Αφήστε το τηλεκοντρόλ από το χέρι και συντονιστείτε εδώ…

Η Αpple έχει βάλει στην άκρη κονδύλι ενός δισ. δολαρίων για πρωτότυπα «τηλεοπτικά» προγράμματα, το Facebook εστίασε στη δική του εκδοχή για το «Scandal» και η Google είναι έτοιμη να δώσει τρία εκατ. δολάρια ανά επεισόδιο για νέες δραματικές σειρές που θα βλέπουμε σε οθόνες αφής.

Αυτοί οι τρεις ψηφιακοί γίγαντες φαίνονται αποφασισμένοι να εισβάλουν στο τηλεοπτικό τοπίο, το οποίο έτσι κι αλλιώς συγκλονίστηκε πριν από λίγα χρόνια με την είσοδο στην αγορά του Netflix και της Amazon.

Δεν είναι σαφές σε ποια πλατφόρμα θα εμφανίζονται τα προγράμματα της Apple ή πώς θα πληρώνουν οι χρήστες γι’ αυτά. Είναι πιθανό να φτιαχτεί μια νέα εφαρμογή για να προβάλλει, μέσω streaming, τις νέες πρωτότυπες σειρές. Με τα χρήματα που διαθέτει, η Apple θα μπορούσε άνετα να γυρίσει περισσότερες από δέκα πρωτότυπες σειρές.

Το δε YouTube έχει ήδη αρχίσει να δίνει το «πράσινο φως» σε σειρές. Η ιστοσελίδα, που ανήκει στην Google, στοχεύει επίσης στην ηλικιακή ομάδα 16-35, ενώ ο προϋπολογισμός των προγραμμάτων της είναι δύο εκατ. δολάρια ανά επεισόδιο για κωμικές σειρές και τρία εκατ. για δραματικές.

Αρχικά, το συνδρομητικό κανάλι του YouTube απλώς πρόβαλλε τους αστέρες του, επιτρέποντάς τους να γυρίζουν κλιπάκια τραβηγμένα με βιντεοκάμερες ή με κινητά τηλέφωνα. Τώρα, προσανατολίζεται σε παραγωγή πιο παραδοσιακών «τηλεοπτικών προγραμμάτων», λαμβάνοντας όμως υπόψη τι αναζητούν οι χρήστες του YouTube. Στην ίδια λογική κινήθηκε και το Snapchat. Εντάξει, όλο αυτό δεν πρόκειται για καινούργια τακτική. Το Netflix, για παράδειγμα, έχει ήδη καταλήξει ότι θα επιλέγει τι είδους σειρές θα χρηματοδοτήσει με βάση τα δεδομένα που συλλέγει για τις προτιμήσεις των συνδρομητών του. Κάποιες από τις σειρές τού YouTube θα προβάλλονται επί πληρωμή, ενώ άλλες θα είναι δωρεάν. Οπως στην τηλεόραση, δηλαδή.

H Ασλεϊ Ροντρίγκεζ, δημοσιογράφος του Quartz, βρήκε τον εαυτό της να αγωνίζεται προκειμένου να καταλήξει στο τι ορίζουμε σήμερα ως «τηλεόραση» και τι ως «ταινία». Στη δεκαετία του ’90 κάτι αντίστοιχο θα ήταν εύκολο. Η τηλεόραση είχε τηλεοπτικές εκπομπές. Ο κινηματογράφος, ταινίες. Απλό…
Τώρα, περισσότεροι άνθρωποι παρά ποτέ κάνουν αυτό που ονομάζουμε «τηλεοπτικές εκπομπές», αλλά κανείς δεν τις παρακολουθεί σε οθόνες τηλεόρασης, αλλά σε κάτι που θυμίζει τηλεοπτική προβολή. Η θέαση, πια, γίνεται μέσω smartphones, τάμπλετ και ηλεκτρονικών υπολογιστών – μη γράφουμε τα ίδια.

