Η ομιλία του Βλαντίμιρ Πούτιν στο Valdai Club στις 2.10.2025 δεν είχε τον χαρακτήρα των θεαματικών στρατηγημάτων που κάποτε προκαλούσαν παγκόσμια προσοχή. Ηταν περισσότερο μια συστηματική καταγραφή: η Ρωσία δεν είναι απομονωμένη, η Ρωσία δεν μπορεί να αποκλειστεί από το διεθνές σύστημα, η Ρωσία είναι αναγκαία για την ισορροπία του κόσμου. Το μοτίβο αυτό, με συνεχείς αναφορές στη «μοναδικότητα» του ρωσικού ρόλου, δείχνει τον βαθύ φόβο της Μόσχας ότι η αφήγηση περί στρατηγικής ήττας της αρχίζει να εδραιώνεται. Ο Πούτιν απαντά με αντι-αφήγημα: αντέχουμε, είμαστε κεντρικοί, είμαστε αναντικατάστατοι.

Ιδιαίτερη βαρύτητα έδωσε στη «συμμαχία με τον παγκόσμιο Νότο». Επανέλαβε ότι η Ρωσία στηρίζει την επισιτιστική ασφάλεια της Αφρικής με παραδόσεις σιτηρών και ότι παραμένει αξιόπιστος προμηθευτής ενέργειας σε Ασία και Αφρική, σε αντίθεση –όπως είπε– με τις δυτικές χώρες που χρησιμοποιούν τις κυρώσεις ως πολιτικό όπλο. Επικαλέστηκε το «νέο κύμα αποαποικιοποίησης» για να δώσει ιδεολογικό βάρος στη στήριξη του Global South, ευχαρίστησε τις χώρες του αραβικού και ισλαμικού κόσμου (Σαουδική Αραβία, Εμιράτα, Κατάρ, Αίγυπτο) για τη μεσολάβησή τους και μίλησε για το άνοιγμα των BRICS προς την Αφρική και τη Λατινική Αμερική, ως απόδειξη ότι «δεν υπάρχουν πρώτοι και δεύτεροι, αλλά ισότιμοι». Με αυτό τον τρόπο, προσπάθησε να παρουσιάσει τη Ρωσία όχι μόνο ως δύναμη αντίστασης στη Δύση αλλά και ως «προστάτη» των αναγκών του Νότου, υιοθετώντας τη ρητορική της ιστορικής δικαίωσης απέναντι στον πρώην αποικιοκρατικό κόσμο.

Στην περίπτωση του Ιράν, η ομιλία του Πούτιν άφησε να φανεί ένα νέο σήμα ευελιξίας. Χωρίς να αναφέρει ποτέ τη Χαμάς, εμφανίστηκε θετικός απέναντι στο σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα, λέγοντας πως «ίσως να διαφαίνεται φως στο τέλος του τούνελ». Για μια Μόσχα που στηρίζεται στις ιρανικές προμήθειες drones, η τοποθέτηση αυτή είναι περισσότερο από ρητορική: δείχνει ότι η Ρωσία είναι διατεθειμένη να αφήσει την Τεχεράνη στο περιθώριο, εφόσον κάτι τέτοιο της ανοίγει δρόμο για συνεννόηση με την Ουάσιγκτον και τα αραβικά κράτη. Το Ιράν παραμένει για τη Μόσχα εργαλείο, όχι στρατηγικός εταίρος με μακροπρόθεσμη προοπτική.

Αντίστοιχη αμηχανία φάνηκε στο κομμάτι που αφορά την Κίνα. Ο Πούτιν μίλησε για BRICS, για τον παγκόσμιο Νότο και για την ανάγκη να ενισχυθεί η φωνή τους και στον ΟΗΕ, προτείνοντας μάλιστα την ενσωμάτωση της Ινδίας και της Βραζιλίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ωστόσο, το Πεκίνο έμεινε στο παρασκήνιο. Το «κινεζικό παράδοξο» παραμένει: η Ρωσία θέλει να εμφανιστεί ως ηγετική δύναμη του Global South, αλλά όλοι γνωρίζουν ότι η οικονομική και στρατηγική ισχύς βρίσκεται στο Πεκίνο. Το ερώτημα δεν είναι αν η Κίνα θα δεχθεί να μοιραστεί τον ρόλο, αλλά αν θα αφήσει τη Μόσχα να ηγηθεί σε μια σφαίρα όπου εκείνη έχει σαφώς μεγαλύτερο βάρος.

