Τη στιγμή, που ο οργισμένος Μάρλον Μπράντο-Σταν Κοβάλσκι, με πρόσωπο παραμορφωμένο από την αγωνία, ούρλιαζε «Εϊ, Στέλλα!», στο «Λεωφορείον ο Πόθος» γεννιόταν ένας μεγάλος σταρ αλλά και ένα εκπληκτικό fashion-item, που δεν θα έφευγε έκτοτε ούτε στιγμή από την επικαιρότητα.

Στο δράμα του Τένεσι Ουίλιαμς, που ανέβηκε το 1947 στο Μπροντγουέι σε σκηνοθεσία του Ελία Καζάν, -ο ίδιος θα το μετέφερε συγκλονιστικά και στον κινηματογράφο το 1951-, το μουσκεμένο από τον ιδρώτα φανελάκι του Μπράντο, σκισμένο στην πλάτη έτσι ώστε να αφήνει γυμνό το μυώδες κορμί θεωρήθηκε άσεμνο και προκλητικό, θα έμενε, όμως, για πάντα στη μόδα.

Τέσσερα χρόνια αργότερα το λευκό φανελάκι επρόκειτο να σφραγίσει και την εικόνα του Τζέιμς Ντιν-Τζίμι Σταρκ, στον έφηβο «Επαναστάτη χωρίς αιτία», τον δεύτερο και διασημότερο ρόλο στην σύντομη καριέρα του, που έληξε τραγικά σε ένα τροχαίο ατύχημα λίγο πριν από την πρεμιέρα της ταινίας.

Σχεδόν έναν αιώνα μετά την κατασκευή του και επτά δεκαετίες μετά την πρώτη εμφάνιση του Μπράντο στη μεγάλη οθόνη με ένα μακό φανελάκι που μέχρι τότε ήταν το εσώρουχο της εργατικής τάξης στις ΗΠΑ, το T-shirt βρεθηκε στο επίκεντρο μιας μεγάλης έκθεσης στο FTM, το Μουσείο Μόδας και Κλωστοϋφαντουργίας του Λονδίνου, με τίτλο «T-shirt: Cult-Culture-Subversion», η οποία κλείνει τις πύλες της αύριο, Κυριακή, στο Κέντρο Τεχνών και Πολιτισμού «The Civic in Barnsley» στο Νότιο Γιορκσάιρ.

Η έκθεση διηγείται την ιστορία του T-shirt μέσα από μια πληθώρα ρούχων και διαφόρων άλλων αντικειμένων και αξεσουάρ, που το συνόδευαν κατά καιρούς, φωτογραφιών, και άλλου αρχειακoύ υλικού, που προέρχονται κυρίως από ιδιωτικές συλλογές. Αν και έχει δοθεί έμφαση στη ιστορία του ενδύματος, δεν βρίσκεται αυτή στο επίκεντρο της έκθεσης. Όπως δείχνει ο τίτλος της, ο επιμελητής της έκθεσης Ντένις Νόθντραφτ και η ομάδα των συνεργατών του αποφάσισαν να τη διηγηθούν μέσα από τις διάφορες υποκουλτούρες που περιβάλλουν το μπλουζάκι, καθώς και τη δύναμή του ως κοινωνικοπολιτικό μέσο.

«[Το T-shirt] είναι ένας πολύ βασικός τρόπος για να πεις στον κόσμο ποιος και τι είσαι», λέει o Νόθντραφτ, μιλώντας στο BBC για τον στόχο της έκθεσης. Πράγματι αυτό το ταπεινό ρούχο μπορεί με τον τρόπο του να πει πολλά. Έχει αποδείξει ότι μπορεί να εκπλήσσει, να σοκάρει, να προκαλεί, να είναι αδιάφορο, σέξι, ανατρεπτικό.

Κάτι ανάλογο είχε διακηρύξει και η Κάθριν Χάμνετ όταν έλεγε «Αν θέλετε να στείλετε ένα μήνυμα εκεί έξω, πρέπει να το τυπώσετε με τεράστια γράμματα σε ένα μπλουζάκι». Η  βρετανίδα σχεδιάστρια μόδας έγινε διάσημη τη δεκαετία του 1980 με τα επαναστατικά σλόγκαν στα μπλουζάκια της, τα οποία τίμησαν δεόντως η Ναόμι Κάμπελ και ο Τζορτζ Μάικλ.

