Ο Πολωνός Τσέσλαβ Μίλος (Cheslaw Milosz, 1911-2004), βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, 1980, θεωρείται περισσότερο ποιητής παρά πεζογράφος. Ο ίδιος χαρακτηρίζει το μυθιστόρημά του «Η κοιλάδα του Ίσσα», ως πεζό ποίημα. Όπως και να το χαρακτηρίσει κανείς, πρόκειται για ένα βιβλίο που σε εκπλήσσει με την δύναμή του, με την αγάπη του στην φύση και τη ζωή. Μην βιαστείτε να νομίσετε πως πρόκειται για καμία γλυκανάλατη ελεγεία. Τίποτε το γλυκανάλατο εδώ. Ο μικρός Τόμας περνά τα πρώτα έντεκα της ζωής του με τον παππού και τη γιαγιά του στην Λιθουανία, στα σύνορα με την Πολωνία, όπου τον έχουν στείλει οι γονείς του (για άγνωστο σε εμάς λόγους, πιθανά οικονομικούς), σε ένα χωριό στην κοιλάδα του Ίσσα ποταμού. Τον παρακολουθούμε στην καθημερινότητά του να ανακαλύπτει τη φύση, να την μελετά, να γίνεται κομμάτι της. Μελετά τα πουλιά, και ονειρεύεται να γίνει δεινός κυνηγός όπως οι θείοι και άλλοι συγγενείς που τον περιβάλλουν. Τα πουλιά, αλλά και όλη η πολύ πλούσια φύση της περιοχής γίνονται αντικείμενο μελέτης και καταγραφής από τον νεαρό Τόμας. Μαζί με τον Τόμας, γινόμαστε και εμείς γνώστες και κομμάτι αυτής της φύσης που μας περιγράφεται με λεπτομέρεια χωρίς όμως συναισθηματισμούς. Οι περιγραφές, σαν μεγάλες τοιχογραφίες. Ο θαυμασμός και η αγάπη προς τη φύση προκύπτουν, όχι επειδή μας το λέει ο Τόμας ή γιατί το υπαινίσσεται ο αφηγητής. Και εδώ βρίσκεται η μεγάλη μαεστρία του Μίλος. Δεν φέρνει την φύση προς εμάς, αλλά εμείς οι ίδιοι πηγαίνουμε προς αυτήν, μέσα από την «στεγνή», σχεδόν επιστημονική, στην λεπτομέρειά της, περιγραφή. (Κάτι σαν τους πίνακες του Breugel με τη λεπτομερή και συστηματική περιγραφή όλων των παιδικών παιχνιδιών ή τις ασθένειες των τυφλών, όπου ο καθένας πάσχει και από διαφορετικό νόσημα, ή τέλος την περιγραφή των γνωστών εκείνη την εποχή παροιμιών).

Ο Τόμας λοιπόν, (που δεν είναι στην πραγματικότητα άλλος από τον ίδιο τον συγγραφέα στα παιδικά του χρόνια), γνωρίζει τον κόσμο μέσα απ’ τα παιχνίδια στη φύση και καταλαβαίνει την αγριότητα της ζωής μέσα από τις ιστορίες έρωτα και θανάτου των ανθρώπων του χωριού. Το βιβλίο τελειώνει με την μητέρα του (παραμένει μια φιγούρα φάντασμα  που δεν αποκαλύπτεται) η οποία έρχεται να τον παραλάβει για να πάει στο σχολείο στην Πολωνία.

Είμαι στα μέσα ενός επόμενου βιβλίου που διαβάζω, όμως η Κοιλάδα του Ίσσα δεν με έχει αφήσει. Νοιώθω ακόμα (εμ)ποτισμένος σε όλα μου τα κύτταρα από αυτό το πολύ μεγάλο βιβλίο.

Η μετάφραση και η επιμέλεια του βιβλίου, με πολλά στοιχεία από τη ζωή του Μίλος, εξαιρετικές.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News