2012
Η πρώτη ημέρα εφαρμογής του μέτρου στη Σουηδία: όλοι προσπαθούν να νικήσουν τη συνήθεια ετών στις μετακινήσεις τους | wikipedia commons

Πώς αλλάζεις σε μια νύχτα και οδηγείς στα δεξιά;

Σπύρος Σεραφείμ Σπύρος Σεραφείμ 21 Απριλίου 2018, 08:00
Η πρώτη ημέρα εφαρμογής του μέτρου στη Σουηδία: όλοι προσπαθούν να νικήσουν τη συνήθεια ετών στις μετακινήσεις τους
|wikipedia commons

Πώς αλλάζεις σε μια νύχτα και οδηγείς στα δεξιά;

Σπύρος Σεραφείμ Σπύρος Σεραφείμ 21 Απριλίου 2018, 08:00

«Πόσο εύκολο είναι να αλλάξει μια ολόκληρη χώρα τον τρόπο με τον οποίο οδηγεί στους δρόμους;»

Πρόκειται για μια ερώτηση που η απάντησή της δεν είναι καθόλου εύκολη, αφού εκεί υπάρχουν μηχανικές κινήσεις πολλών χρόνων – έξις δευτέρα φύσις…

«Η Σουηδία αποφάσισε να στρίψει από τα αριστερά στα δεξιά – και δεν έχει να κάνει με την πολιτική, όπως καταλαβαίνετε» ξεκινάει το αυτονόητο για την εποχή σχόλιο του παρουσιαστή για το ρεπορτάζ της ημέρας, όπου τα αυτοκίνητα πλέον θα ακολουθούσαν δεξιόστροφη πορεία, αντί για την πορεία από τα αριστερά που κληρονόμησαν από τις άμαξες και τα κάρα.

Το «συναρπαστικό» είναι η λέξη που χρησιμοποιείται επανειλημμένα σήμερα, μισόν αιώνα μετά, από τον Γιαν Ράμκβιστ για να περιγράψει το πώς ένιωθε από τη συμμετοχή του σε μια εθνική αποστολή, ώστε όλοι οι Σουηδοί -οδηγοί και ποδηλάτες- να αλλάξουν τις συνήθειες μιας ζωής και να ξεκινήσουν την οδήγηση στη δεξιά πλευρά του δρόμου, για πρώτη φορά.

«Ολοι μιλούσαν για αυτό, αλλά πραγματικά δεν ήξερα πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει» εξηγεί σήμερα στο BBC ο 77χρονος, ο οποίος τότε ήταν μόλις 26 ετών και ένας νεοπροσληφθείς μηχανικός συστημάτων διαχείρισης κυκλοφορίας. Αλλά η «Dagen H» -«Ημέρα Η, η οποία σήμερα αποκαλείται συνήθως Högertrafikomläggningen και σημαίνει «Αλλαγή της κυκλοφορίας στα δεξιά»- είχε ξημερώσει.

Υπέρμαχοι της αλλαγής στην κίνηση των οχημάτων. Το «Η» προέρχεται από τον σουηδικό όρο «Högertrafik», που σημαίνει «κυκλοφορία στα δεξιά» (wikipedia commons)
Υπέρμαχοι της αλλαγής στην κίνηση των οχημάτων. Το «Η» προέρχεται από τον σουηδικό όρο «Högertrafik», που σημαίνει «κυκλοφορία στα δεξιά» (wikipedia commons)

Ηταν η 3η Σεπτεμβρίου του 1967, όταν στη Σουηδία η οδήγηση άλλαξε.

Υπέρ της αλλαγής προβάλλονταν από καιρό διάφορα σημαντικά επιχειρήματα:

Ολες οι γειτονικές με τη Σουηδία χώρες οδηγούσαν στα δεξιά, ειδικά η Νορβηγία, με την οποία η Σουηδία διαθέτει εξαιρετικά μεγάλο μήκος συνόρων.

Οι περισσότεροι Σουηδοί διέθεταν αυτοκίνητα με το τιμόνι στα αριστερά. Το γεγονός αυτό προκαλούσε πολλές μετωπικές συγκρούσεις όταν γίνονταν προσπεράσεις σε αυτοκινητόδρομους δύο λωρίδων, δηλαδή 1+1 αντίθετης κατεύθυνσης, οι οποίοι συνηθίζονταν στη Σουηδία λόγω της μικρής πυκνότητας πληθυσμού και της χαμηλής κίνησης.

