Για τον Μάικλ Σαντέλ η ιδέα ότι η άνοδος του λαϊκισμού ανά τον κόσμο σχετίζεται μόνο με την μετανάστευση και την οικονομία είναι λανθασμένη. «Οποιος σκέφτεται έτσι, δεν αντιλαμβάνεται ότι τα αίτια είναι κυρίως ηθικού και πολιτισμικού χαρακτήρα», προσδιόρισε μιλώντας στην Repubblica. Φιλόσοφος της πολιτικής, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συγγραφέας του εμβληματικού «Ο φιλελευθερισμός και τα όρια της δικαιοσύνης» και του πιο πρόσφατου «Τι δεν μπορεί να αγοράσει το χρήμα» (εκδ. Πόλις), ο Σαντέλ, συμμετέχοντας στο Παγκόσμιο Φόρουμ του Νταβός στις αρχές του έτους, χρησιμοποίησε την μεταφορά του sky-box (έτσι αποκαλούνται στις ΗΠΑ οι πολυτελείς σουίτες στα γήπεδα του μπέιζμπολ), εξηγώντας πως μια άβυσσος χωρίζει αυτούς που βρίσκονται στην κορυφή από τους κοινούς ανθρώπους και κάνοντας λόγο για τη skyboxification της κοινωνίας.

Σύμφωνα με όσα δήλωσε αυτές τις μέρες στην ιταλική εφημερίδα, όσοι, σήμερα, καταλαμβάνουν αυτές τις σουίτες, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά σ’ ολόκληρο τον κόσμο, «δεν έχουν καταλάβει ποιο είναι το νόημα του λαϊκισμού. Η δυσφορία δεν οφείλεται μόνον στην ανεργία και στο φόβο για τους μετανάστες, αλλά και στην απώλεια της (αυτο)εκτίμησης και στις σταδιακές ολισθήσεις της κοινωνικής και πολιτικής ταυτότητας. Οι διαμαρτυρίες των λαϊκιστών έχουν απαίσιες κι επικίνδυνες πτυχές αλλά βασίζονται σε δικαιολογημένες αιτιάσεις από την πλευρά όλων όσοι έχουν αποδυναμωθεί από τρεις δεκαετίες νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Το πάθος και η αγανάκτηση που κινητοποιεί τον λαϊκισμό σχετίζονται με την απώλεια της υπόληψης, με την περιφρόνηση αποδέκτες της οποίας είναι τα μέλη της μεσαίας τάξης, οι εργαζόμενοι, οι άνθρωποι», γενικότερα.

Οσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι πολιτικοί θα μπορούσαν να επανακτήσουν τη χαμένη τους επαφή με τον κόσμο, ο αμερικανός ακαδημαϊκός, επικαλείται έναν μακρινό του συνάδελφό του από την Αθήνα: «Πολλοί φιλόσοφοι απευθύνονται κυρίως σε φιλοσόφους. Αντίθετα εγώ επιδιώκω να συνδέσω τη φιλοσοφία με τη ζωή. Ο Σωκράτης περπατούσε στους δρόμους της Αθήνας συζητώντας με τους απλούς ανθρώπους. Ξεκινούσε από βασικές ερωτήσεις για να θέσει στη συνέχεια θεμελιώδη ερωτήματα όσον αφορά τη δικαιοσύνη και το Καλό».

Να ένας -ή έστω το άγαλμά του στην Ακαδημία Αθηνών- που δεν φοβόταν να περπατήσει -και να μιλήσει- στους δρόμους. Φωτογραφία: Shutterstock