Η στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης αποτέλεσε άλλο ένα σημείο αιχμής. Ο Πούτιν προειδοποίησε ότι η νέα πορεία της Γερμανίας και οι φιλοδοξίες για «την ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης» θα προκαλέσουν «ισχυρές απαντήσεις» από τη Μόσχα. Στο ίδιο πνεύμα, απέρριψε την ιδέα ότι η Ρωσία επιδιώκει επιθετικούς πολέμους, αντιστρέφοντας το αφήγημα: η Δύση είναι εκείνη που προβάλλει φαντασιακές απειλές για να συσπειρώσει τους πολίτες της γύρω από την εξουσία.

Στην πυρηνική σφαίρα, ο Ρώσος πρόεδρος μίλησε ξανά για την ισορροπία του τρόμου, αποφεύγοντας ωστόσο ανοιχτές απειλές. Η ρητορική του παρέμεινε στο μοτίβο της αποτροπής: η Ρωσία δεν μπορεί να ηττηθεί, γιατί η ύπαρξή της είναι συνυφασμένη με τη στρατηγική ισορροπία. Υπενθύμισε ότι η Μόσχα δεν θα δεχθεί ποτέ περιορισμό της ισχύος της και δεν θα επιτρέψει να θεωρηθεί «παίκτης δεύτερης κατηγορίας».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η αναφορά του στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Πούτιν επαίνεσε την «άμεση» και «χωρίς υποκρισία» προσέγγιση της κυβέρνησης Τραμπ, αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας με την Ουάσιγκτον είναι ανοιχτοί. Η θετική του αναφορά στο σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα αιφνιδίασε: χωρίς να κατονομάσει τη Χαμάς, είπε πως «μπορεί να διαφανεί φως στο τέλος του τούνελ». Επρόκειτο για έμμεσο αλλά σαφές μήνυμα ότι η Ρωσία δεν διστάζει να αποστασιοποιηθεί από το ιρανικό αφήγημα, αν αυτό της ανοίγει χώρο συνεννόησης με τις ΗΠΑ.

Η εικόνα που αναδύθηκε από το Valdai του 2025 ήταν αυτή ενός προέδρου που επέλεξε να παρουσιάσει τη Ρωσία ως σταθερό και απαραίτητο παίκτη στη διεθνή σκηνή, διεκδικώντας μάλιστα το μεγαλύτερο κομμάτι της. Ο Πούτιν προέβαλε την ανθεκτικότητα και τη συνέχεια ως κεντρικά στοιχεία της ρωσικής πολιτικής, επένδυσε στη δυναμική του «παγκόσμιου Νότου» και στη στρατηγική ισορροπία των πυρηνικών, επιδιώκοντας να τοποθετήσει τη Μόσχα στο επίκεντρο των εξελίξεων. Ωστόσο, η προσπάθεια να εμφανιστεί ως φωνή του Global South αναδεικνύει μια αντίφαση: η Κίνα, ο κύριος πυλώνας αυτού του χώρου, δύσκολα θα παραχωρήσει τον πρώτο ρόλο. Εκεί καθορίζεται και το όριο της ρωσικής αφήγησης – μια αφήγηση που επιμένει στην κεντρικότητα της Ρωσίας, αλλά αφήνει ανοιχτό το ερώτημα αν μπορεί να επιβάλει νέες στρατηγικές ισορροπίες.

---

* Η Δανάη Κουμανάκου είναι πρέσβης ε.τ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News