Παρ’ όλα αυτά, η αλλαγή δεν ήταν καθόλου δημοφιλής και είχε επανειλημμένα απορριφθεί τα προηγούμενα σαράντα χρόνια. Σε ένα δημοψήφισμα του 1955, δώδεκα χρόνια πριν, το 83% ψήφισε υπέρ της διατήρησης της οδήγησης στα αριστερά. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Σουηδίας, λόγω της ραγδαίας αύξησης του στόλου των αυτοκινήτων, κατάλαβε ότι σύντομα, μέσα στα επόμενα χρόνια, θα γινόταν πολλαπλάσια δυσκολότερη μια τέτοια αλλαγή, εάν καθυστερούσε και άλλο.

Ενας ακόμα λόγος που, τελικώς, το Κοινοβούλιο επέβαλε την αλλαγή, παρά την απροθυμία των πολιτών, ήταν ότι αναμενόταν να καθιερωθεί παγκόσμια η χρήση των ασύμμετρων προβολέων. Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση αντελήφθη τότε ότι αν η αλλαγή της κυκλοφορίας δεν γινόταν εγκαίρως, πριν ξεκινήσει η εισαγωγή των ασύμμετρων προβολέων στη Σουηδία, θα γινόταν τεράστιο και το κόστος προσαρμογής των προβολέων των αυτοκινήτων.

To σήμα το οποίο υπενθύμιζε στους οδηγούς για την επερχόμενη αλλαγή (wikipedia commons)
To σήμα το οποίο υπενθύμιζε στους οδηγούς την επερχόμενη αλλαγή (wikipedia commons)

Οι προβολείς των αυτοκινήτων, λοιπόν, έπρεπε να ρυθμιστούν έτσι ώστε στη χαμηλή σκάλα να φωτίζουν περισσότερο το δεξί τμήμα του δρόμου και όχι το αριστερό, προκειμένου να μην τυφλώνονται οι οδηγοί του αντίθετου ρεύματος. Ενας από τους λόγους για τους οποίους το Κοινοβούλιο επέβαλε την αλλαγή, παρά την απροθυμία του κοινού, ήταν ότι αν και μέχρι τότε τα σουηδικά αυτοκίνητα χρησιμοποιούσαν απλούς, φτηνούς προβολείς που φώτιζαν ομοιόμορφα προς όλες τις κατευθύνσεις, είχε ξεκινήσει στην Ευρώπη και αναμενόταν να καθιερωθεί παγκόσμια η χρήση πιο σύνθετων προβολέων.

Προβολέας αυτοκινήτου που είχε πωληθεί στη Σουηδία λίγο πριν την «Dagen H». Το αδιάφανο αυτοκόλλητο μπλοκάρει το τμήμα του φακού που θα έριχνε το μεγαλύτερο μέρος της έντασης της χαμηλής σκάλας στα δεξιά. Η προειδοποίηση αναφέρει «Να μην αφαιρεθεί πριν από τις 3 Σεπτεμβρίου 1967» (wikipedia commons)
Προβολέας αυτοκινήτου που είχε πουληθεί στη Σουηδία λίγο πριν από την «Dagen H». Το αδιαφανές αυτοκόλλητο μπλοκάρει το τμήμα του φακού που θα έριχνε το μεγαλύτερο μέρος της έντασης της χαμηλής σκάλας στα δεξιά. Η προειδοποίηση αναφέρει: «Να μην αφαιρεθεί πριν από τις 3 Σεπτεμβρίου 1967» (wikipedia commons)

Σε αυτούς, η χαμηλή σκάλα φώτιζε σε μεγάλη απόσταση το ρεύμα στο οποίο εκινείτο το αυτοκίνητο και σε μικρή το αντίθετο – οι γνωστοί ως ασύμμετροι προβολείς. Κατά συνέπεια, η πρόσθετη καθυστέρηση της αλλαγής από τα αριστερά στα δεξιά θα επιβάρυνε με επιπλέον έξοδα του ιδιοκτήτες οχημάτων.

Το 1963, το σουηδικό κοινοβούλιο ενέκρινε την αλλαγή και διόρισε τη Statens Högertrafikkommission (HTK, «Κρατική Επιτροπή Κυκλοφορίας στα δεξιά») που θα επέβλεπε την εφαρμογή της. Ξεκίνησε, επίσης, μια τετράχρονη καμπάνια ενημέρωσης και επιμόρφωσης του κοινού, σχεδιασμένη με τη βοήθεια ψυχολόγων.

