O Τζιμ Μόρισον, ο Ρίχαρντ Βάγκνερ, ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν έκαναν παρέα το βράδυ της Τετάρτης. Στο Public του Συντάγματος, χάρη στον Γιώργο Πέτρου, καλλιτεχνικό διευθυντή της Καμεράτα, πλαισιωμένο από τον συγγραφέα Χρήστο Χωμενίδη και τον δημοσιογράφο Μάκη Προβατά, σε μία εκδήλωση που διέτρεξε με ανάλαφρα βήματα και στοιχεία έκπληξης την ιστορία της σοβαρής μουσικής.

Έκπληξης, γιατί δεν ήταν μόνοι τους ∙ το κουαρτέτο των εγχόρδων με κορυφαίους μουσικούς της Καμεράτα, πλάι τους, έδωσε πνοή στη συζήτηση που είχαν οι τρεις τους, στο τέλος και με το κοινό, προϊδεάζοντας για μια βραδιά αξιώσεων στο Μέγαρο Μουσικής, στις 23 και 24 Μαρτίου, οπότε η Καμεράτα – Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Πέτρου, υπόσχεται να γοητεύσει το κοινό με το «Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Μάνου Χατζιδάκι και έργα του Βιβάλντι.

Και ανάλαφρης γιατί ο Χωμενίδης και ο Προβατάς κατάφεραν να δώσουν τόνο κανονικής κουβέντας στην  εκδήλωση, μακριά από σοβαροφάνειες και ελιτισμούς που συνήθως συνοδεύουν τη δημόσια έκθεση αρχιμουσικών.

Ο Χωμενίδης μπήκε αμέσως στο «ψητό»: «οι μεγάλοι μουσικοί ήταν καλοί μαέστροι;».

«Ο Μπετόβεν για παράδειγμα ήταν τραγικός. Τον παρακαλούσαν να μη διευθύνει… Ήταν ατσούμπαλος, περιγραφικός, επιθετικός. Δημιουργούσε ανασφάλεια στους μουσικούς. Ήταν τεράστιο πρόβλημα το ότι δεν άκουγε. Φαντάζεστε τι γινόταν από κάτω… Χάος». Ο Πέτρου, ευρυμαθής και γήινος στην επαφή του με τον κόσμο, αξιοποίησε πολλές φορές το παράδειγμα του κωφού -στο τέλος της ζωής του- συνθέτη, για να αποκριθεί, να εξηγήσει, να γίνει κατανοητός.

Όταν ο συγγραφέας της «Νίκης» και του «Σοφού Παιδιού» ρώτησε το κοινό «εσείς καταλαβαίνετε το αποτύπωμα του μαέστρου;», οι παριστάμενοι μούδιασαν ∙ μάλλον όχι και τόσο εύκολα.

Ο Πέτρου σηκώθηκε από την καρέκλα του και κάθισε μπροστά στα έγχορδα – τρία βιολιά κι ένα τσέλο. Παρήγγειλε το Divertimento του Mότσαρτ. Και διηύθυνε. Άλλοτε μαλακά, αέρινα. Άλλοτε γρήγορα, επιθετικά. Την τρίτη φορά, με κοντράστ, σιγά, δυνατά και τούμπαλιν. Το κοινό ξέσπασε σε γέλιο, χειροκρότησε. Και ο Χωμενίδης έμοιαζε πια σίγουρος ότι θα διακρίνει πότε ακούει Κάραγιαν, Σόλτι ή Τοσκανίνι στο πόντιουμ.

«Είναι όπως στο θέατρο. Σαν να λέει ο ηθοποιός το σαιξπηρικό “Να ζει κανείς ή να μη ζει;”. Με πόσους τρόπους μπορεί να το πει κανείς… Η ουσία είναι, όταν ακούς κάτι, αν σε ικανοποιεί». Ο μαέστρος ήταν σαφής.

Ο Μότσαρτ συνέθετε μέχρι να πεις κύμινο, ο Μπετόβεν ταλανιζόταν για να δημιουργήσει, ο Μπαχ ήταν «συγκλονιστικά μεγάλο πνεύμα», «σαν να συνομιλείς με τον Θεό τον ίδιο» (κατά τον Πέτρου), και – ναι! -ο Αλμπινόνι δεν έγραψε το Αντάτζιο.

Ο Χωμενίδης ανέσυρε παιδική μνήμη με τον πατέρα του – φουγάρο, και κάφτρες στα σεντόνια, να του διαβάζει Δον Κιχώτη, την ώρα που στο μπομπινόφωνο της Grundig  έπαιζε Αντάτζιο, Αλμπινόνι.

Ο Προβατάς άνοιξε τη βεντάλια: θυμήθηκε το «Severed Gardens», την εκδοχή του Αντάτζιο από τους Doors και ζήτησε ερμηνεία, πώς εξηγείται ότι οι σπουδαίοι μουσικοί της ροκ έχουν κλασική παιδεία.

«Κανείς μεγάλος μουσικός δεν μπορεί να αγνοεί τι γίνεται σε άλλα είδη», του είπε ο μαέστρος, πετώντας το στενό κοστούμι του κλασικού. Σε ανύποπτη στιγμή, αργότερα, θα εξομολογηθεί την αδυναμία του στο Jesus Christ Superstar, του Λόιντ Γουέμπερ και την «αμαρτία» του να αποχωρήσει στη μέση συναυλίας στο Μπαϊρόιτ (σσ: φεστιβάλ) , παρά τη λατρεία του στον Βάγκνερ.

