Η 25η Νοεμβρίου έχει ορισθεί ως Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών. Κάθε χρόνο ανοίγει συζήτηση –όχι ότι κλείνει και ποτέ–, αλλά αυτές τις μέρες γίνεται πιο έντονα, με αφορμή και σχετικές έρευνες που διενεργούνται την ημέρα που θεσπίστηκε για να μας υπενθυμίσει ένα σοβαρό ζήτημα το κόσμου. Φέτος ήταν η πανελλαδική έρευνα που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της ΔΕΗ, σε συνεργασία με την εταιρεία ερευνών FocusBari και την εταιρεία επικοινωνίας DDB, και αφορούσε κυρίως την αίσθηση ασφάλειας που έχουν οι γυναίκες το βράδυ.
Ας πάμε τώρα στα πολύ δύσκολα. Ερευνα του ΟΗΕ αναφέρει ότι κάθε δέκα δευτερόλεπτα, μια γυναίκα δολοφονείται παγκοσμίως, με το φονικό χέρι να είναι συνήθως του συντρόφου ή κάποιου συγγενή πρώτου βαθμού. Οι τάσεις επιβεβαιώνουν ότι αυτή η μορφή βίας είναι ριζωμένη στις πρακτικές και στους κανόνες και είναι δύσκολο να εξαλειφθεί, ενώ, παρά τις προσπάθειες που γίνονται, οι γυναικοκτονίες διατηρούνται σε επίπεδο που προκαλεί συναγερμό.
Κι όμως, όσο συγκλονιστικά και αν είναι τα δεδομένα, η γλώσσα που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε την τραγωδία αυτή δεν είναι ακόμα αυτονόητη. Η λέξη «γυναικοκτονία» παραμένει αμφιλεγόμενη. Στο TikTok, χρήστες αναρωτιούνται γιατί να λέμε γυναικοκτονίες και όχι απλώς ανθρωποκτονίες. Αρκετοί συμφωνούν στα σχόλια ότι δεν καταλαβαίνουν τη διάκριση.
Η αντίδραση αυτή δεν είναι σπάνια. Κάποιοι δυσκολεύονται να δεχθούν ότι η βία κατά των γυναικών έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, τα δικά της μοτίβα και τα δικά της θύματα. Δεν έχουν καταλάβει ότι η αποδοχή του όρου «γυναικοκτονία» δεν είναι γλωσσικό ζήτημα, είναι κοινωνικό και ότι η βία κατά των γυναικών δεν είναι τυχαία.
Είναι βία που γεννιέται από στερεότυπα, από σχέσεις εξουσίας, από κοινωνικές ανισότητες που διατρέχουν τον χρόνο και τον χώρο. Είναι μια βία που έχει επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Πρόκειται για γυναίκες που δολοφονούνται συνήθως από συντρόφους, πρώην συντρόφους ή συγγενείς, ενώ οι ανθρωποκτονίες με θύματα άνδρες εμφανίζονται συχνά σε διαφορετικά πλαίσια, όπως εγκληματικές επιθέσεις ή τυχαίες βιαιοπραγίες.
Παρά την αναγνώριση αυτή, η κοινωνία φαίνεται να παλεύει να κατανοήσει τον όρο. Υπάρχει μια εσωτερική αντίσταση. Πολλοί θεωρούν ότι η διάκριση είναι περιττή, ότι οι ζωές έχουν την ίδια αξία και δεν χρειάζεται να τις ξεχωρίζουμε. Αλλά η διάκριση δεν αφορά την αξία της ζωής, αφορά την κατανόηση της αιτίας της βίας. Οταν μια γυναίκα δολοφονείται επειδή είναι γυναίκα, δεν μιλάμε για ένα τυχαίο έγκλημα.
Μιλάμε για ένα αποτέλεσμα συστημικών ανισοτήτων, κοινωνικών στερεοτύπων και σχέσεων που συχνά προστατεύουν τον θύτη και αφήνουν το θύμα εκτεθειμένο. Η γλώσσα γίνεται, έτσι, εργαλείο για να ορίσουμε την πραγματικότητα, για να μην αφήσουμε τα εγκλήματα αυτά να συγκαλυφθούν πίσω από γενικότητες.
Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στο να φέρουν το θέμα στο προσκήνιο. Κάθε viral βίντεο, κάθε hashtag, κάθε ιστορία που αναδημοσιεύεται κάνει τους ανθρώπους να σταματούν για ένα λεπτό και να σκέφτονται. Αλλά η δημοσιότητα συχνά μένει στην επιφάνεια. Πολύ γρήγορα ξεχνάμε, περνάμε στο επόμενο trend και οι δράσεις που απαιτούνται για την πρόληψη της βίας μένουν ανενεργές. Η ένταση είναι στιγμιαία, η κοινωνική συνείδηση συχνά εφήμερη. Η πρόκληση είναι να μη μείνουμε μόνο στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά να αναγνωρίσουμε την ανάγκη για αλλαγές που θα σώσουν ζωές.
Η δυσκολία αποδοχής του όρου «γυναικοκτονία» δείχνει ότι αρνούμαστε να κοιτάξουμε κατάματα μια αλήθεια που μας δυσκολεύει. Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν είναι μόνο λέξη, είναι καμπανάκι για όλους μας, μια υπενθύμιση ότι η έμφυλη βία δεν είναι φυσικό φαινόμενο, αλλά αποτέλεσμα ανθρώπινων επιλογών, κοινωνικών ανισοτήτων και πολιτικής αδράνειας.
Η πρόκληση δεν είναι μόνο να μετράμε τα θύματα, αλλά να καταλάβουμε γιατί συμβαίνουν αυτές οι δολοφονίες, να αναγνωρίσουμε τα μοτίβα και να δράσουμε πριν θρηνήσουμε την επόμενη ζωή. Αν δεν δεχτούν όλοι ότι η λέξη «γυναικοκτονία» δεν είναι απλώς περιγραφή αλλά αφετηρία για δράση, τότε οι στατιστικές θα συνεχίσουν να μας εκπλήσσουν δυσάρεστα. Και του χρόνου τον Νοέμβρη, θα μιλάμε πάλι για την έμφυλη βία κατά των γυναικών χωρίς να έχουν αλλάξει και πολλά προς το καλύτερο.