Η καμπάνια περιελάμβανε την προβολή του λογότυπου της «Dagen H» σε διάφορα αναμνηστικά αντικείμενα, μεταξύ άλλων σε κουτιά γάλακτος και ανδρικά και γυναικεία εσώρουχα. Η σουηδική κρατική τηλεόραση διοργάνωσε έναν διαγωνισμό τραγουδιού με θέμα την αλλαγή. Το τραγούδι που κέρδισε το πρώτο βραβείο ήταν το «Håll dig till höger, Svensson» (Μείνε στα δεξιά, Σβένσσον) του δημοφιλούς σουηδικού συγκροτήματος Telstars.

Καθώς πλησίαζε η «Dagen H», κάθε διασταύρωση εφοδιάστηκε με επιπλέον σήματα κυκλοφορίας τυλιγμένα σε μαύρο πλαστικό, που θα αφαιρούνταν νωρίς το πρωί της ημέρας αλλαγής. Στους δρόμους βάφτηκαν άσπρες διαγραμμίσεις, σε αντίθεση με τις κίτρινες που χρησιμοποιούνταν μέχρι τότε στη Σουηδία, οι οποίες κατόπιν καλύφθηκαν με μαύρη ταινία μέχρι την ημέρα που θα άλλαζε η κίνηση.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1967 και ημέρα Κυριακή, όλη η μη αναγκαία κυκλοφορία οχημάτων απαγορεύθηκε σε όλη τη χώρα από τη μία τα μεσάνυχτα έως τις έξι το πρωί. Σύμφωνα με το BBC, όποια οχήματα έπρεπε να κυκλοφορήσουν εκείνες τις ώρες, το έκαναν βάσει ειδικών κανόνων. Ολα τα τροχοφόρα οχήματα έπρεπε να σταματήσουν να κυκλοφορούν στις 04:50, κατόπιν να αλλάξουν προσεκτικά πλευρά του δρόμου και να σταματήσουν ξανά προτού συνεχίσουν την κίνησή τους στις 05:00. Την ίδια στιγμή, από το ραδιόφωνο μεταδιδόταν αντίστροφη μέτρηση μέχρι τις 05:00, που η κυκλοφορία θα άλλαζε. Στη Στοκχόλμη και το Μάλμε η απαγόρευση κράτησε περισσότερο, από τις 10:00 το πρωί του Σαββάτου ως τις 15:00 το μεσημέρι της Κυριακής, προκειμένου να αναδιαμορφωθούν οι διασταυρώσεις. Σε ορισμένες ακόμα πόλεις, η απαγόρευση ίσχυσε από το μεσημέρι του Σαββάτου έως εκείνο της Κυριακής.

Εκτός από τις διασταυρώσεις, πρόκληση αποτέλεσαν και οι μονόδρομοι, καθώς και οι στάσεις των λεωφορείων, που έπρεπε να μετακινηθούν στην απέναντι πλευρά των δρόμων.

Τα τραμ στην κεντρική Στοκχόλμη, το Χέλσινμποργκ και το Μάλμε αποσύρθηκαν και αντικαταστάθηκαν με λεωφορεία. Στο πλαίσιο της προσαρμογής των μέσων μαζικής μεταφοράς αγοράστηκαν περισσότερα από 1.000 λεωφορεία με πόρτες στη δεξιά πλευρά, ενώ επίσης 8.000 παλιότερα λεωφορεία, με τις πόρτες τους στην αριστερή πλευρά, μετασκευάστηκαν, αποκτώντας έτσι πόρτες και στις δυο πλευρές. Η πόλη του Γκέτεμποργκ πούλησε τα παλιά της λεωφορεία στην Κένυα και το Πακιστάν, που οδηγούν αριστερά. Η μετατροπή των λεωφορείων, που έγινε με χρήματα του κράτους, ήταν και το μεγαλύτερο έξοδο της αλλαγής. Στο Γκέτεμποργκ, το Νόρκοπινγκ και σε δυο προάστια της Στοκχόλμης, τα τραμ συνέχισαν να λειτουργούν.

