Θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος τη δεκαετία του ’90 ότι κάποια στιγμή ο Βασίλης Λεβέντης θα εκλεγόταν βουλευτής; Ή, πάλι, θα μπορούσε κάποιος, αμέσως μετά τις εκλογές του 2023, να προβλέψει τα αποτελέσματα των πρόσφατων δημοσκοπήσεων και μάλιστα με την κυρία Κωνσταντοπούλου «ετοιμαζόμενη» πρωθυπουργό; Και όμως, όλα αυτά έχουν πραγματοποιηθεί, μετατρέποντας τον Ερολ Μπράουν, που τραγουδούσε από το 1976 με τους Hot Chocolate «I believe in miracles», σε πολιτικό αναλυτή (τουλάχιστον για την ελληνική πραγματικότητα). 

Πώς όμως μπορούμε να κατανοήσουμε τα θαύματα; Πριν λίγες μέρες στο Protagon παρουσιάστηκε το βιβλίο «Miracles and Wonder: The Historical Mystery of Jesus», όπου η ιστορικός του χριστιανισμού και θεολόγος Ιλέιν Πέιτζελς προσφέρει μια νέα ανάγνωση των Ευαγγελίων, αναπλαισιώνοντας την ιστορία του Μεσσία. Ναι, αλλά αν φύγουμε από τη θρησκεία, τι γίνεται με τα θαύματα στην πολιτική;

Εδώ καλό είναι να είμαστε πιο σκεπτικοί, ακολουθώντας τον σκωτσέζο εμπειριστή φιλόσοφο Ντέιβιντ Χιουμ, που ασχολήθηκε με τα θαύματα στο δέκατο μέρος του έργου του «Ερευνα σχετικά με την ανθρώπινη νόηση» (1748).

Καταρχάς, σύμφωνα με τον Χιουμ, η αιτιότητα με την οποία συνδέονται διάφορα δεδομένα της εμπειρίας ώστε να οδηγήσουν σε φυσικούς νόμους, λειτουργεί στηριγμένη στη συνήθεια-επανάληψη: παρατηρούμε δηλαδή ότι κάθε φορά που συμβαίνει το α ακολουθείται από το β. Αυτό μας κάνει να πιστεύουμε ότι η συγκεκριμένη σχέση τού α με το β αποτελεί φυσικό νόμο. Προφανώς (προσθέτω) με αντίστοιχους συλλογισμούς προκύπτουν και οι κρίσεις μας για τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα, στηρίζοντας την κρίση μας για την έκβασή τους στις πιθανότητες που έχουμε ήδη παρατηρήσει. 

Επίσης, για να δεχθούμε κάποιο φαινόμενο ως θαύμα, θα πρέπει η πιθανότητα να μην είναι θαύμα να είναι μικρότερη από την πιθανότητα να είναι, και αυτό σημαίνει ότι το συγκεκριμένο φαινόμενο δεν εξηγείται με τα δεδομένα της εμπειρίας ή της επιστήμης.

Συνδυάζοντας τις παραπάνω παρατηρήσεις μπορούμε να κατανοήσουμε πως οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις δεν δείχνουν ότι συμβαίνει κάποιο θαύμα, αλλά κάποια αλλαγή κατάστασης που δεν έχουμε συνειδητοποιήσει. Δηλαδή αυτό που παρατηρούμε φαίνεται ως θαύμα με βάση καταστάσεις παγιωμένες για μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι και το πρόσφατο παρελθόν. Τώρα όμως, αυτό που εκπλήσσει και φαίνεται σαν θαύμα (οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων εβδομάδων) συμβαίνει γιατί πολύ απλά οι πιθανότητες πραγματοποίησής τους έπαψαν να είναι υπερβολικά λίγες (όπως θα φαινόταν αυτονόητο μετά τις εκλογές του 2023).