Όταν ο Χωμενίδης εκτίμησε ότι το βιολί είναι ο βασιλιάς των οργάνων, έλαβε πληρωμένη απάντηση: «αυτά είναι αφορισμοί… Και το πιάνο, το όμποε ή το βιολοντσέλο μπορεί να είναι βασιλιάς. Το βιολί ίσως γιατί έχει εκφραστικές ικανότητες που πλησιάζουν την ανθρώπινη φωνή».

«Γιατί δεν γράφονται πλέον έργα, να σπάσουν ταμεία;», επέμεινε ο συγγραφέας. «Και η “ενάτη” για να σπάσει ταμεία, πέρασαν εκατό χρόνια», γέλασε ο Πέτρου. «Και η πέμπτη του Σοστακόβιτς, έργο του 20ού αιώνα, σπάει ταμεία. Και ο Φίλιπ Γκλας και ο Τζον Ανταμς, για να πάμε στους αμερικανούς μινιμαλιστές».

Το κουαρτέτο είχε δώσει τον καλύτερο του εαυτό ερμηνεύοντας Χάιντν (The bird, opus 33, no 3), όταν η συζήτηση έφθασε σε δύσκολη στροφή: «η Καμεράτα έχει τραγικά προβλήματα, κρατιέται από την αυτοθυσία των μουσικών. Δεν έχουμε διοικητικό συμβούλιο, το υπουργείο Πολιτισμού έχει επιδείξει ολιγωρία. Έχουμε οκτώ έμμισθους μουσικούς και πολλούς συνεργαζόμενους, εξαρτάται κάθε φορά από το project. (…) Δεν είναι καλή ώρα να γκρινιάξουμε. Πρέπει όμως να πω ότι η  Καμεράτα είναι η καλύτερη ορχήστρα, κι έχει τύχει της χειρότερης δυνατής μεταχείρισης».

Ο Μάνος Χατζιδάκις και η ειλικρίνεια του μαέστρου

Οι τρεις τους μίλησαν για τους κρίκους που συνδέουν τον Χατζιδάκι με τον Βιβάλντι, εξαιτίας του «Χαμόγελου της Τζοκόντας» – «έτσι, με σίγμα τελικό, την ήθελε ο Μάνος». Για τη διαχρονικότητα της μουσικής τους.

Ο Γιώργος Πέτρου δήλωσε εντυπωσιασμένος για το «πόσο ελληνική είναι αυτή η μουσική, χωρίς ίχνος φολκλόρ μέσα της», και επεσήμανε ότι στο Μέγαρο Μουσικής θα αναδειχθεί το πολυδιάστατο του έργου, πέρα από τους περιορισμούς που θέτει ένας στέρεος δίσκος και μια εκτέλεση σε στούντιο – με σημείο αναφοράς πάντα την ηχογράφηση του Χατζιδάκι στη Νέα Υόρκη.

O Προβατάς στάθηκε στις δυσκολίες που έχει ως έργο το «Χαμόγελο της Τζοκόντας» ενώ ο Χωμενίδης επιχείρησε προσέγγιση υπό το πρίσμα της δημιουργικότητας: «ο Χατζιδάκις στην “Αθανασία” δεν είχε ιδέα του τι θα συνέθετε όταν έμπαινε στο studio. Ό,τι έκανε, το έκανε μπροστά στους μουσικούς».

«Και τι σημαίνει σοβαρή μουσική;». Ήταν η σειρά του κοινού να ρωτήσει. Ο μαέστρος έδωσε διττή απάντηση: «Είναι δύσκολο να ορίσουμε τι σημαίνει σοβαρή μουσική. Θα έλεγα ότι είναι η μουσική με εξελιγμένο τεχνικό υπόβαθρο. Και η μουσική, με ακουστικά όργανα, η μη ηλεκτρικά ενισχυμένη».

Ο «ελεύθερος επαγγελματίας» που πήρε αμέσως μετά τον λόγο, έκανε τον Πέτρου να δώσει την πιο ειλικρινή απάντηση της βραδιάς.

• «Πώς διαχειρίζεστε την ευφορία ή τη μελαγχολία που γεννά η μουσική;»
• «Είστε πιο τυχερός, ξέρετε… Την απολαμβάνετε με πιο ζηλευτό τρόπο τη μουσική. Βιώνετε συναισθήματα όταν την ακούτε. Εμείς, απλώς τα αναπαράγουμε. Είμαστε τόσο μέσα στο τεχνικό κομμάτι αυτής της ιστορίας… Μπορεί εσείς να κλαίτε, κι εμείς να λέμε “τι καλά που έπαιξα σήμερα!”. Σπανίως μας συμβαίνει να εμπλακούμε έντονα συναισθηματικά σε μια εκτέλεση».

Η εκδήλωση είχε προφανώς τελειώσει ∙ αν δεν ήταν τα γκαρσόνια του Public να μαζεύουν τα αδειανά ποτήρια της σανγκρία από τα τραπέζια, δεν θα κοιτούσε κανείς το ρολόι.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News