77 ετών σήμερα, εκείνη την ιστορική στιγμή ήταν 26 και μόλις είχε ξεκινήσει να εργάζεται ως μηχανικός συστημάτων διαχείρισης κυκλοφορίας (Jan Søndergaard)
Ο Γιαν Ράμκβιστ, 77 ετών σήμερα, εκείνη την ιστορική στιγμή ήταν 26 και μόλις είχε ξεκινήσει να εργάζεται ως μηχανικός συστημάτων διαχείρισης κυκλοφορίας (Jan Søndergaard)

Τη Δευτέρα που ακολούθησε τη «Dagen H», καταγράφηκαν 125 τροχαία ατυχήματα, σε σύγκριση με 130 έως 198 που καταγράφονταν σε προηγούμενες Δευτέρες. Κανένα θανατηφόρο τροχαίο δεν αποδόθηκε στην αλλαγή από τα αριστερά στα δεξιά. Οι ειδικοί υποστήριζαν ότι τα ατυχήματα θα μειώνονταν, καθώς τα περισσότερα οχήματα είχαν το τιμόνι στα αριστερά και έτσι οι οδηγοί θα είχαν καλύτερη ορατότητα του δρόμου μπροστά τους. Πράγματι, τα θανατηφόρα τροχαία μειώθηκαν αισθητά μετά την αλλαγή. Ενα μέρος της μείωσης αποδόθηκε όμως και στη μείωση των ορίων ταχύτητας κατά 10 χιλιόμετρα την ώρα για ένα διάστημα μετά την «Dagen H», αλλά και στην καθιέρωση ορίων ταχύτητας για τις μη κατοικημένες περιοχές, όπου προηγουμένως δεν εφαρμόζονταν όρια.

Ο Ούλοφ Πάλμε, ο υπουργός Συγκοινωνιών (ο οποίος αργότερα έγινε πρωθυπουργός), δήλωσε, σε ζωντανή μετάδοση, ότι αυτή η κίνηση ήταν «μια πολύ μεγάλη αλλαγή στην καθημερινή μας ζωή, στην καθημερινότητά μας. Τολμώ να πω ότι ποτέ δεν έχει επενδυθεί τόση πολλή προσωπική εργασία, αλλά και χρήματα, για να μπορέσει μια χώρα να εναρμονιστεί στους διεθνείς κανόνες κυκλοφορίας».

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1997, τριάντα χρόνια μετά την «Dagen H», έγινε για λίγο μια αναβίωσή της στους δρόμους της Στοκχόλμης, με αυτοκίνητα εποχής.

Δεξιά-αριστερά και σε άλλα κράτη

«H-dagurinn» ή «Δεξιά ημέρα» ήταν η 26η Μαΐου 1968, όταν η Ισλανδία άλλαξε και εκείνη την οδήγηση από τα αριστερά στα δεξιά. Στην Τσεχοσλοβακία η αλλαγή είχε γίνει ήδη από το 1938-39. Στην Ιαπωνία, η περιφέρεια της Οκινάουα άλλαξε την οδήγηση από τα δεξιά στα αριστερά, όπως γίνεται και στην υπόλοιπη Ιαπωνία, στις 30 Ιουλίου 1978. Η κυκλοφορία στα δεξιά είχε επιβληθεί στην Οκινάουα από τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις κατά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Περιφέρεια είχε περιέλθει στην κατοχή τους. Στη Σαμόα, τέλος, η οδήγηση άλλαξε από δεξιά στα αριστερά, στις 3 Σεπτεμβρίου 2009, ακριβώς 32 χρόνια μετά την «Dagen H». Η αλλαγή έγινε προκειμένου η οδήγηση στη χώρα να εναρμονιστεί με αυτή στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, τις δυο πλησιέστερες στη Σαμόα χώρες, που οδηγούν στα αριστερά. Προκειμένου να μην προκληθούν προβλήματα, επιβλήθηκε αργία δυο ημερών για την περίσταση, ενώ η πώληση αλκοόλ απαγορεύθηκε για τρεις ημέρες, για να προληφθούν ατυχήματα.