Ο Ρόμπερτ Ρούσο μπορεί να υπερηφανεύεται ότι βγάζει τα προς το ζην, ασκώντας ένα ιδιαίτερο επάγγελμα καθώς καθημερινά καλείται να διαβάσει, να ταξινομήσει αλλά και ν’ απαντήσει στα γράμματα που αποστέλλονται στην πρώην υποψήφια του Δημοκρατικού Κόμματος για την αμερικανική προεδρία. Μπορεί επίσης να δηλώνει με περίσσια σιγουριά ότι είναι ένας από τους πιο στενούς συνεργάτες της Χίλαρι Κλίντον καθώς βρίσκεται στο πλευρό της για τουλάχιστον μια δεκαετία, με αποτέλεσμα σήμερα η 68χρονη πολιτικός να του έχει απόλυτη εμπιστοσύνη, σε τέτοιο βαθμό ώστε συχνά απλά να υπογράφει τις απαντήσεις της που συντάσσει εκείνος. Σε μια μακροσκελή συνέντευξή του στο BuzzFeed News προσδιόρισε πως πολλά από τα γράμματα που λαμβάνει είναι «απλές» ευχαριστήριες επιστολές, κάποιοι άλλοι αναφέρονται σε πιο σύνθετα ζητήματα, εκφράζοντας παράλληλα τα όποια παράπονά τους, ενώ δεν είναι λίγοι οι Αμερικανοί που γράφουν «μου λείπεις, θέλω να επιστρέψεις σύντομα».

Παρότι μετά την ήττα της στις εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, η Χίλαρι φαίνεται να έχει ξαφνικά στη διάθεσή της πολύ ελεύθερο χρόνο, εξακολουθεί να μην μπορεί να διαχειριστεί την αλληλογραφία της «αλλά θέλει να λάβουν όλοι μια απάντηση». Από την επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ κι έπειτα, ο Ρούσο άρχισε να φοράει σχεδόν αποκλειστικά μαύρα ρούχα ως ένδειξη πένθους ενώ αντικατέστησε και την εικόνα στην προσωπική του σελίδα στο Facebook μ’ ένα μαύρο τετράγωνο. «Δεν θέλω να είμαι μεμψίμοιρος αλλά κάτι πέθανε. Και κάτι έσπασε. Και τόσα πολλά από αυτά που γράφει ο κόσμος αναφέρονται σ’ αυτό», εξήγησε ο ίδιος.

Ο Ρόμπερ Ρούσο, κάπου ανάμεσα σε χιλιάδες γράμματα. Φωτογραφία: Joel Barhamand / BuzzFeed News

Στο παρελθόν ο διάβολος προσέφερε αιώνια αγάπη ή φήμη λαμπρή -μεταξύ άλλων- για να δελεάσει τους θνητούς και τους πιο ευάλωτους. Αλλά σε έναν κόσμο όπου πλέον κυριαρχούν οι ιστοσελίδες και οι εφαρμογές ανεύρεσης συντρόφων, η αγάπη βρίσκεται μερικά κλικ μακριά ενώ όσον αφορά τη φήμη, λαμπρή ή μη, αρκεί το Youtube. Τι θα μπορούσε οπότε να προσφέρει ο Εωσφόρος στους σύγχρονους Αμερικανούς για να κερδίσει τις ψυχές τους; – διερωτάται η αμερικανίδα συγγραφέας Έιμι Κος σε άρθρο της στους Τάιμς του Λος Άντζελες και απαντά: «την εύκολη κατανάλωση».

Αρκεί να δείξει στο καθένα μια φωτογραφία ενός όποιου καταναλωτικού αγαθού – ενός βιβλίου, μιας μπλούζας, ενός κοσμήματος ή μιας ηλεκτρικής σκούπας – και να θέσει τα εξής τρία ερωτήματα: πρώτον, «το θέλεις;», δεύτερον, «το θέλεις φθηνά;» και, τρίτον, «το θέλεις τώρα;». Δεδομένου ότι πάρα πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, θα απαντήσουν «ναι, ωωω, ναι» – υποστηρίζει η Ρος – ο Σατανάς ο οποίος στον σύγχρονο κόσμο δεν φέρει κέρατα και ουρά, αλλά έχει πάρει την μορφή του Amazon.com μπορεί να είναι σίγουρος για την κατάκτηση των αμερικανών καταναλωτών.

