Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) είναι το πρώτο επίπεδο επαφής του πολίτη με το υγειονομικό σύστημα. Παρέχεται από κέντρα υγείας και περιφερειακά ή δημοτικά ιατρεία. Επίσης από τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων και τον ιδιωτικό τομέα. Ο ρόλος της περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ενημέρωση του πληθυσμού και την πρόληψη νοσημάτων, τον οικογενειακό προγραμματισμό και την αντιμετώπιση επειγόντων ή χρονίων προβλημάτων υγείας. Η ΠΦΥ θα πρέπει ακόμη να λειτουργεί σαν «θυρωρός» ή «πύλη» του υγειονομικού συστήματος, παραπέμποντας σε ανώτερες βαθμίδες περίθαλψης μόνο όσους έχουν πραγματική ανάγκη.
Είναι σαφές πως από μια καλά οργανωμένη ΠΦΥ, μόνο κέρδος θα είχαν ο χρήστης των υπηρεσιών αλλά και το σύστημα. Φροντίδα πλησιέστερα στην κοινότητα, αμεσότητα, μικρότερος χρόνος αναμονής, καλύτερη εξυπηρέτηση, πρόληψη νοσημάτων και χαμηλότερο κόστος είναι μερικά από τα πλεονεκτήματα.
Οι πρώτες προσπάθειες για οργάνωση της δημόσιας ΠΦΥ στην Ελλάδα εντοπίζονται στον ιδρυτικό νόμο του ΕΣΥ (Ν.1397/1983). Από τις πιο πρόσφατες αλλαγές ξεχωρίζουν η ίδρυση του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ν.3918/2011) και του Πρωτοβάθμιου Εθνικού Δικτύου Υγείας (Ν.4238/14). Ωστόσο το υγειονομικό σύστημα αναπτύχθηκε νοσοκομειοκεντρικά και έτσι παρέμεινε μέχρι σήμερα. Στα πάγια προβλήματα προστέθηκαν τα τελευταία χρόνια η δραματική μείωση των πόρων και η αύξηση της ζήτησης υπηρεσιών υγείας, μαζί με νέες προκλήσεις όπως η απασφάλιση του πληθυσμού λόγω ανεργίας και οι ανάγκες περίθαλψης των αλλοδαπών.
Ποιες ρυθμίσεις θα μπορούσαν κάτω από αυτές τις συνθήκες να είναι βελτιωτικές;
- Οι πόροι, το προσωπικό και η προσοχή στην ΠΦΥ πρέπει να ενισχυθούν. Μια τέτοια επένδυση της Πολιτείας θα αποδώσει γρήγορα τόσο σε ποιότητα των υπηρεσιών, όσο και σε ελάττωση των δαπανών. Η αποδοτικότητα των πόρων είναι τεκμηριωμένα υψηλότερη σε σχέση με τη νοσοκομειακή περίθαλψη.
- Η ΠΦΥ να καθιερωθεί ως «θυρωρός» των υψηλότερων βαθμίδων περίθαλψης. Δηλαδή, σε αυτές να μπορούν να απευθύνονται μόνο επείγοντα περιστατικά ή όσα διαθέτουν παραπεμπτικό σημείωμα από ιατρό της ΠΦΥ.
- Να αναβαθμισθεί ο θεσμός του οικογενειακού ιατρού, δηλαδή του ιατρού με πληθυσμιακή αναφορά. Επίσης ο νοσηλευτής της κοινότητας και ο επισκέπτης υγείας. Υπηρεσίες όπως η κατ’οίκον νοσηλεία και φροντίδα κρίνονται θετικά και πρέπει να επεκταθούν.
- Το δίκτυο ΠΦΥ, που θα περιλαμβάνει και τα συζητημένα κέντρα υγείας αστικού τύπου, να σχεδιάζεται με βάση πραγματικές ανάγκες των περιοχών και να αξιολογείται με αντικειμενικά κριτήρια, όπως οι δείκτες υγείας. Ιδιαίτερη προσοχή να δίνεται στις νησιωτικές και απομακρυσμένες περιοχές που δεν διαθέτουν νοσοκομείο.
- Να θεσπιστεί σύστημα κινήτρων στους νέους επαγγελματίες υγείας για τη λήψη σχετικών ειδικοτήτων και την ενασχόληση με την ΠΦΥ. Η εκπαίδευσή τους να είναι συνεχιζόμενη.
- Ο ιδιωτικός τομέας της υγείας (ιατρεία, διαγνωστικά κέντρα) πρέπει να ενσωματωθεί στο σύστημα διαφορετικά, βάσει των αναγκών του πληθυσμού και κριτηρίων ποιότητας.
Η εξασφάλιση καθολικής πρόσβασης στις υπηρεσίες ανεξαρτήτως τόπου, ώρας της ημέρας και ασφαλιστικής κάλυψης αποτελεί κομβικό σημείο. Είναι βασική αρχή της ΠΦΥ, ανθρώπινο δικαίωμα, όμως έχει και υγειονομικά αποτελέσματα για την κοινότητα μέσω θεραπείας μεταδοτικών νοσημάτων, σωστής εφαρμογής του προγράμματος εμβολιασμών κ.ά. Δεν πρέπει, ακόμη, να ξεχνάμε πως απαιτείται η ανάλογη κουλτούρα στο υγειονομικό προσωπικό και η εμπιστοσύνη των πολιτών στο σύστημα.
*Ο Νίκος Κοσμάς είναι στρατιωτικός ιατρός σε αναμονή για ειδίκευση στην Καρδιολογία και σπουδαστής MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας