Η επιτυχία του Φίλιπ Ροθ τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα αποτελεί ένα αξιοπρόσεκτο φαινόμενο. Μπορεί κανενός βιβλίου του οι πωλήσεις να μην έχουν φτάσει στα επίπεδα του παρηγορητή Πάολο Κοέλιο ή του σημειολόγου Ουμπέρτο Έκο, ένα ευρύ ωστόσο κοινό τον ακολουθεί κατά πόδας: σπεύδει να αγοράσει όποιο μυθιστόρημά του κυκλοφορεί και αδημονεί για το επόμενο. Ανάμεσά τους και εγώ.

Ολοκληρώνοντας προχθές την ανάγνωση της «Αγανάκτησης», αναρωτήθηκα τι ακριβώς με ελκύει στον Ροθ, τόσο ώστε να έχω πλέον ένα δικό του ράφι στη βιβλιοθήκη μου. Το γεγονός ότι πρόκειται για πολύ καλό συγγραφέα προφανώς δεν φτάνει. Υπάρχουν κι άλλοι εξαιρετικοί ομότεχνοί του που μας αρκεί να διαβάσουμε το «αριστούργημα» τους, να το φυλλομετρήσουμε έστω, προκειμένου να σχηματίσουμε κάποιαν άποψη ώστε να την εκφράσουμε ευκαιρίας δοθείσης. Ούτε και θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι κάθε βιβλίο του Φίλιπ Ροθ συνιστά και μία καινούργια έκπληξη. Μπορεί οι ιστορίες του να ποικίλλουν, η ατμόσφαιρα όμως και ο προβληματισμός του δεν αλλάζει ιδιαίτερα: Οι ήρωές του, ανεξαιρέτως σχεδόν, είναι Εβραίοι της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ, δέσμιοι -αν και σε ρήξη- με την παιδική τους ηλικία, ιδιόρρυθμα προοδευτικοί, εμμονικοί με το σεξ και ατελέσφοροι συνήθως στις σχέσεις τους. Στα νιάτα τους σαρκάζουν και στα γεράματα αυτοσαρκάζονται, σκιαμαχούν ως τη στερνή τους ώρα με ταμπού και με σύμβολα και περιφέρουν μια τσαλακωμένη ευφυία και μιάν απολεσθείσα Εδέμ, που υποψιάζονται ότι ίσως να μην υπήρξε και ποτέ…

Ωραία όλα αυτά. Γιατί όμως τάχα εγώ -που ζήτημα εάν έχω περάσει έξι μήνες στη Νέα Υόρκη- να αισθάνομαι τον κόσμο του Φίλιπ Ροθ τόσο οικείο, να τον διαβάζω λες κι ακούω τον (συνομήλικό του περίπου) πατέρα μου; «Δεν γίνεται», είπα. «Κάποιες εκλεκτικές συγγένειες έντονες διακρίνω –έστω ασυνείδητα- ανάμεσα στη μυθολογία του και στη δική μου…» Και ξαφνικά φωτίστηκα. Και είδα ότι οι γονείς των ηρώων του μού θυμίζουν έντονα τους δικούς μου θείους και παππούδες: Εβραίοι οι μεν της Αμερικής, αριστεροί οι δε στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, εμφορούνταν από την ίδια αίσθηση ηττημένης ανωτερότητας. Αντιμετώπιζαν τους «άλλους», αγγλοσάξωνες ή δεξιούς, επιφυλακτικά –σκύβοντας κάποτε το κεφάλι για να μην προκαλούν- μα κατά βάθος πλημμυρίζαν από περηφάνια που δεν ήταν σαν κι εκείνους, που δεν τους έφτανε ένα όραμα ευζωίας και μαγκιάς για να πορευτούν στη ζωή. Διέθεταν τον δικό τους ηθικό κώδικα –όπου το μέγιστο αμάρτημα αποτελούσε η αποκήρυξη του εβραϊσμού είτε του κομμουνισμού- τον ιδιόρρυθμο πουριτανισμό τους, το βλέμμα τους στραμμένο προς το κράτος του Ισραήλ ή προς τη Μόσχα, σε μιαν αμφίθυμη στάση λατρείας κι αμφισβήτησης. Μελετούσαν με πάθος τα ιερά κείμενα (τα άπαντα, φερ’ειπείν, του Λένιν στις εκδόσεις «Θεμέλιο») και πίστευαν ακράδαντα ότι αν δεν τα κατάφεραν με τα άρματα, τα παιδιά τους θα θριαμβεύσουν με τα γράμματα. Η λογική τους ήταν η λογική της θυσίας…

«Νέα Κυψέλη – Νέα Ορλεάνη» έλεγε κάποτε ο Λουκιανός Κηλαηδόνης.

«Νέα Σμύρνη – Νέα Υερσέη» (New Jersey) στη δική μου περίπτωση.-

* Το βιβλίο «Αγανάκτηση» κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Πόλις

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News