινήματός του.
Τους λόγους που είναι τόσο οδυνηρό αυτό που συμβαίνει για τους MAGA εξηγούν οι New York Times σε podcast του Εζρα Κλάιν το οποίο διερευνά τη θεωρία συνωμοσίας QAnon. To στόρι της θεωρίας που συνδέθηκε με τον κίνημα MAGA δεν περιορίζεται στις παλαβομάρες ότι κυβερνά τις ΗΠΑ μια δράκα παιδεραστών.
Οπως εξηγεί ο δημοσιογράφος Γουίλ Σόμερ στο ίδιο podcast, είναι μια ολοκληρωμένη θεωρία που καταλήγει σε ένα μέγα γεγονός που ονομάζεται «Τhe Storm» (Η Καταιγίδα). Οταν φτάσει η μέρα της «Καταιγίδας» ο Τραμπ θα στείλει σε έκτακτα στρατοδικεία στο Γκουαντάναμο πολιτικούς του Δημοκρατικού κόμματος και σελέμπριτι, όπως η Οπρα Γουίνφρεϊ και ο Τομ Χανκς, θα ξηλώσει τη συνωμοσία του «Κακού» και θα μπορεί στη συνέχεια ως εκπρόσωπος του «Καλού» να βοηθήσει τον απλό κόσμο. Σβήνοντας ακόμη και χρέη.
Και ο Σόμερ το κάνει ακόμη πια λιανά:
♦ «Θα αναρωτηθείτε βέβαια: Ποιος τα πίστευε αυτά τα πράγματα; Γνωρίζουμε ότι στις 6 Ιανουαρίου (του 2021, όταν έγινε η εισβολή των οπαδών του Τραμπ στο Καπιτώλιο), η Ασλι Μπάμπιτ που σκοτώθηκε εκείνη την ημέρα (σ.σ.: καθώς προσπαθούσε να μπει στο γραφείο της τότε προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων) πίστευε ότι εκείνη η μέρα ήταν η μέρα της “Καταιγίδας”.
»Επίσης, υπήρχε ένας άνδρας που ήταν μέλος του όχλου και είχε μόλις αγοράσει ένα καινούργιο αυτοκίνητο. Και κάποιος του είπε: Πώς κατάφερες να το αγοράσεις αυτό; Κι εκείνος απάντησε: Μην ανησυχείς, η “Καταιγίδα” είναι σχεδόν εδώ. Το QAnon ήταν ισχυρό εν μέρει επειδή πρόσφερε στους ανθρώπους κάποια ανακούφιση στη ζωή τους την οποία δεν τους έδιναν το σύστημα, η οικονομία ή η κυβέρνηση».
Η άρνηση του Τραμπ πριν από λίγες μέρες να δώσει στη δημοσιότητα τη λίστα του καταδικασμένου παιδεραστή Επσταϊν, ισοδυναμεί στην καλύτερη περίπτωση με ομολογία ότι δεν έχει τη δύναμη να κάνει αυτό που υποσχέθηκε στους οπαδούς του (να εξαρθρώσει τη δράκα των παιδεραστών Δημοκρατικών) ή, ακόμα χειρότερα, με μια απόδειξη ότι συμβιβάστηκε με το «σύστημα».
Ενώ το ψεύτικο βίντεο Τεχνητής Νοημοσύνης με τη σύλληψη του Ομπάμα που κοινοποίησε τη Δευτέρα (21/7) δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη ματαίωση της αληθινής προσδοκίας για τη σύλληψη της Χίλαρι Κλίντον. Μια προσδοκία που είχε ο ίδιος καλλιεργήσει στους οπαδούς του το 2016 οι οποίοι φώναζαν «lock her up».
Στην Ελλάδα, την περίοδο από το 2010 έως το 2015, οι συνθήκες ήταν ασφαλώς διαφορετικές. Δεν επρόκειτο για πρώην βιομηχανικούς εργάτες αλλά για ολόκληρη την ελληνική κοινωνία η οποία υπέστη ένα πρωτοφανές στα ευρωπαϊκά χρονικά σοκ φτωχοποίησης, συγκρίσιμο σε παγκόσμιο επίπεδο μόνο με τη Μεγάλη Υφεση της δεκαετίας του 1930 στις ΗΠΑ.
Η θεωρία συνωμοσίας που διακίνησαν οι πιο ακραίοι αντι-μνημονιακοί κύκλοι είχε μια βασική ομοιότητα με αυτή των MAGA: έλεγε πως όσα συνέβαιναν στη χώρα οργανώθηκαν από μια ελίτ που αντιπροσώπευε το «Κακό». Και πως όταν αυτή ηττηθεί και αντικατασταθεί από μια νέα, ηθική και πατριωτική κυβέρνηση, όλα θα λυθούν: τα μνημόνια θα καταργηθούν, το δημόσιο χρέος θα διαγραφεί και θα τεθεί σε εφαρμογή σεισάχθεια για τα χρέη προς τις τράπεζες.
Σύμφωνα με την ίδια θεωρία, το παλιό πολιτικό κατεστημένο, που το «κρατούσαν» οι Γερμανοί μέσω των αρχείων για τις μίζες της Siemens, ήταν αυτό που σκόπιμα οδήγησε τη χώρα στη μνημονιακή καταστροφή. Για να διασωθεί το ίδιο και να διαιωνίσει την εξουσία του με τις πλάτες των Γερμανών και του ΔΝΤ. Γι’ αυτό και δεν αναζήτησε ποτέ εναλλακτικές λύσεις όπως η χρηματοδότηση από τη Ρωσία, τους BRICS ή —στην πιο ακραία εκδοχή— από την «Τράπεζα της Ανατολής» για να πάρει τα 600 δισ. που θα έσβηναν το χρέος.
Η διάψευση αυτής της απλοποίησης των πραγμάτων το καλοκαίρι του 2015 ήταν κι εδώ εξαιρετικά οδυνηρή.