Δημοσίευμα της εποχής, όπου στη φωτογραφία του φαίνεται ένας εργάτης να αλλάζει φορά στο (μπλε) βέλος της κατεύθυνσης (Orebro Country)
Δημοσίευμα της εποχής, όπου στη φωτογραφία του φαίνεται ένας εργάτης να αλλάζει φορά στο (μπλε) βέλος της κατεύθυνσης (Orebro Country)

Ο κανόνας της οδήγησης στα αριστερά, που σήμερα εφαρμόζεται στο 1/3 του οδικού δικτύου του κόσμου, εφαρμόστηκε αρχικά στο Ηνωμένο Βασίλειο και μεταδόθηκε από εκεί κυρίως σε χώρες που αποτέλεσαν κάποτε τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Στο ίδιο το Ηνωμένο Βασίλειο, που σήμερα μαζί με την Ιρλανδία, τη Μάλτα και την Κύπρο είναι οι τελευταίες ευρωπαϊκές χώρες που οδηγούν αριστερά, εξετάστηκε το 1969, δυο χρόνια μετά την αλλαγή στη Σουηδία, η ενδεχόμενη αλλαγή σε οδήγηση στα δεξιά. Η πρόταση όμως απορρίφθηκε, καθώς θα σήμαινε πολύ περισσότερα έξοδα και πολύ μεγαλύτερο ρίσκο οδικής ασφάλειας σε σχέση με τη Σουηδία, εξαιτίας του πολλαπλάσια μεγαλύτερου οδικού δικτύου και των σημαντικά περισσότερων δρόμων της Βρετανίας.

Η χώρα μας ανήκει στο 75% των χωρών που οδηγούν στην αντίστοιχη δεξιά, ενώ το τιμόνι στα αυτοκίνητα, μέσα στην καμπίνα τους, είναι στα αριστερά. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Μια παλιά παράδοση

Καθοριστικός παράγοντας επιλογής της κίνησης στη δεξιά πλευρά του δρόμου υπήρξε το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι δεξιόχειρες. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι οδηγούσαν άρματα και κρατούσαν τα ηνία με το δεξί χέρι και το μαστίγιο με το αριστερό. Με αυτόν τον τρόπο υπήρχε μικρότερος κίνδυνος να χτυπήσουν κατά λάθος κάποιο άλλο άρμα ή άμαξα. Εάν, όμως, κάποιος ήθελε να πολεμήσει πάνω σε άλογο, θα μπορούσε να επιτεθεί σε κάποιον περαστικό αντίπαλο από τα δεξιά, με το «καλό», το δυνατό του χέρι, το δεξί.

Επί αιώνες, η οδήγηση από τη μία μεριά του δρόμου ήταν -απλώς- μία συνήθεια. Δεν υπήρχαν τόσοι πολλοί ταξιδιώτες, οι δρόμοι δεν ήταν στρωμένοι, ούτε είχαν ειδική σήμανση για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας, άρα δεν είχε και μεγάλη σημασία. Καθώς, όμως, όλο και περισσότερος κόσμος άρχιζε να οδηγεί, χρειαζόταν να θεσπιστούν κανόνες.

Μεγάλη επιρροή σε αυτό το αρχικό στάδιο άσκησε ο Χένρι Φορντ ο οποίος σχεδίασε το Model T με τον οδηγό να κάθεται στα αριστερά. Αυτό σήμαινε ότι τα αυτοκίνητα έπρεπε να κινούνται στη δεξιά πλευρά του δρόμου, ώστε οι επιβάτες να μπορούν να αποβιβάζονται στο πεζοδρόμιο.

Ετσι, πολλές χώρες ακολούθησαν αυτό το παράδειγμα… Καναδάς, Ιταλία και Ισπανία άλλαξαν την οδήγηση στα δεξιά κατά τη δεκαετία του ‘20. Το μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Ευρώπης άλλαξε τη δεκαετία του ‘30. Τα πράγματα ήταν ακόμα πιο ενδιαφέροντα για τις αποικιακές χώρες, κυρίως της Αφρικής. Οι Γάλλοι οδηγούσαν πάντα στα δεξιά και οι Αγγλοι πάντα στα αριστερά, οπότε και οι αποικίες τους έπραξαν αντιστοίχως. Όταν, όμως, αυτές οι αποικίες ανεξαρτητοποιήθηκαν, πολλοί θέλησαν να συγχρονισθούν με τους γείτονές τους ώστε να διευκολύνουν τη μετακίνηση. Αυτή τη στιγμή, οι περισσότερες χώρες της Αφρικής οδηγούν από τη δεξιά πλευρά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News

Διαβάστε ακόμη...

Διαβάστε ακόμη...