Το 1984, μάλιστα, η Χάμνετ πήγε να συναντήσει την Μάργκαρετ Θάτσερ στην πρωθυπουργική κατοικία με τη στάμπα «Το 58% δεν θέλει τους Πέρσινγκ» (σσ: τους πυραύλους) στο T-shirt της. Πράγματι αυτή η τακτική εξακολουθεί να έχει τη δυνατότητα να αγγίζει χορδές, όπως απέδειξαν, οι πωλήσεις του T-Shirt του οίκου Dior με τη στάμπα «We Should All Be Feminists» (Πρέπει Όλοι να Είμαστε Φεμινιστές), ένα από τα πιο πολυσυζητημένα fashion-items της περσινής χρονιάς.

Με περισσότερα από 100 αντικείμενα, που καλύπτουν ένα χρονικό διάστημα 50 χρόνων, η έκθεση παρακολουθεί την εξέλιξη του μακό από τις πρώτες μεθόδους μέχρι τη σύγχρονη τεχνολογία κατασκευής του, και τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιήθηκε από εσώρουχο και αντικείμενο μόδας μέχρι και όχημα για πολιτική έκφραση.

Ανάμεσα στα πιο σημαντικά εκθέματα είναι σπάνια κομμάτια της σχεδιάστριας Βίβιαν Γουέστγουντ και του Μαλκολμ ΜκΛάρεν, όπως το T-shirt «Cambridge Rapist»,  που αποτυπώνει την πανκ αισθητική της δεκαετίας του 1970. Στην Γουέστγουντ, εξάλλου, η οποία διαδραμάτισε έναν ιδιαίτερα κεντρικό ρόλο στη μετατροπή του T-shirt σε τρόπο έκφρασης, και στο ιδιωτικό της αρχείο είναι αφιερωμένο ένα ολόκληρο τμήμα της έκθεσης.

Τα μπλουζάκια των ροκ συγκροτημάτων έχουν επίσης διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στην ταύτιση των οπαδών με τα ινδάλματα και τα συνθήματά τους. Θα έλεγε, μάλιστα, κανείς ότι ήταν ό,τι καλύτερο συνέβη στο T-Shirt από την εποχή του Μάρλον Μπράντο και του Τζέιμς Ντιν. Στην έκθεση παρουσιάζονται τα εμβληματικά ντιζάιν των Joy Division, The Velvet Underground & Nico, και βέβαια του συγκροτήματος The Rolling Stones, ενώ η έκθεση διερευνά επίσης πόσο βαθιά είχε προσεταιριστεί η μόδα το κόνσεπτ των ροκ σταρ.

Συνεχίζοντας στο πεδίο της πολιτικής, η έκθεση διερευνά την επιρροή του T-Shirt σε κινήματα για ίσα δικαιώματα. Ανάμεσα στα πιο εντυπωσιακά εκθέματα είναι το «Ignorance = Fear, Silence = Death» του Κιθ Χάρινγκ που φωτίζει θέματα γύρω από το AIDS, και μπλουζάκια με συνθήματα από την ιστορία των ακτιβιστών της ΛΟΑΤ κοινότητας (LGBT + Community Pride).

Η έκθεση θέτει και άλλα ηθικά ζητήματα, που έχουν περάσει κατά καιρούς στη βιομηχανία της μόδας με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της έμφασης που δίνεται τα τελευταία χρόνια στην παραγωγή οικολογικών ενδυμάτων από σχεδιαστές που υποστηρίζουν τη αειφορία.

Παρακολουθεί, τέλος, τους τρόπους με τους οποίους το ίδιο το T-shirt έχει μετασχηματιστεί κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, και την υιοθέτησή του από διαφορετικές υποκουλτούρες. Το γεγονός άλλωστε ότι πουλιέται τόσο σε πανάκριβες μπουτίκ όσο και σε λαϊκά μαγαζιά, ακόμη και στο δρόμο, αποδεικνύει ότι εξακολουθεί να είναι το βασικό στοιχείο της ποπ κουλτούρας της εποχής μας.

Info

• «T-shirt: Cult-Culture-Subversion»
• The Fashion and Textile Museum,83 Bermondsey St, London SE1 3XF,  ftmlondon.org
• Διάρκεια: 9 Φεβρουαρίου – 6 Μαΐου 2018

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News