Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι πραγματικά να δημιουργηθεί ένα κοπάδι από γάτες; Ο Ντάνιελ Μιλς καθηγητής συμπεριφορικής ιατρικής στην Κτηνιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Λίνκολν στο Ηνωμένο Βασίλειο και η συνάδελφός του Άλις Πότερ απέδειξαν πρόσφατα ότι οι γάτες είναι πιο αυτόνομες και μοναχικές από τα σκυλιά. Η έρευνα μάλιστα που πραγματοποίησαν ήταν τόσο δύσκολη όσο και η φήμη της γατίσιας συμπεριφοράς.

«Είναι προκλητικές, αν θέλεις να κάνουν κάποια πράγματα με έναν συγκεκριμένο τρόπο», λέει ο κύριος καθηγητής στο BBC συμπληρώνει ότι: «Έχουν την τάση να κάνουν το δικό τους.» Υπάρχει γατόφιλος που διαφωνεί; Δεν νομίζω. Γιατί όμως οι γάτες είναι τόσο απρόθυμες να συνεργαστούν μεταξύ τους ή με έναν άνθρωπο; Και αντίστροφα γιατί υπάρχουν τόσα πολλά άλλα ζώα – άγρια και κατοικίδια – πρόθυμα να ανήκουν σε ομάδα;

Η ομαδική ζωή είναι κάτι πολύ κοινό στη φύση. Πουλιά πετούν σε σμήνη, τα γκνου μετακινούνται σε κοπάδια, το ίδιο συμβαίνει και με τα ψάρια. Και φυσικά τα αρπακτικά συχνά κυνηγούν όλα μαζί. Ακόμη και το λιοντάρι που είναι συγγενής της γάτας ζει σε αγέλες.

Για τα αρπακτικά είδη υπάρχει ένα προφανές στοιχείο στρατηγικής που έχει σχέση με την «ασφάλεια του πλήθους». Επιπλέον, τα αγελαία ζώα επωφελούνται από τα «πολλά μάτια»: όσο μεγαλύτερη είναι η ομάδα, τόσο πιο πιθανό είναι να ανιχνεύσουν κάποιο αρπακτικό που μπορεί να πλησιάζει. «Όσο νωρίτερα, όμως εντοπίσεις τον εχθρό, τόσο περισσότερο χρόνο θα έχεις στη διάθεσή σου για να τον αποφύγεις», λέει ο Γιενς Κράουζε από το Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου.

Η συλλογική επαγρύπνηση έχει και άλλα πλεονεκτήματα. Τα ζώα που ζουν σε αγέλες έχουν στη διάθεσή τους περισσότερο χρόνο και ενέργεια για την αναζήτηση τροφής. Ακόμη, δεν χρειάζεται να ψάξουν για σύντροφο, όπως τα μοναχικά είδη που πολλές φορές αναγκάζονται να διασχίζουν τεράστιες περιοχές. Στην αγέλη τα πράγματα είναι σαφώς πολύ πιο εύκολα αφού το μόνο που χρειάζεται είναι απλά να κλείσουν ραντεβού.

Και από τη στιγμή που αποκτήσουν απογόνους, οι ενήλικες συνεργάζονται μεταξύ τους για να προστατεύσουν ή να ταΐσουν τα νεαρά μέλη της ομάδας. Σε πολλά είδη πουλιών, τα νεαρά πτηνά παραμένουν στην οικογένειά τους μέχρι να είναι έτοιμα να ζευγαρώσουν.

Υπάρχει, επίσης, εξοικονόμηση ενέργειας. Πουλιά που πετούν σε σμήνη και ψάρια που κολυμπούν όλα μαζί  κινούνται πιο αποτελεσματικά από ό, τι τα μοναχικά πουλιά και ψάρια. Είναι ακριβώς η ίδια αρχή που χρησιμοποιούν και οι ποδηλάτες του Tour de France όταν σχηματίζουν γκρουπ. «Αυτοί που είναι πιο πίσω, δεν χρειάζεται να επενδύσουν τόσο πολλή ενέργεια για την ίδια ταχύτητα» λέει ο Κράουζε. Τέλος, όπως επιβεβαιώνουν οι νυχτερίδες  και αυτοκρατορικοί πιγκουίνοι, ο συνωστισμός μεταξύ φίλων μπορεί να είναι και θερμαντικός.