Αρχικά επλήγησαν τα μικρά και ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώ στη συνέχεια ήρθε η σειρά των μεγάλων αλυσίδων του βιβλίου. Σήμερα, ωστόσο, θύματα του Βεελζεβούλ που έφερε στη ζωή ο Τζεφ Μπέζος το μακρινό 1994, είναι τα mall και οι πάλαι ποτέ κολοσσοί των λιανικών πωλήσεων – ακόμα και η Walmart. Στοιχεία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης αποκαλύπτουν ότι  κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δύο μηνών στον κλάδο του λιανικού εμπορίου χάθηκαν περί τις 60.00 θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με κάποιους στόχος αυτού του σύγχρονου Σατανά της κατανάλωσης είναι να εισβάλει στα σπίτια όλων μας και με τις τεχνολογίες που διαθέτει να μας πουλήσει τα πάντα.

Ο διάβολος δεν κρύβεται στις λεπτομέρειες αλλά μέσα σε χιλιάδες πακέτα.

Εκείνος αναζητούσε μια γυναίκα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ιδανικά θα ήθελε τη χήρα ενός μαχητή που σκοτώθηκε στον αγώνα κατά των Ισραηλινών, χωρίς παιδιά, ηλικίας από 25 έως και 30 ετών από τη νότια Γάζα. Αλλά κι εκείνη δεν ζητούσε λιγότερα καθώς επιθυμούσε να γίνει η σύζυγος ενός άνδρα ήδη παντρεμένου. Τελικά η παράλληλη αναζήτηση συζύγων για την Μαζντί και τον Γκάντα Αμπού Μουστάφα είχε αίσιο τέλος καθώς λίγο μετά την πρώτη συνάντηση τους ενώθηκαν με τα δεσμά του γάμου. «Είναι όμορφη και την ίδια στιγμή η χήρα ενός μάρτυρα», δήλωσε ο ίδιος, προσδιορίζοντας ότι όταν γίνει πλούσιος θα παντρευτεί «και μια τρίτη γυναίκα».

Όσον αφορά, πάντως, τη δεύτερη γυναίκα του, τη γνώρισε στο Wesal -επαφή, επικοινωνία ή επανένωση στα αραβικά- την πρώτη ιστοσελίδα ανεύρεσης συντρόφων -για άνδρες και γυναίκες- στη Λωρίδα της Γάζας. Σημειώνει, μάλιστα, μεγάλη επιτυχία και όχι μόνον επειδή το Tinder και οι λοιπές δυτικές dating apps είτε απαγορεύονται είτε η χρήση τους θεωρείται πράξη μεμπτή, αλλά γιατί ο ιδρυτής του Wesal κατάφερε να συνδυάσει τη θρησκευτικότητα που χαρακτηρίζει τη συντηρητική Λωρίδα της Γάζας με το πνεύμα αντίστασης που επίσης επικρατεί στην περιοχή.

Κατά τους τρεις πολέμους με το Ισραήλ από το 2008 και έπειτα έχασαν τη ζωή τους περί τους 1.400 άνδρες, αφήνοντας πίσω τους εκατοντάδες χήρες που θα ήθελαν να ξαναπαντρευτούν. Παραμένει, ωστόσο, εξαιρετικά δύσκολο γι’ αυτές να αναζητήσουν κάποιον ανύπαντρο. Ο Αμπού Μουσταφά, για παράδειγμα, αποκάλυψε ότι δεν είχε ιδιαίτερους λόγους για να παντρευτεί μια δεύτερη φορά. Υπογράμμισε, ωστόσο, πως ήθελε να προσφέρει «αξιοπρέπεια» σε μια χήρα. «Οι άνδρες μας πολεμούν στους πολέμους και πεθαίνουν. Οι γυναίκες συνεχίζουν να ζουν», εξήγησε από την πλευρά του ο Χασέμ Σέιχα, δημιουργός της ιστοσελίδας. «Γι’ αυτό το project μου υποστηρίζει την πολυγαμία».

Ο δημιουργός της ιστοσελίδας και η σύζυγός του. Φωτογραφία: Wissam Nassar for The New York Times