Η ευφυΐα είναι μια από τις πιο παρεξηγημένες αρετές του είδους μας. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα σε ποιο βαθμό αποκτάται με τα χρόνια και την εμπειρία και σε ποιο βαθμό προϋπάρχει στα γονίδιά μας. Παράλληλα είναι δύσκολο να μετρηθεί επακριβώς, παρά το γνωστό σε όλους τεστ IQ, και το κυριότερο να συνδεθεί το αποτέλεσμα σε διάφορα τεστ με την εξυπνάδα και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε πραγματικές συνθήκες. Πιο απλά, ο κάτοχος υψηλού IQ δε σημαίνει απαραίτητα ότι δε θα κάνει βλακείες, δε θα την πατήσει ή δε θα υποπέσει σε σφάλματα που αρμόζουν μόνο σε ηλίθιους. Παραταύτα σχεδόν όλοι δεχόμαστε την ευφυΐα σαν ένα πολύ θετικό χαρακτηριστικό και ευελπιστούμε να την μεταδώσουμε και στους απογόνους μας. Εξ ου και η λαϊκή ρήση: «Μόνο βλάκας να μη βγει!».

Είναι όμως πράγματι έτσι; Είναι στ`αλήθεια η ευφυΐα αρετή ή μήπως είναι κατάρα; Αν ανατρέξει κανείς σε αποφθέγματα μερικών από τους κατα γενική ομολογία ευφυείς ανθρώπους που πάτησαν το πόδι τους σε αυτόν τον πλανήτη, θα αντιληφθεί γρήγορα ότι η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι το λιγότερο περίπλοκη. Από τον χιουμορίστα Γουάιλντ και το: «Η ομορφιά είναι καλύτερη αρετή από την εξυπνάδα γιατί είναι αυταπόδεικτη», στον στοχαστή Μπουκόφσκι του: «Το πρόβλημα του κόσμου είναι ότι οι έξυπνοι άνθρωποι είναι γεμάτοι αμφιβολίες και οι βλάκες γεμάτοι αυτοπεποίθηση» και μέχρι τον…ωμό πραγματιστή Χέμινγουέι του: «Η ευτυχία στους ευφυείς ανθρώπους είναι το σπανιότερο πράγμα που έχω συναντήσει» γίνεται αντιληπτό ότι οι έξυπνοι άνθρωποι αισθάνονται συχνά παράταιροι, αποκομμένοι ή απελπιστικά μόνοι.

Αν το σκεφτεί κανείς διεξοδικά δεν είναι παράξενο. Φανταστείτε κάποιον με υψηλό δείκτη ευφυΐας – ασχέτως μονάδας μέτρησης – που μπορεί και αντιλαμβάνεται κρυμμένες αλήθειες, σκέφτεται σφαιρικά, βλέπει πίσω από τις σταθερές, αποφασίζει σκεπτόμενος εκτός από τις βραχυπρόθεσμες και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες και το κυριότερο μαθαίνει από τα λάθη του και δεν τα επαναλαμβάνει ελπίζοντας να έχουν διαφορετική κατάληξη από την προηγούμενη φορά. Φέρτε αυτόν τον άνθρωπο τώρα στην ελληνική ή στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα και προσπαθήστε να δείτε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του. Φανταστείτε τον περιτριγυρισμένο από γραφειοκρατία, αναξιοκρατία, φτηνά ψεύδη, απάτες και λαμογιές που γίνονται εύκολα αντιληπτές μόνο (;) από τον ίδιο, καιροσκόπους, στενόμυαλους διοικούντες, ηλίθιους σε καίρια πόστα που γεμάτοι αυτοπεποίθηση οδηγούν ολόκληρες ομάδες ανθρώπων στον γκρεμό ανίκανοι να δουν τι υπάρχει δυο βήματα παρακάτω, ανθρώπους φοβισμένους που ανέχονται το ψέμα και τις σκοτεινές συναλλαγές ενώ γνωρίζουν τι επιπτώσεις θα έχουν όλα αυτά, πολιτικάντηδες, ψευτορήτορες, τζάμπα μάγκες, φτηνά είδωλα, τυφλή πίστη και υπακοή σε εκπροσώπους δήθεν ανώτερων δυνάμεων και θεών, επαναλαμβανόμενα λάθη του παρελθόντος, πρόχειρα μασκαρεμένες ψεύτικες ελπίδες που όμως βρίσκουν ακόμα αρκετούς αγοραστές, φασίστες που ετοιμάζονται για επιστροφή στα όπλα, ταλαιπωρημένους πρόσφυγες στοιβαγμένους σε χωράφια και λιμάνια, κομματόσκυλα που αρνούνται να παραδώσουν τα σκήπτρα και ψηφοφόρους με μνήμη χρυσόψαρου που αρνούνται ακόμα να αντιληφθούν ότι ο κόσμος δεν αλλάζει με κουβέντες αλλά με πράξεις. Και δίπλα σε όλα αυτά φανταστείτε τον να βλέπει τους λίγους ίσως ανθρώπους που διαθέτουν τα μέσα και την ευστροφία να βγάλουν από το αδιέξοδο την κοινωνία, παραιτημένους και κουρασμένους στην απομόνωση ή πλήρως εναρμονισμένους με το σάπιο σύστημα να προσποιούνται τους βλάκες ή τους σωτήρες στο πλήθος ηλιθίων που τους αποθεώνει.