Αλλά αν μοιάζει με τηλεόραση και ακούγεται σαν τηλεόραση, γιατί δεν είναι; Είναι μια ερώτηση την απάντηση της οποίας η συγκεκριμένη δημοσιογράφος του Quartz αναζητά καθημερινά. Η δουλειά της είναι «τηλεκριτικός». Και εάν δεν μπορεί εκείνη να ονομάσει κάπως όλο αυτό το οποίο συμβαίνει, τότε ποιος μπορεί;

Βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που έχει προκύψει κάτι ανάλογο. Ολη αυτή η σχετική συζήτηση έχει ξεκινήσει ήδη από το τέλος του 18ου αιώνα, όταν οι άνθρωποι μάθαμε πώς να καταγράφουμε και να παρουσιάζουμε ακίνητες εικόνες, έτσι ώστε τα αντικείμενα εκεί να φαίνονται ότι κινούνται. Αρχικά, ονομάστηκαν «κινούμενες εικόνες» και αργότερα μετονομάστηκαν σε «ταινίες», σύμφωνα με οποιοδήποτε ετυμολογικό λεξικό. Οι ταινίες, με τη σειρά τους, παρουσιάστηκαν σε «σινεμά», που προέρχονται από τη γαλλική λέξη «cinématographe» που σημαίνει «κίνημα (κίνηση) + γραφή (καταγραφή της κίνησης)».

Η λέξη «τηλεόραση» μας συστήθηκε στη δεκαετία που ξεκίνησε το 1900 και το 1930 πολλοί ήξεραν για αυτό το «μαγικό κουτί». Ο όρος «βίντεο» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του ‘30 για να σημαίνει «αυτό το οποίο έχει καταγραφεί και εμφανίζεται στην οθόνη» – οθόνη τηλεόρασης, εν προκειμένω. Στα Λατινικά, «βίντεο» σημαίνει «βλέπω».

Σχεδόν 100 χρόνια αργότερα, χρησιμοποιούμε ακόμα τις ίδιες λέξεις. Ακόμα και αν λόγω των σύγχρονων τεχνολογικών συνθηκών, έχουν χάσει το αρχικό τους νόημα. «Βλέπω τηλεόραση» λέει ένας πιτσιρικάς, αλλά στην πραγματικότητα δεν κάθεται στο σαλόνι του σπιτιού, απέναντι σε κάποια συσκευή πλάσμα. Βλέπει μέσα από το κινητό, την ταμπλέτα, το λαπ τοπ του, βιντεάκια στο Youtube. Πολλές φορές δεν πρόκειται για κάτι αντικειμενικά ποιοτικό, αλλά για ταινίες «μικρού μήκους» που μπορεί να έχουν φτιάξει και συνομήλικοί του. Ποιος θα το φανταζόταν όταν κάποιος Χαρτ, πίσω στο 2011, αν και δεν ήταν ο πρώτος που έκανε κάτι τέτοιο, θα ξεκινούσε αυτή τη μόδα στο Youtube, όπου ο καθένας μπορεί να φτιάξει ένα κανάλι στη συγκεκριμένη πλατφόρμα και να βγάζει και χρήματα από τα views, τις θεάσεις, τα κλικ που θα του δώσουν οι θεατές του.

Μερικοί γλωσσολόγοι πιστεύουν ότι με την έλλειψη ή τη δυσκολία εξεύρεσης άλλων λέξεων, οι όροι «τηλεόραση» και «ταινία» θα γίνουν απολιθώματα οι οποίοι θα αποκτήσουν νέες έννοιες. Σκεφτείτε ότι συνεχίζουμε να αναφέρουμε την πρόταση «είδα ένα βίντεο», παρά το ότι, πλέον, δεν υπάρχουν καν βιντεοκασέτες.

Η Netflix ήδη αυτοαποκαλείται «διαδικτυακή τηλεόραση» και αυτό είναι αληθές. Το YouTube, αντίστοιχα, λέει ότι «δεν είναι τηλεόραση – και δεν θα γίνει ποτέ». Ακόμα και η βάση δεδομένων που αφορά στις ταινίες που μεταδίδονται μέσω Internet, δεν έχει κάνει -προς το παρόν- μια ταξινόμηση για τις σειρές που προβάλλονται αποκλειστικά μέσω web και έτσι όλοι συνεχίζουν να αναφέρονται σε «τηλεοπτικές σειρές». Ενώ δεν προβάλλονται μέσω τηλεόρασης, σωστά;

Πολλοί κάνουν λόγο για «νέα τηλεόραση», για όλο αυτό το σχετικό πρόγραμμα το οποίο προβάλλεται από «κινητές συσκευές» – και όχι από μια τηλεοπτική συσκευή. Είναι ίδια ακριβώς περίπτωση κατά το «νέα Μέσα» που δημιουργήθηκε για να περιγράψει τις νέες δραστηριότητες των ψηφιακών εκδοτών που άφησαν πίσω τους το χαρτί των εφημερίδων και των περιοδικών.

