Χρυσά ζώα με τιρκουάζ μάτια αλληλοσπαράσσονται σε μια σύνθεση ελεγειακή – είναι η πόρπη μιας ζώνης, από τον 3ο ή 4ο αιώνα π.Χ. Χρυσές καρφίτσες με φοίνικες (το πουλί που ξαναγεννήθηκε από τις στάχτες του), στολισμένα με πολύτιμους λίθους – είναι στολίδια για τα μαλλιά της Μεγάλης Αικατερίνης, δώρο του κινέζου αυτοκράτορα Qianlong τον 18ο αιώνα. Χρυσό μυροδοχείο με διαμάντια, ρουμπίνια, σμαράγδια, μαργαριτάρια, σμάλτο κολλημένα με μαστίχη από το θησαυρό των Μογγόλων – αντικείμενο καθημερινής χρήσης που φύλασσε αρώματα της Ανατολής στα τσαρικά διαμερίσματα την εποχή της Μεγάλης Αικατερίνης. Μαρμάρινο αισθαντικό αγκάλιασμα των γυμνών Ερωτα και Ψυχής – έργο του Ροντέν του 1905 που άλλαξε την πρόσληψη της εικόνας του σμιξίματος του θεού και της θνητής.

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα έργα, από τα 80 εκθέματα τα οποία από την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου θα δημιουργήσουν ένα… παράρτημα Ερμιτάζ στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στο πλαίσιο της έκθεσης «Ερμιτάζ: Πόλη στην Ιστορία». Η έκθεση, που θα ολοκληρωθεί στις 26 Φεβρουαρίου του 2017, αποτελεί ουσιαστικά την κορύφωση των εκθέσεων που πραγματοποιήθηκαν φέτος στο πλαίσιο του εορτασμού του έτους φιλίας Ελλάδας-Ρωσίας.

Και μπορεί την Τετάρτη να φωτογραφηθούν μπροστά στις αυτοκρατορικές συλλογές του περίφημου μουσείου Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης ο Σεργκέι Λαβρόφ και ο Νίκος Κοτζιάς σε μια συμβολική κίνηση διπλωματικής συμπόρευσης με ιδανικό φόντο, όμως η έκθεση αυτή καθ’αυτή έρχεται να προσφέρει στο κοινό μια συμπυκνωμένη θέαση στις θρυλικές συλλογές του μουσείου: 60.000 αντικείμενα εκτίθενται στα κτίρια του Ερμιτάζ με τρόπο πυκνό, γνωστό ως accrochage petersbourgeois, ενώ τρία εκατομμύρια αντικείμενα υπάρχουν στους χώρους φύλαξης. Τα 80 αντικείμενα που ήρθαν στην Αθήνα εντυπωσιάζουν και μυούν το κοινό στη φιλοσοφία αυτού του μουσείου με το εγκυκλοπαιδικό πνεύμα, όπως το περιέγραψε στους δημοσιογράφους ο Μιχαήλ Πιοτρόφσκι, διευθυντής του Ερμιτάζ.

Διευθυντής του μουσείου από το 1990, διαδέχθηκε τον πατέρα του στην κεφαλή του μουσείου, ο Πιοτρόφσκι υπήρξε ιδιαιτέρως κεφάτος, ένιωθες πως έκανε μια χειρονομία προς το Βυζαντινό Μουσείο για την οποία ήταν περήφανος. Τόνισε πως τα μουσεία δεν ασχολούνται μόνο με την παράθεση αντικειμένων, αλλά ουσιαστικά ερμηνεύουν την τέχνη και την ιστορία. Στην έκθεση που δημιουργήθηκε στην Αθήνα στόχος είναι να πάρει το κοινό μια μικρή αλλά ισχυρή δόση από την αίσθηση που δημιουργεί ο ρώσικος πολιτισμός όπως με ακεραιότητα αποτυπώνεται στο Ερμιτάζ, σε συνδυασμό με τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό που έχει και ο οποίος σφραγίζεται από την εποχή του διαφωτισμού και των εγκυκλοπαιδιστών.

Η έκθεση επιχειρεί να δείξει όχι μόνο μια επιλογή από τις συλλογές του Ερμιτάζ, αλλά και τον τρόπο ζωής των αυτοκρατόρων συλλεκτών. Ταυτόχρονα ο επισκέπτης θα δει μια αστραπιαία αναδρομή στις κυρίαρχες τάσεις της ευρωπαϊκής τέχνης και της ιδεολογίας της από την Αναγέννηση ως τον 20ο αιώνα, όπως διαβεβαίωσε η διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αικατερίνη Δελαπόρτα.

Η έκθεση, που στήθηκε σε λιγότερο από δέκα ημέρες, εκκινεί από το ισόγειο της Villa Ilissia όπου με ακουαρέλες, έναν πίνακα του 1991 και σύντομες αναφορές, γίνεται εισαγωγή στην ιστορία των ανακτόρων του Ερμιτάζ. Ενός οικοδομήματος γιγαντιαίου, απαρτιζόμενου από πολλά διαφορετικά κτίρια συνολικής έκτασης 233.345 τ.μ., εκ των οποίων τα 66.800 τ.μ. είναι εκθεσιακός χώρος. Λείπει είναι η αλήθεια μια άλλου τύπου ξενάγηση στα κτίρια και στο μουσείο μέσω εικονικής περιήγησης και σύγχρονου οπτικού υλικού – μια οθόνη αρκεί για αυτό, αφού η δυνατότητα παρέχεται από την ιστοσελίδα του Ερμιτάζ.

