Η Eurovision είναι ένα μεγάλο πανηγύρι που μπορεί να ενδιαφέρει ως μουσικό θέαμα ή όχι. Σχεδόν πάντα όμως υπάρχει γεωπολιτικό και κοινωνικό ενδιαφέρον στις ψηφοφορίες, καθώς αποκαλύπτονται υποβόσκουσες απόψεις πίσω από κάθε ψήφο και αλήθειες για τον εθνικό χαρακτήρα των Ευρωπαίων. Η αλήθεια που μαθαίνουμε τελευταία είναι ότι ο αντισημιτισμός παραμένει ζωντανός σε μέρος της Ευρώπης, ειδικά στη γειτονιά μας, και σίγουρα στη χώρα μας.
Για αρχή, τα γεγονότα: οι τελευταίες συμμετοχές του Ισραήλ είναι ιδιαίτερες γιατί η χώρα εμπλέκεται σε φρικτό πόλεμο. Οπως όλοι ξέρουν, το πρόσφατο αίτιο για τον πόλεμο είναι η δολοφονική επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο 2023 που εξαπολύθηκε μέσα από τη Γάζα, σκότωσε πλήθος αμάχων και πήρε ομήρους, όσους μπόρεσε. Το Ισραήλ απάντησε βίαια, ακριβώς όπως επιθυμούσαν οι επιτιθέμενοι, και το αποτέλεσμα είναι μια ακόμα καταστροφική κατάσταση.
Προφανώς δεν ξεκίνησε εδώ η ιστορία, το Μεσανατολικό κρατάει ήδη ολόκληρο αιώνα. Για κάποιους νέους (ενθουσιώδεις; αψίκορους; ανιστόρητους;) και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, τα πράγματα είναι απλά όμως: «Φταίει το Ισραήλ». Πιθανώς φταίει η κυριαρχία μιας διαστροφής της πολιτικής ορθότητας τα τελευταία χρόνια, που έχει οδηγήσει κάποιους που μεγαλώνουν μέσα σε αυτή να πιστεύουν ότι κάθε μειονότητα αυτομάτως αδικείται και πρέπει να υποστηρίζεται τυφλά, με κάθε μέσο.
Η ψηφοφορία της Eurovision δίνει ευκαιρία να μετρήσουμε αν οι απλοϊκά κατηγορούντες το Ισραήλ είναι ηχηρές μικρές μειονότητες ή γενικότερο φαινόμενο. Και όμως η αντίδραση της πολιτισμένης Ευρώπης ήταν σαφής: οι συμμετοχές του Ισραήλ παίρνουν 12 βαθμούς του κοινού από σχεδόν ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη! Η Ελλάδα όμως έδωσε μόνο 7 βαθμούς, λιγότερο από το τουρκόφωνο, μουσουλμανικό Αζερμπαϊτζάν! Μόνο χώρες όπως Σερβία, Αρμενία και Λιθουανία έδωσαν λιγότερους πόντους από την Ελλάδα. Τι κοινό έχουν; Για να το θέσουμε ευγενικά, δεν καλοβλέπουν τους Εβραίους. Η ψήφος του ελληνικού κοινού δείχνει ότι κάποιοι Ελληνες (όχι όλοι βέβαια) δυσκολεύτηκαν να ψηφίσουν το Ισραήλ, αντίθετα με τη σχεδόν ομόφωνη κοινή γνώμη των εταίρων μας.
Πώς ξέρουμε ότι ο αντισημιτισμός πραγματικά σχετίζεται με την ψήφο σε έναν καλλιτεχνικό διαγωνισμό; Υπάρχουν δύο μεγάλες συστηματικές έρευνες, του (ουδέτερου) ερευνητικού κέντρου Pew στις ΗΠΑ και της υπερεκατονταετούς εβραϊκής ΜΚΟ Anti-Defamation League. Το ενδιαφέρον για εμάς είναι ότι οι μελέτες της ADL βγάζουν την Ελλάδα πιο αντισημιτική χώρα στη «χριστιανική» Ευρώπη! Αναμενόμενο σε μια χώρα με τόσο ευαίσθητο εγωισμό όσο εμείς να υπάρχουν αντιδράσεις – πολλοί αμφισβήτησαν το ερευνητικό αποτέλεσμα.