Με τόσα πολλά οφέλη, μπορεί να φαίνεται περίεργο το γεγονός ότι υπάρχουν ζώα που αποφεύγουν τους ομοίους τους. Οι κατοικίδιες γάτες για παράδειγμα δείχνουν ότι η ομαδική ζωή δεν είναι για όλους. Κάποια ζώα δεν αντέχουν να μοιράζονται την τροφή τους, αφού από ένα σημείο και μετά το μερίδιό τους μπορεί και να μειωθεί.

Η επάρκεια της τροφής για όλα τα ζώα είναι βασικός παράγοντας, πράγμα που με τη σειρά του εξαρτάται από το πόσο φαγητό έχει ανάγκη κάθε ζώο. Και οι γάτες έχουν ακριβά γούστα. Για παράδειγμα, μια λεοπάρδαλη χρειάζεται κάθε τόσο 23 κιλά κρέας. Συνήθως, ο ανταγωνισμός για τα τρόφιμα είναι πολύ μεγάλος ανάμεσα στα αιλουροειδή, γι’ αυτό και οι λεοπαρδάλεις ζουν και κυνηγούν μόνες τους.

Όπως κάθε κανόνας όμως έχει και αυτός μια εξαίρεση, τα λιοντάρια. «Για τα λιοντάρια υπάρχει μια εδαφική συμφωνία», λέει ο Κρεγκ Πάκερ από το πανεπιστήμιο της Μινεσότα, που έχει περάσει σχεδόν πέντε δεκαετίες μελετώντας τα λιοντάρια της Αφρικής. Ορισμένα λιβάδια  στη σαβάνα προσφέρουν τη δυνατότητα για τέλεια ενέδρα στο θήραμά τους, έτσι ο έλεγχος των περιοχών προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την επιβίωσή τους: «Επιβάλλει κοινωνικότητα γιατί πρέπει να έχεις ομάδες που θα κυριαρχούν στη γειτονιά σου, αποκλεισμό ανταγωνιστικών ομάδων και η μεγαλύτερη ομάδα κερδίζει», λέει ο Πάκερ.

Το γκνου ή η ζέβρα που θα σκοτώσει ένα λιοντάρι είναι αρκετά μεγάλο θήραμα, ικανό για να θρέψει πολλές λέαινες ταυτόχρονα. «‘Ετσι το μέγεθος του θηράματος τους επιτρέπει μεν να ζουν σε αγέλες, αλλά είναι η γεωγραφία που τους οδηγεί πραγματικά στην ομαδική ζωή», λέει ο λέει ο αμερικανός ερευνητής. Οι κατοικίδιες γάτες όμως κυνηγούν μικρά ζώα. «Δεν θέλουν κάποιον άλλο κοντά τους, μόλις έχουν πιάσει ένα ποντίκι, επειδή πρόκειται να το φάνε ολόκληρο», λέει ο Πάκερ. Δεν υπάρχει αρκετή τροφή για όλους, τόσο απλά.

Αυτού του είδους η οικονομική λογική είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στην συμπεριφορά της γάτας, που ακόμη και η εξημέρωσή της δεν θα μπορούσε να αλλάξει την επιθυμία της για μοναξιά. Πράγμα διπλά αληθινό αν σκεφτεί κανείς ότι οι άνθρωποι δεν εξημερώνουν γάτες. Αντίθετα, οι γάτες εξημερώνουν τους εαυτούς τους.