Και αυτό επειδή προφανώς άλλαξε η συμπεριφορά των εκλογέων και δεν ισχύουν οι υποθέσεις με τις οποίες εκτιμούσαμε την εκλογική συμπεριφορά στη χώρα μας (για ένα μεγάλο μέρος των συμπολιτών μας). Μάλιστα, το καμπανάκι χτυπούσε από τις ευρωεκλογές του 2024, όπου ψήφισε ο μικρότερος αριθμός ψηφοφόρων σε όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Επιπλέον, έχουμε το πρωτόγνωρο φαινόμενο να πέφτουν τα ποσοστά του κυβερνώντος κόμματος χωρίς να κερδίζουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης και να ανεβαίνουν κόμματα όπως αυτά της Κωνσταντοπούλου και του Βελόπουλου, με ταυτόχρονα μεγάλο ποσοστό αδιευκρίνιστης ψήφου. 

Εδώ να σημειώσουμε πως αυτή η μεταβολή (πολιτικής) κατάστασης δεν αντιστοιχεί σε αλλαγή παραδείγματος, όπως αυτή που παρατηρείται στη διεθνή πολιτική σκηνή με τις αλλαγές πολιτικής σε σημαντικά θέματα, όπως η διεθνής ασφάλεια και οι διάφορες συμμαχίες, το Μεταναστευτικό, η παγκοσμιοποίηση, η κλιματική αλλαγή και η woke ατζέντα  (βλ. το άρθρο μου «Τι κοινό έχει ο Τραμπ με τον Βέρνερ φον Χάιζεμπεργκ;»). Oχι, εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σημαντικό πολιτικό κενό.   

Πράγματι, η παραπάνω συμπεριφορά του εκλογικού σώματος, που δεν ταιριάζει με τα δεδομένα της μεταπολιτευτικής περιόδου, δείχνει, σε συνδυασμό με τα μεγάλα προβλήματα της εποχής, πως «το παλιό έχει πεθάνει» και το σημαντικό πολιτικό κενό που πιστοποιούν οι δημοσκοπήσεις και του οποίου η κάλυψη δεν είναι ορατή αυτή τη στιγμή, δείχνει πως «το καινούργιο δεν έχει γεννηθεί». 

Σε αυτό το σημείο όμως μας προειδοποιεί το γνωστό ρητό του Αντόνιο Γκράμσι, «όταν το παλιό έχει πεθάνει και το καινούργιο δεν μπορεί να γεννηθεί, είναι η εποχή των τεράτων». Οπότε, για να μη γεννηθούν «τέρατα» (από διάφορα είδη των οποίων έχουμε ήδη πικρή πείρα), θα πρέπει να γίνει τι; 

Μια εντυπωσιακής ακρίβειας κατεύθυνση, κατά τη γνώμη μου, είχε δώσει για τη χώρα της μιλώντας στο ελβετικό ραδιόφωνο την 1η Αυγούστου (στην εθνική εορτή της Ελβετίας) η πρόεδρός της (για το 2015) Σιμονέττα Ζομαρούγκα, που είναι κατάλληλη και για τη δική μας περίπτωση. Θα πρέπει λοιπόν (παραφράζω) να δημιουργηθεί και να καλλιεργηθεί μια πολιτική κουλτούρα στραμμένη στην αναζήτηση πραγματικών λύσεων στα μεγάλα (πραγματικά και όχι φαντασιακά ή κατασκευασμένα για επικοινωνιακούς λόγους) σύγχρονα προβλήματα της κοινωνίας και της χώρας, με τη λήψη αποφάσεων μεγάλης στρατηγικής εμβέλειας. 

Βέβαια, το ζήτημα είναι πώς μπορεί να γίνει αυτό. Εδώ η πρόχειρη απάντηση που μπορώ να δώσω είναι πως η δημιουργία αυτής της πολιτικής κουλτούρας μπορεί να πραγματοποιηθεί παράλληλα και μέσα από τις διαδικασίες κάλυψης του προαναφερθέντος πολιτικού κενού από σοβαρές (υπάρχουσες ή πιθανόν νέες) πολιτικές δυνάμεις. Αλλιώς, μια τέτοια δημιουργία μοιάζει με θαύμα!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News