Πώς νομίζετε ότι αισθάνεται αυτός ο άνθρωπος; Περιχαρής που μπορεί και αντιλαμβάνεται τα προαναφερθέντα ή καταραμένος που ενώ τα αντιλαμβάνεται δεν μπορεί να τα αλλάξει και δεν έχει παρά μόνο ελάχιστους ανθρώπους δίπλα του με τους οποίους μπορεί να τα μοιραστεί; Θα τον δικαιολογούσατε αν σε μια στιγμή αδυναμίας σας ομολογούσε ότι θα προτιμούσε να ήταν ανόητος βαδίζοντας με φουσκωμένο στήθος προς την καταστροφή πιστεύοντας όμως ότι πορεύεται προς την σωτηρία; Κάποιοι ίσως βιαστούν να πουν γιατί αφού τα αντιλαμβάνεται όλα αυτά δεν κάνει κάτι για να τα αποκαλύψει ή να τα αποτρέψει. Φέρτε στο νου σας όλους εκείνους που στο πρόσφατο μόνο παρελθόν προσπάθησαν να επιτύχουν κάτι τέτοιο. Δείτε που βρίσκονται σήμερα, όσοι ζουν ακόμα τουλάχιστον. Είναι οι απομονωμένοι μερικές γραμμές πιο πάνω. Κι όσοι δικαιώθηκαν μετά θάνατον βρίσκουν μεν συχνά πυκνά κομμάτια του εαυτού τους σε άρθρα, βιβλία, graffiti, κοινωνικά δίκτυα, συζητήσεις και μπλουζάκια σουβενίρ αλλά κι αυτοί δίχως να έχουν επιτύχει τον απώτερο στόχο τους, να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης του κόσμου. Έγιναν διάσημοι σαν μια κραυγή αγωνίας που αρχικά έφτασε μόνο στα αυτιά κάποιων λίγων, διαδόθηκε πολύ αργότερα απ΄οταν παράχθηκε και δικαιώθηκε μόνο όταν ήταν πολύ αργά. Αυτό είναι το βαρύ τίμημα της ευφυΐας. Να μπορεί να βλέπει κάποιος πίσω από τους τοίχους και τις κουρτίνες της κοντόφθαλμης πραγματικότητας αλλά να μη μπορεί να μοιραστεί όσα βλέπει ώστε να γίνουν αντιληπτά και από τους υπόλοιπους. Να είναι δηλαδή χαμένος στη μετάφραση ή στη μοναξιά του σχοινοβάτη που θα ΄λεγαν και οι Κατσιμιχαίοι.

Σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι αισθάνονται άνετα στην μοναξιά και την περιθωριοποίηση και χαράζουν ανενόχλητοι δικούς τους δρόμους μέχρι κάποιος να τους ανακαλύψει και να τους δικαιώσει συνήθως πάνω από το μνήμα. Ακόμα κι αυτοί όμως έχουν αισθανθεί σε κάποια στιγμή της ζωής τους την κατάρα του να έχεις μια δύναμη που δεν μπορείς να μοιράσεις στους γύρω σου για να προχωρήσετε όλοι μαζί ένα βήμα παραπέρα. Γιατί οι πραγματικά ευφυείς φτάνουν πολύ γρήγορα στο συμπέρασμα ότι η δύναμη και η εξουσία έχουν αξία μόνο όταν μπορείς να τις μοιράζεσαι. Γι΄ αυτό και είναι καταραμένοι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News