Όλα αυτά τα χρόνια που η Ελλάδα περνά τη δική της οικονομική κρίση, ακούς συχνά τον κόσμο να λέει πως το πρόβλημα των Ελλήνων δεν είναι μόνο οικονομικό αλλά κοινωνικό, κουλτούρας που πρέπει να αλλάξει και γενικότερα θέμα παιδείας και εκπαίδευσης. Όλα αυτά βέβαια είναι γενικές διαπιστώσεις και χρειάζονται συγκεκριμένες αλλαγές και βήματα. Ίσως πρέπει να ξεκινήσουμε κοιτώντας πάλι με προσοχή τα εκπαιδευτικά θέματα και τα εφόδια που δίνουμε στους νέους. Να δούμε το πόσο καλά εκπαιδεύουμε τις νέες γενιές ώστε να έχουμε πολίτες με ορθολογισμό και κριτική σκέψη. Πρόσφατα έγινε ντόρος για το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία και δεν ήταν λίγοι οι θρήσκοι συμπολίτες μας που αντέδρασαν έντονα, συχνά χωρίς να έχουν καταλάβει τι είχε συζητηθεί στο υπουργείο. Το ότι θα ακουμπούσαν αυτό το μάθημα που θεωρούν σημαντικό για την εθνική ταυτότητα τους ήταν αρκετό για να αντιδράσουν με θυμωμένες αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα. Ειλικρινά δεν νομίζω η αντίδραση να ήταν τόσο έντονη αν ακούγαμε για παράδειγμα ότι θα μείωναν τις ώρες διδασκαλίας των φυσικών επιστημών.

Στα νοσοκομεία μας που έχουν πολλές ανάγκες για προσωπικό και υλικά είδαμε πρόσφατα να περιφέρονται λείψανα. Αν είσαι ασθενής που ταλαιπωρείται λόγω των ελλείψεων μπορεί να το δεις ως εμπαιγμό αλλά πολύς κόσμος αγκάλιασε την κίνηση. Σε αυτή τη χώρα η επιστημονική κατάρτιση των πολιτών δεν είναι κάτι που θα προκαλέσει συζήτηση και αντιδράσεις όπως προκαλεί οτιδήποτε έχει να κάνει με τα θρησκευτικά θέματα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τόσα χρόνια που η χώρα περνά την οικονομική κρίση της ο λαός δεν επιλέγει τον σχεδιασμό αλλά αυτόν που παρουσιάζεται ως ο επόμενος μεσσίας και που με σχεδόν θρησκευτική παρέμβαση θα λύσει εύκολα τα προβλήματα μας. Όταν ο διπλανός μας  έχει πειστεί ότι με τρόπο μαγικό γίνονται πράγματα όπως το να ξαναγεμίσει η τσέπη του δεν θέλει πραγματικά να ακούσει μια διάλεξη για τον ορθολογισμό και τις ανεπάρκειες τις ελληνικής εκπαίδευσης.
Το μυαλό μου πάει συχνά στην ιστορία* με τον Πλάτωνα εν μέσω μια μεγάλης κρίση.

Διαβάζω, λοιπόν.

Το 430 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι είχαν εμπλακεί στον πελοποννησιακό πόλεμο, μια πανούκλα εξαπλώθηκε στην πόλη. Ο ιστορικός Θουκυδίδης αρρώστησε βαριά αλλά επέζησε και περιέγραψε την τρομακτική αρρώστια. Τα μάτια, ο λαιμός και η γλώσσα γινόντουσαν κόκκινα και ματωμένα, ενώ άλλα συμπτώματα ήταν το φτέρνισμα, το βήξιμο, η διάρροια και ο εμετός. Το δέρμα καλυπτόταν από πληγές και υπήρχε συνεχώς η αίσθηση μιας άσβεστης δίψας. Η ασθένεια άρχισε στην Αιθιοπία και εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο, τη Λιβύη και έπειτα στην Ελλάδα. Η πανούκλα διήρκεσε σχεδόν τέσσερα χρόνια και σκότωσε το ένα τρίτο του αθηναϊκού πληθυσμού. Πρόσφατα ανακαλύψαμε μέσω ανάλυσης DNA ότι η ασθένεια ήταν στην πραγματικότητα τυφοειδής πυρετός (υπάρχει αμφισβήτηση και ισχυρισμοί για περίπτωση ιού του Έμπολα).

Μπορεί κάποιος να φανταστεί την απόγνωση των ανθρώπων, οι οποίοι θα ήταν πρόθυμοι να κάνουν οτιδήποτε μπορούσαν, προκειμένου να σταματήσουν την καταστροφή. Το μαντείο της Δήλου ρωτήθηκε και η συμβουλή που έδωσε ήταν να διπλασιαστεί το μέγεθος του υπάρχοντος βωμού, ο οποίος ήταν σε μορφή κύβου. Ήταν εύκολο να διπλασιαστεί η πλευρά ενός κύβου, αλλά αυτό θα είχε δημιουργήσει έναν βωμό με όγκο οκτώ φορές το μέγεθος του αρχικού. Οι Έλληνες ήταν πολύ καλά καταρτισμένοι στη γεωμετρία, και συνειδητοποίησαν ότι προκειμένου να κατασκευαστεί ένας κύβος του οποίου ο όγκος θα ήταν διπλάσιος του αρχικού, η πλευρά του διπλασιασμένου κύβου θα έπρεπε να είναι το μήκος του αρχικού κύβου επί την κυβική ρίζα του 2. Κανείς δε θα μπορούσε να κατασκευάσει μια πλευρά με μήκος πολλαπλασιασμένο με την κυβική ρίζα του 2 χρησιμοποιώντας μόνο ένα αδιαβάθμητο κανόνα και διαβήτη.

Ο Ερατοσθένης μας λέει ότι όταν οι κατασκευαστές πήγαν στον Πλάτωνα για να ρωτήσουν πως μπορούν να λύσουν το πρόβλημα, ο Πλάτωνας απάντησε ότι το μαντείο δεν ήθελε πραγματικά ένα βωμό αυτού του μεγέθους, αλλά χρησιμοποίησε το χρησμό για να ντροπιάσει τους Έλληνες που παραμελούν τα μαθηματικά και τη γεωμετρία.  Στη μέση μιας πανούκλας, ούτε οι κατασκευαστές ούτε ο αθηναϊκός πληθυσμός ήθελαν να ακούσουν μια διάλεξη σχετικά με τις μαθηματικές ανεπάρκειες της ελληνικής εκπαίδευσης.

Από το βιβλίο Πώς τα Μαθηματικά Εξηγούν τον Κόσμο, του James Stein σε μετάφραση Σπύρου Κιτσινέλη, εκδόσεις ΑΒΓΟ.
 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News