Στον πρώτο όροφο, με την είσοδο στη χώρο αρχίζει η παραζάλη της έκθεσης που εκκινεί από την μοναδική ομορφιά, την τέχνη και βέβαια τη ρώμη των υλικών. Στις προθήκες αντικείμενα από τη Σιβηρική Συλλογή του Πέτρου του Α’, χρυσά νομαδικών λαών στις στέπες, κυρίως των Σκυθών με τις έντονες ελληνιστικές επιρροές. Πόρπες για ζώνες και κοσμήματα, ολόχρυσα, με παραστάσεις ζώων που αλληλοσπαράσσονται εντυπωσιάζουν φωτισμένες με τρόπο επιβλητικό. Είναι μέρος των εντυπωσιακών ευρημάτων του 4ου αιώνα π.Χ στον τύμβο Κουλ Ομπά στη χερσόνησο του Κερτς. Αγριότητα και επιβολή: αρκεί να κοιτάξει κανείς το κόσμημα σε σχήμα γύπα που αρπάζει τράγο.

Ακόμη και στα ολόχρυσα περικάρπια από το πρώτο μισό του 4ου αιώνα π.Χ κυριαρχεί μια σκηνή θηριομαχίας. Δεν μπορείς να μην «διαβάσεις» όσα μαρτυρούν για τη ζωή και τα ιδεώδη των λαών στις στέπες εκείνη την εποχή, αλλά και για τον πλούτο τους.  Ο Μεγάλος Πέτρος  ήταν ο τσάρος που είχε το κύτταρο του συλλέκτη και μια ιδιαίτερη αισθητική που τον έστρεψε στα έργα της δυτικοευρωπαϊκής ζωγραφικής, στους Φλαμανδούς και στους Ρώσους, που τον έκαναν να προστατεύσει και συγκεντρώσει τα αντικείμενα από τους ταφικούς τύμβους στη Σιβηρία και τις ανασκαφές στη Μαύρη Θάλασσα και στον Καύκασο και να χαρίσει έναν θησαυρό στο Ερμιτάζ. Ομως το μουσείο οφείλει τη λάμψη του στην Μεγάλη Αικατερίνη.

Η ισχυρή γυναίκα των Ρομανόφ, η διανοούμενη πιστή του Μοντεσκιέ και του Βολταίρου  έφερε συγκλονιστικά έργα τέχνης από την Ευρώπη. Την παράδοση συνέχισε ο εγγονός της Αλέξανδρος Α’ ο οποίος μεταξύ άλλων αγόρασε τη συλλογή της χήρας του Ναπολέοντα, Ιωσηφίνας. Στην Οκτωβριανή Επανάσταση οι συλλογές του Ερμιτάζ εμπλουτίστηκαν με έργα από τις οικογένειας Στρογκανόφ, Γιουσούποφ και άλλων που δεσμεύτηκαν από τους Μπολσεβίκους.

Η αλήθεια είναι πως νιώθεις πραγματικά πως βρίσκεσαι σε κάποια αίθουσα του μουσείου στις όχθες του ποταμού Νέβα και όχι στη Villa Ilissia. Υπάρχουν καθαρές, επεξηγηματικές σημάνσεις και μια σαφής, αδιαμεσολάβητη παρουσίαση των εκθεμάτων που δεν δημιουργεί προσκόμματα στον επισκέπτη.

Η διαδρομή οδηγεί στη συνέχεια στο υπόγειο των αιθουσών περιοδικών εκθέσεων και σε ένα πανόραμα της ευρωπαϊκής τέχνης από την Αναγέννηση ως σήμερα.  Στην είσοδο υποδέχεται τον επισκέπτη η μαρμάρινη προτομή ενός Σάτυρου που αρχικά εκτιμούσαν ότι είναι δημιουργία του Μιχαήλ Αγγελου. Και όμως είναι έργο του μεγάλου του ανταγωνιστή Μπαντινέλι. Στο βάθος το έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου «Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος», ένα έργο σταθμός στη δημιουργία του αφού είναι το πρώτο από την ισπανική περίοδό του και μαρτυρά όσα διδάχθηκε στα περίφημα βενετσιάνικα εργαστήρια.

Μεταξύ των έργων κορυφαίων του μπαρόκ και της Αναγέννησης, ένα μικροσκοπικό κάδρο εκπέμπει φως μέσα στην μεγάλη αίθουσα. Πραγματικά, νιώθεις πως υπάρχει μια λάμψη που σαρώνει τον χώρο,  σαν τη δέσμη φωτός από έναν φακό μέσα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Είναι η «Δύση» του κορυφαίου γερμανικού ρομαντισμού Κασπάρ Φρίντριχ, ένα τόσο μικροσκοπικό έργο ανάμεσα σε τεράστιους καμβάδες με λάδι. Πριν φύγει ο επισκέπτης από την έκθεση, «οφείλει» να σταθεί για ώρα μπροστά στο αριστουργηματικό «Ερωτας και Ψυχή» του Ροντέν. Εργο του 1905, το πιο ερωτικό του, αυτό με το οποίο ξεπέρασε τον ακαδημαϊσμό και έδωσε μια πιο αισθαντική απόδοση χάρη στην έμφαση του στο πλάσιμο των γυμνών σωμάτων.

Info:
Ερμιτάζ: Πύλη στην Ιστορία
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
2 Νοεμβρίου-26 Φεβρουαρίου 2016

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News