«Κι αν σ’ αγαπώ φυλάξου». Η Κάρμεν (δηλαδή η Ρινάτ Σαχάμ) με ένα μαύρο φόρεμα εφαρμοστό σαν κομπινεζόν, τραγουδά. Αυτοεκπληρούμενη προφητεία για όσα ακολουθήσουν, για τον θάνατο που θα ξεσπάσει εξαιτίας του πόθου που προκαλεί. Εξαιτίας της βασικής της αρχής: «Η Κάρμεν ποτέ, όχι, ποτέ δεν θα υποκύψει! Ελεύθερη γεννήθηκε, ελεύθερη θε να πεθάνει» όπως τραγουδά στην τρίτη πράξη της περίφημης όπερας του Ζωρζ Μπιζέ.

Στη σκηνή του Ηρωδείου το βράδυ της 24^ης Ιουλίου στην πρεμιέρα, όταν ακούστηκε το «κι αν σ’ αγαπώ φυλάξου» το αίμα έχει ήδη πλημμυρίσει τη σκηνή, από το σώμα ενός ταύρου λαβωμένου από έναν τορέρο. Μπαίνοντας οι περίπου 5.000 θεατές για να καθίσουν στις θέσεις του έβλεπαν τον νεκρό ταύρο αλλά και τα σημάδια ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης, ενός hot spot: συρματοπλέγματα, ένα φυλάκιο, κοντέινερς…

Στην παράσταση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής που σκηνοθέτησε ο Στίβεν Λάνγκριτζ με τον Λουκά Καρυτινό να έχει τη μουσική διεύθυνση, η θρυλική τσιγγάνα της κωμικής όπερας σε τρεις πράξεις του Μπιζέ, είχε μετακινηθεί χρονικά για να «ακουμπήσει» στη σημερινή εποχή. Διότι τα θέματα των ορίων, της φτώχειας, της σκλαβιάς, της ελευθερίας παραμένουν και σήμερα επίκαιρα όπως σχολιάζει ο σκηνοθέτης.  Ετσι, έστησε μια παράσταση 3,5 ωρών αλλά χωρίς ούτε μια χαραμάδα χαλάρωσης ή απόσπασης του κοινού. Μεστή, με διαρκή ροή, με συνεχείς εξελίξεις επί σκηνής, χωρίς χάσματα. Με τους συντελεστές –από τους πρωταγωνιστές ως τους κομπάρσους- ανά πάσα στιγμή να είναι ενεργοί, να μην κάνουν απλό πέρασμα από τη σκηνή, να μη στέκονται απλώς όπως πολλές φορές έχουμε δει. Χωρίς αμηχανία.

Η σπιντάτη σκηνοθεσία, σε συνδυασμό με τα εξαιρετικά κοστούμια και τα σκηνικά του Γιώργου Σουγλίδη που με μέτρο και τόλμη ενσωμάτωσε δυνατά χρώματα και χαρακτηριστικές μορφές, δημιούργησαν ένα παραστατικό θέαμα σύγχρονο, παλλόμενο, που όμως ούτε στιγμή δεν διέφυγε από το περιεχόμενο και τη φυσιογνωμία της Κάρμεν. Το κείμενο και η μουσική ήταν αυτή που γνωρίζουμε, απολύτως σεβαστή. Κι όμως η ατμόσφαιρα ήταν σύγχρονη, σημερινή. Ούτε βεντάλιες και κόκκινες τουαλέτες, ούτε τάνγκο και φλαμένγκο –όμως λικνίσματα πάνω σε τραπέζια και pole dancing και φόρμες Adidas και χρυσές αλυσίδες ράπερ στον λαιμό…

Με τους πρώτους ήχους της ουβερτούρας της Κάρμεν από την ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κύματα χτύπησαν τη σκηνή του Ηρωδείου. Αφρίζοντας πάνω στο κοντέινερ που υπάρχει στη σκηνή για να γίνουν μέσα σε ελάχιστα λεπτά κόκκινα σαν αίμα αναβλύζει από πληγή τραύματος που προκάλεσε μαχαίρι (σαν αυτό που θα καρφώσει ο Δον Χοσέ στην Κάρμεν). Για να γίνουν μετά φωτιά, φλόγες πορφυρές που πετάγονται και σχεδόν ακούγονται οι κρότοι της μαζί με ένα λαχάνιασμα και καλπασμούς από το βάθος, όσο η ορχήστρα συνέχιζε να παίζει φτάνοντας στο κρεσέντο της ουβερτούρας.