Ο Γκραντ Μπάρετ, γλωσσολόγος και λεξικογράφος, θεωρεί ότι η λέξη «τηλεόραση» σε κάποια στιγμή θα ενταχθεί στον «σκευομορφισμό». Το «skeuomorphic design», είναι, επί της ουσίας και με λίγα λόγια, ο σχεδιασμός ενός αντικειμένου με τέτοιο τρόπο ώστε να θυμίζει ένα υλικό ή το σχέδιο κάποιου άλλου αντικειμένου και να έχει μεταφερθεί στη σύγχρονη εποχή – στον ψηφιακό κόσμο, σε ό,τι αφορά αυτό το κείμενο. Παραδείγματα σύγχρονου σκευομορφισμού αποτελούν εφαρμογές (apps) σημειώσεων που εμφανίζουν ένα τετράδιο ή μια κασετίνα με μολύβια διαφορετικού χρώματος και τα βρίσκεις, π.χ., στο κινητό σου. Είναι κάτι, δηλαδή, που έρχεται από το παρελθόν και τώρα, στην εποχή της εξέλιξης, αποτελεί μια απολιθωμένη έννοια, αν και κουβαλά μαζί του μια γλυκιά νοσταλγία. Για παράδειγμα, σκευομορφισμός -πρόκειται για αρχιτεκτονικό όρο- είναι και η έκφραση «πάρε με τηλέφωνο». Οταν είχε προκύψει αυτό, όλοι εννοούσαν τη διαδικασία να βάλεις τα δάχτυλά σου σε ένα καντράν τηλεφώνου και να σχηματίσεις έτσι έναν αριθμό. Πια, με τα «έξυπνα κινητά», απλώς πληκτρολογείς-ακουμπάς έναν αριθμό, δεν ζαλίζεσαι από έναν κύκλο με τρύπες, που χωράνε δεν χωράνε τα δάχτυλά σου, αλλά η εν λόγω φράση είναι ακόμα δημοφιλής.

Επίσης, ακόμα και σήμερα υπάρχει η λέξη «tape», η οποία προήλθε από το «tape recorder» – την ηχογράφηση, δηλαδή, σε μια μαγνητοταινία. Σήμερα, που ο τύπος αποθήκευσης, με τόσες επιλογές σε σκληρούς δίσκους, έχει αλλάξει, όλοι συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε τη λέξη «tape». «Εχω για βίντεο ένα tape» λένε πολλοί δημοσιογράφοι που εργάζονται σε τηλεοπτικούς σταθμούς και εάν ακούσει αυτές τις λέξεις ένας έφηβος σήμερα, θα θεωρήσει ότι πρωταγωνιστεί σε ταινία με θέμα την επιστροφή στον χρόνο, στο παρελθόν.

Πρόκειται για τα ίδια παιδιά που δεν λένε «ψάχνω να βρω για να δω μια νέα ψηφιακή σειρά», αλλά χρησιμοποιούν τη λέξη «show» – και, έτσι, τα έχουν συμπεριλάβει όλα.

Παρεμπιπτόντως, χρησιμοποιώντας αυτή τη λέξη εννοείς οποιοδήποτε πρόγραμμα ψυχαγωγίας. Να άλλο ένα παράδειγμα: η λέξη «σειρά» έκανε την εμφάνισή της για να προσδιορίσει το σχετικό είδος το 1949, όταν ολόκληρα θεατρικά ακούγονταν στο ραδιόφωνο ή προβάλλονταν στην τηλεόραση.

Αυτοί οι παλλαϊκοί όροι, πλέον, αρχίζουν να χάνουν το νόημά τους, όταν -πια- ακούς κάτι μέσω podcast ή το παρακολουθείς μέσω μιας ανάλογης πλατφόρμας στο κινητό ή στον υπολογιστή σου. Οι ιστορίες που παίζονται μένουν ίδιες, αλλά σημασία έχει, πλέον, η μέθοδος με την οποία φτάνουν στον θεατή ή στον ακροατή.

Και πού ξέρετε… Μπορεί κάποτε να λέμε «τηλεόραση» και να αναφερόμαστε στη συσκευή που θα είναι άλλη μια συλλεκτική αντίκα από το παρελθόν, στην οποία κάποιες μανάδες έβαζαν επάνω τους σεμέν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News