Όλα οι εξημερωμένες γάτες προέρχονται από τις αγριόγατες της Μέσης Ανατολής (Felis silvestris), τις λεγόμενες και «γάτες του δάσους». Δεν τις έβγαλαν οι άνθρωποι από τα δάση.  Οι ίδιες αυτό-προσκλήθηκαν σε αποθήκες γεμάτες με σιτηρά όπου υπήρχε μια πληθώρα ποντικών. Κάπως έτσι άρχισε μια συμβιωτική σχέση μεταξύ ανθρώπων, γάτων και ποντικών. Οι γάτες αγαπούσαν τις φορτωμένες αποθήκες και οι άνθρωποι εκτίμησαν την καταπολέμηση των παρασίτων.

Οι κατοικίδιες γάτες εξάλλου δεν είναι εντελώς αντικοινωνικές. Αλλά τους όρους της σχέσης– τόσο μεταξύ τους όσο και με τα αφεντικά τους-  τους βάζουν εκείνες. «Διατηρούν ένα μεγάλο βαθμό ανεξαρτησίας και προσέγγισης, ή μένουν κοντά μας, μόνο όταν το θέλουν», λέει ο Ντένις Τέρνερ, ειδικός στη συμπεριφορά της γάτας και άλλων ζώων στο Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Ηθολογίας και Ψυχολογίας των Ζώων στο Χόργκεν της Ελβετίας.

Αν δεν σταματήσουν οι γατοκαυγάδες πάντως, είναι απίθανο να ζήσουν ομαδικά οι γάτες. Σε κάποιες περιπτώσεις κάποιες γάτες να φαίνεται ότι ζουν ομαδικά. Για παράδειγμα μέσα σε έναν αχυρώνα. «Αλλά αυτό δεν πρέπει να σας ξεγελάει », λέει ο Τζον Φρύξελ βιολόγος στο Πανεπιστήμιο Guelph στο Οντάριο του Καναδά.

«Είναι πολύ χαλαρά σύνολα που δεν έχουν καμία ταυτότητα πραγματικής ομάδας», λέει διευκρινίζοντας ότι, «το μόνο που έχουν κοινό είναι ένα μέρος για τα γατάκια τους.» Στην πραγματικότητα, ακόμη και μπροστά σε έναν ακραίο κίνδυνο, που συχνά κάνει τα ζώα να συσπειρώνονται σχηματίζοντας μια αμυντική μονάδα, είναι απίθανο να συνεργαστούν οι γάτες. «Απλά δεν είναι κάτι που κάνουν συνήθως όταν απειλούνται», λέει η Μονίκ Ούντελ, βιολόγος και ψυχολόγος, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον. Οι γάτες απλά δεν πιστεύουν στη δύναμη των αριθμών.

Τα πιστεύετε όλα αυτά; Εγώ πάντως όχι όλα. Έχω μάλιστα ένα ατράνταχτο παράδειγμα-αντεπιχείρημα να σας διηγηθώ. Πριν από μερικά χρόνια ο (περίεργος) γάτος ενός φίλου που μένει στον Άγιο Γεώργιο της Κυψέλης έπεσε από την ταράτσα της πολυκατοικίας μέσα στον φωταγωγό. Έσπασε το πόδι του και δεν μπορούσε να κινηθεί. Κατά περίεργο τρόπο τα αδύναμα νιαουρίσματά του έφεραν στην ταράτσα όλες τις γάτες της γειτονιάς. Αδέσποτες και από σπίτια. Στήθηκαν γύρω από το παραπέτο του φωταγωγού και άρχισαν να νιαουρίζουν γοερά, κοιτάζοντάς τον. Μέχρι που κάποιος έδωσε σημασία στις φωνές τους και ο γατούλης σώθηκε. Βρισκόταν σε κίνδυνο, άγνωστες γάτες άκουσαν την έκκλησή του και έσπευσαν σε βοήθεια. Τόσο απλά. Σας αφήνω να σκεφτείτε τι σημαίνει αυτό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News