Ο ρυθμός αυτός θα συνεχίσει μέχρι το τέλος της παράστασης – όπου και πάλι η σκηνή γύρω από το νεκρό σώμα της Κάρμεν θα γίνει φωτιά χάρη σε ειδική προβολή. Η είσοδος των φαντάρων, αλλά και του πλήθους της χορωδίας και των κομπάρσων ντυμένων με καθημερινά ρούχα, με ρούχα που βλέπουμε να φορούν οι πρόσφυγες, γεμίζει τη σκηνή. Ανάμεσα τους κάποιοι με τα γνωστά πορτοκαλί σωσίβια. Ενα στοιχείο όμως που ξενίζει, ένα στοιχείο υπερβολής αχρείαστο σε αυτή τη σκηνή την ήδη γεμάτη και έντονη με όλα τα υπονοούμενα και τις αναφορές να είναι εμφανείς.

Βλέποντας και ακούγοντας τη Ρινάτ Σαχάμ στη σκηνή να ερμηνεύει την τσιγγάνα που έγινε ο πρώτος φεμινιστικός ρόλος στην όπερα, αντιλαμβάνεσαι αυτομάτως γιατί θεωρείται η αρχετυπική Κάρμεν και για ποιο λόγο την έχει ερμηνεύσει 41 φορές. Είναι μια θελκτική αισθησιακή γυναίκα που σαρώνει τη σκηνή χωρίς επιτήδευση ή υπερβολή. Αντιλαμβάνεσαι γιατί είναι ποθητή, ενώ τραγουδά αβίαστα, μεστά χωρίς να προσπαθεί να επιβληθεί. Τραγουδά τα λόγια της τσιγγάνας που πόθησαν όλοι οι άνδρες. «Ο έρωτας είναι αγριοπούλι και δεν μπορεί κανείς να το δαμάσει, μάταια τον καλούμε εμείς όταν εκείνος θέλει ν’ αρνηθεί!».

Η δράση συνεχίζεται επί σκηνής με τους ήρωες να εκπροσωπούν περιθωριακούς τύπους και τσιγγάνους. Μου θύμισαν πολλές φορές τις μικρές συνοικίες τσιγγάνων που έχουν στηθεί τελευταία κάνω από τις γέφυρες του Κηφισού. Καυγάδες, φωνές, πιάνονται στα χέρια, μετά γλεντάνε, επιβάλλονται στη ζωή και αψηφούν το θάνατο.

Εκεί για πρώτη φορά ο Δον Χοσέ συναντά την Κάρμεν και γίνεται έρμαιό της. Ο Λεονάρντο Καπάλμπο ερμήνευσε έναν Δον Χοσέ απολύτως παραδομένο στην Κάρμεν, σύρθηκε και ταπεινώθηκε πίσω από την Ρινάτ Σαχάμ που σάρωνε σαν φωτιά τη σκηνή. Ενα ζευγάρι με χημεία μοναδική, που με μαθηματική ακρίβεια ερμήνευσε τους ρόλους της κυρίαρχης γυναίκας που εξουσιάζει τον ερωτοχτυπημένο άνδρα.

Στον αντίποδα ο Διονύσης Σούρμπης, γέμισε πραγματικά τη σκηνή με την ανδρεία, την υπερηφάνεια και την υπεροχή του τορέρο Εσκαμίγιο. Ο βαρύτονος που πλέον κάνει διεθνή καριέρα κινήθηκε με μέτρο αλλά χωρίς να χάσει το κύρος του περίφημου ταυρομάχου (καθώς μια κάμερα τον ακολουθούσε στη σκηνή και κατέγραφε τις κινήσεις του που προβάλλονταν σε μια γιγαντοοθόνη). Τα ρούχα που επέλεξε για αυτόν ο Γιώργος Σουγλίδης (το λευκό κοστούμι, το μωβ πουκάμισο, το σακάκι με την πορφυρή φόδρα) αλλά και τα ρούχα του ματαντόρ στην τελευταία πράξη τον βοήθησαν να ολοκληρώσει την εμφάνιση εξαιρετικά και να αποσπάσει επευφημίες στο τέλος.

Η δράση ήταν καταιγιστική. Οι κοπέλες του μπαρ να χορεύουν pole dancing ή να λικνίζονται στα τραπέζια, δουλέμποροι να αρπάζουν χρήματα από πρόσφυγες και να τους στοιβάζουν σε κοντέινερ, η όψη των οποίων χάρη στις προβολές μεταμορφωνόταν σε οθόνες που έμοιαζαν να ακτινογραφούν τις ανάσες και τις κινήσεις τους (βιντεοπροβολές: Τόμας Μπέργκμαν).

Μία ώρα μετά τα μεσάνυχτα καθώς οι χιλιάδες θεατές υπομονετικά περίμεναν να βγουν από το Ηρώδειο, άκουγες δίπλα να λένε «ήταν ίσως από τις καλύτερες παραγωγές της Λυρικής που έχουμε δει στο Ηρώδειο». Χωρίς στόμφο, υπερβολή, γραφικότητα ή νεωτερισμούς μόνο και μόνο για χάρη της πρόκλησης.

Info:
Ζωρζ Μπιζέ
Κάρμεν
24, 26, 27, 29 Ιουλίου 2016 / Ώρα έναρξης: 21.00
Ωδείο Ηρώδου Αττικού

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News