Για τι είδους έρευνα πρόκειται; Σειρά ερωτήσεων που αποκαλύπτουν ροπή στον αντισημιτισμό. Παράδειγμα: «Οι Εβραίοι έχουν υπερβολική δύναμη στον κόσμο του επιχειρείν». Ενα υπερμέγεθες 90% του ελληνικού δείγματος απάντησε «Ναι» (η έμφαση στο υπερβολική)! Ακόμα πιο εξωφρενικά, 33% του δείγματος θεώρησαν ότι οι Εβραίοι «είναι υπεύθυνοι για τους περισσότερους πολέμους στον κόσμο»! Τους περισσότερους; Εστω ότι περί ευρωπαϊκών πολέμων υπάρχει σχετικό αντισημιτικό κλισέ, αλλά στην Αφρική π.χ., με την πλειονότητα των σύγχρονων πολέμων, φταίνε οι εκεί ανύπαρκτοι Εβραίοι;
Τώρα, δεν αρκούν οι σωστές ερωτήσεις για σωστή αποτύπωση της κοινής γνώμης, χρειάζεται και σωστό δείγμα. Δυστυχώς για εμάς, τα ανεξάρτητα δείγματα του Pew και τώρα η ψηφοφορία της Eurovision συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό με το ADL. Στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης που κάλυψε η έρευνα Pew το 2019 βγήκαμε πάλι οι πιο αντισημίτες! Περισσότερο και από τις λίγες ανατολικοευρωπαϊκές χώρες του δείγματος! Απορείτε που πολλοί αναλυτές δυσκολεύονται να κατατάξουν την Ελλάδα στη Δ. Ευρώπη;
Φυσικά, όσα στοιχεία και να βρεθούν, κάποιοι θα αρνούνται ότι αυτό που νιαουρίζει στα κεραμίδια είναι felis catus. Η άρνηση του αντισημιτισμού δεν είναι ασυνήθιστη. Οι Κάπλαν και Σμολς (2006) βρήκαν σε έρευνα ότι σχεδόν κανένας Ευρωπαίος δεν θεωρεί εαυτόν αντισημίτη. Τα αντισημιτικά στερεότυπα όμως πληθαίνουν, και το να έχει κάποιος αντι-ισραηλινή γνώμη συσχετιζόταν ισχυρά με το να πιστεύει σε τέτοια στερεότυπα.
Προσωπικά, θεωρώ ότι ελάχιστοι Ελληνες θα ήταν ικανοί για εγκλήματα εναντίον Εβραίων, όπως και εναντίον άλλων μειονοτήτων χαμηλής δημοφιλίας. Ισως ο μετρούμενος αντισημιτισμός σχετίζεται με τη γενικότερη παιδιάστικη ευκολία για ύβρεις και ανυπόστατες «καταγγελίες» που κυριαρχεί στη χώρα μας (πόσοι λέτε με έχουν ήδη χαρακτηρίσει «προδότη», «φερέφωνο», «εβραιοσιωνιστή», πριν τελειώσουν την ανάγνωση αυτού του άρθρου;).
Ως πότε όμως θα μας παρηγορούν παρομοιώσεις με σκυλιά που γαβγίζουν αλλά δεν δαγκώνουν; Μήπως είναι ώρα να καταπολεμήσουμε το φαινόμενο; Γιατί το γάβγισμα δεν είναι μόνο εξαιρετικά δυσάρεστο προς τους αποδέκτες (είτε είναι Εβραίοι είτε μουσουλμάνοι, είτε μετανάστες, όλοι στόχοι διακρίσεων στην Ελλάδα, κατά Pew), αλλά ενθαρρύνει και τα πιο ακραία στοιχεία της κοινωνίας να προχωρούν ένα βήμα παραπάνω. Εκεί που πολλοί γαβγίζουν (ή προτείνουν στα κοινωνικά μέσα μαζική αγένεια σε κάθε ισραηλινό επισκέπτη!), κάποιοι δαγκώνουν, καταστρέφουν περιουσίες, βεβηλώνουν νεκροταφεία… ποιος ξέρει τι θα κάνουν και στους ανθρώπους μια μέρα;
O Σωτήρης Γεωργανάς είναι αν. καθηγητής Οικονομικών στο City, University of London.