Διαδήλωση κατά του (μυστακοφόρου α λα Χίτλερ) Μπόρις Τζόνσον στο Λονδίνο: ο νέος πρωθυπουργός εξάπτει τα πολιτικά πάθη στη Βρετανία | REUTERS/Henry Nicholls
Απόψεις

Oι Μπόρις Τζόνσον νικούν

«Οταν καταρρίπτονται τα επιχειρήματα σου και όλα τα στοιχεία είναι συντριπτικά εναντίον σου, πέτα μια νεκρή γάτα στο τραπέζι». Το έχει πει ο Μπόρις και το εφαρμόζουν με τρομακτική επιτυχία όλοι οι λαϊκιστές - εκμεταλλευόμενοι τα ίδια social media που υποτίθεται ότι μελετούμε και όλοι εμείς οι άλλοι
Γιάννης Σεφεριάδης

Διατυπώθηκε ως υποψία. Και ίσως παραμείνει τέτοια. Αλλωστε όσα τον περιβάλουν και τον πρεσβεύουν δεν συνοδεύονται από πειστήρια και αποδείξεις. Ο Μπόρις Τζόνσον, δύο εβδομάδες πριν εκλεγεί πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, σε συνέντευξή του ρωτήθηκε πώς χαλαρώνει. «Ζωγραφίζω τους επιβάτες να περνούν καλά στα υπέροχα λεωφορεία μας», απάντησε φλυαρώντας. Η επιδιωκόμενη ελαφρότητά του απέκτησε βάρος από τον γέλωτα και αναπαράχθηκε ευρέως.

Τόσο που στην αλγοριθμική φόρμουλα, στα αποτελέσματα αναζήτησης στο google τα «υπέροχα λεωφορεία» αναμείχθηκαν με το άλλο λεωφορείο, εκείνο με το οποίο ταξίδευε ο βρετανός πρωθυπουργός στην εκστρατεία του δημοψηφίσματος του 2016 για το Brexit. Ζωγραφισμένο με τη φράση ότι η Βρετανία στέλνει 350 εκατομμύρια λίρες την εβδομάδα στην ΕΕ και πως αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση του εθνικού συστήματος υγείας.

Αληθής ή ψευδής η εικασία περί της σκοπιμότητας της φλύαρης απάντησής του, αυτή είχε κατάληξη προσδόκιμη. Στα «έξυπνα» αποτελέσματα στο «Boris Johnson bus», τα ζωγραφισμένα λεωφορεία του επικράτησαν εκείνων που υπενθύμιζαν ένα από τα πολυάριθμα ψέματά του. Εχει αποδειχθεί άλλωστε αποτελεσματικό: Καλύτερα να σε θεωρούν έναν περίεργο τύπο, παρά ψεύτη.

Δεν χρειαζόντουσαν πολύπλοκες αναζητήσεις για τη στρατηγική του πάντα αναμαλλιασμένου βρετανού πρωθυπουργού. Το είχε πει μόνος του πριν από έξι χρόνια: «Οταν καταρρίπτονται τα επιχειρήματά σου και όλα τα στοιχεία είναι συντριπτικά εναντίον σου, πέτα μια νεκρή γάτα στο τραπέζι. Η προσοχή όλων θα αποσπαστεί από την νεκρή γάτα και όχι στο ζήτημα που είναι σημαντικό».

Εκτός από ίσως διασκεδαστική, η παρατήρηση και η έρευνα των μεθόδων των λαϊκιστών είναι αναγκαία και κρίσιμη. Σημειωματάρια και στυλό κάτι έχουν ακόμη να δώσουν.

Η αποκάλυψη του σκανδάλου της Cambridge Analytica με την εκμετάλλευση προσωπικών δεδομένων εκατομμυρίων χρηστών στη φαρέτρα Brexit, Τραμπ και πόσων άλλων, μέχρι και οι καταγγελίες για τις περιπλανήσεις του αλγορίθμου που έφερε στο YouTube «σχετικά» βίντεο στη θέαση της πυρκαγιάς της Παναγιάς των Παρισίων τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, είναι καίριες.

Αναχρονιστικές θα πουν. Οι Μπόρις Τζόνσον, άλλωστε, νικούν.

Η πορεία για μια απάντηση, αν στροβιλιστική και ακόμη ανεστίαστη, γίνεται επίμονη. Είναι διαστρεβλωτικός ή απεικονιστικός ο ψηφιακός κόσμος; Μπορεί να συγχρωτιστεί η δημοκρατία με την ψηφιακή εποχή; Όπως λένε άλλωστε, η πρώτη, είναι αναλογική.

Οι ερωτήσεις, αν και επείγουσες, φαντάζουν παράγωγες.

Ο λαϊκισμός διαβάζει τις ίδιες οδηγίες χρήσεως. Σε εποχή που η χρηματιστηριακή αξία των ψηφιακών δεδομένων ξεπερνά εκείνη του πετρελαίου, ρήτορες προς αναζήτηση κοινού ακολουθούν συνήθεις διαδρομές. Τα αποτελέσματα των ψηφιακών μας αναζητήσεων μετατρέπονται σε διαπιστευτήρια, η αξιοπιστία και το κύρος είναι η δημοφιλία μας. Με την μάχη της ηθικής της πεποίθησης και της ηθικής της ευθύνης να αποκτά μια ακόμη νέα πρόκληση.

Και οι συζητήσεις, τα βιβλία, τα ντοκιμαντέρ που προσπαθούν να ρίξουν φως στην τεχνο-άβυσσο, στη συγκρουσιακή σχέση δημοκρατίας και τεχνολογίας, κυριαρχούνται από λευκούς άνδρες που παραπονιούνται για την εξουσία και τη δύναμη που έχουν αποκτήσει άλλοι λευκοί άνδρες. «Για τις γυναίκες και τις μειονότητες που δεν απολάμβαναν ποτέ τα πλήρη πλεονεκτήματα του ελεύθερου Τύπου, των λειτουργικών δημοκρατιών και των ελίτ των κοινωνιών, η συνεχιζόμενη καταπίεση μιας τεχνοκρατίας εκτός ελέγχου δεν φαίνεται να αποτελεί έκπληξη», γράφει η βρετανίδα ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος Έμιλι Μπελ. Ούτε αποτελεί έκπληξη η αδυναμία των δημοκρατικών θεσμών να ελέγξουν την ανεξέλικτη και αφορολόγητη ξέφρενη πορεία των τεχνολογικών κολοσσών.

Αυτή είναι ίσως η ζωντανή γάτα που πετάγεται και φεύγει από το τραπέζι.