Είμαι ένας Έλληνας πανεπιστημιακός της διασποράς. Έφυγα από την Ελλάδα πριν από 25 χρόνια για διδακτορικές σπουδές και έκανα την καριέρα μου στο εξωτερικό. Το φθινόπωρο του 2005 αποφάσισα να ενεργοποιηθώ για τη διόρθωση κάποιων κακώς κειμένων στην Ελλάδα. Ξεκίνησα με συλλογή υπογραφών για τη μεταρρύθμιση των πανεπιστημίων, ίδρυσα ένα μπλογκ για την ανάδειξη των προβλημάτων τους και την αναζήτηση λύσεων, ίδρυσα ακόμα ένα μπλογκ για την «αξιολόγηση βουλευτών», και δημοσίευσα το βιβλίο «Ο δρόμος για την αναγέννηση του ελληνικού πανεπιστημίου» (Κριτική, 2008). Για τις προσπάθειες αυτές η χώρα μου μέχρι στιγμής με αντάμειψε με δύο πρωτοβάθμιες καταδίκες.

Η πρώτη καταδίκη ήταν ποινική, για συκοφαντική δυσφήμιση μέσω του μπλογκ. Έμαθα για αυτήν έναν χρόνο μετά, κατά την εκδίκαση της αστικής υπόθεσης (βλ. παρακάτω). Η ποινική δίκη έγινε ερήμην μου και εν αγνοία μου διότι ήμουν, λέει, «αγνώστου διαμονής». Τι να πω. Πρώτον, η διεύθυνσή μου ήταν και είναι δημοσιευμένη στο επίμαχο μπλογκ. Δεύτερον, ένα απλό γκούγκλισμα του ονόματός μου οδηγεί στην προσωπική μου ιστοσελίδα, με όλα τα στοιχεία μου. Τρίτον, στον τόπο καταγωγής μου στην Ελλάδα μένει η οικογένειά μου και πολλοί συγγενείς. Τέταρτον, η οικογένειά μου τους έδωσε το τηλέφωνό μου στην Αμερική. Πέμπτον, στα ίδια δικαστήρια εξελίσσεται εδώ και χρόνια η αστική υπόθεση. Από όποια πλευρά και να το δει κανείς, ερημοδικία εδώ δεν δικαιολογείται. Αλλά βλέπετε, η ποινική δικονομία διέπεται από νόμο του 1951, χωρίς καμία ουσιαστική μεταβολή έκτοτε. Το γκούγκλισμα, το τηλεφώνημα, ή το φαξ απλώς δεν προβλέπονται στο ελληνικό νομικό σύστημα.

Η δεύτερη καταδίκη ήταν αστική. Και οι δύο δίκες αφορούν την ίδια υπόθεση: αρχές του 2007 ο εκδότης ενός αγγλικού περιοδικού εκδίδει ανακοίνωση ότι εντοπίστηκε λογοκλοπή (μεταφορά εδαφίων από άλλα κείμενα χωρίς αναφορά της πηγής) σε δύο άρθρα Έλληνα πανεπιστημιακού και τα εν λόγω άρθρα αποσύρονται. Εγώ αναφέρω το γεγονός στο μπλογκ μου. Μετά από κάποιο διάστημα ο εν λόγω πανεπιστημιακός με ενημερώνει ότι έχει διενεργηθεί Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) στο ίδρυμά του που ήταν αθωωτική και ότι ο εκδοτικός οίκος έχει αποσύρει την κατηγορία περί λογοκλοπής. Σύντομα όμως περιέρχονται στην κατοχή μου τα αποσυρμένα άρθρα και έτσι μπορώ ο ίδιος να κρίνω το βάσιμο της κατηγορίας. Αναρτώ λοιπόν τα άρθρα στο μπλογκ, καταδεικνύω τα κοινά εδάφια, και αφήνω τον καθένα να κρίνει. Ο θιγείς πανεπιστημιακός καταθέτει εναντίον μου αγωγή, αρχικά στο ειδικό δικαστήριο περί τύπου και μετέπειτα σε κανονικό δικαστήριο. Υπάρχουν και άλλες λεπτομέρειες που δεν έχω χώρο να συζητήσω εδώ, αλλά είμαι πρόθυμος να το κάνω οπουδήποτε και οποτεδήποτε.

Στην πρόσφατη απόφασή του το δικαστήριο μου ζητά να αφαιρέσω τις αναρτήσεις μου και να αποζημιώσω τον θιγέντα με 15.000 ευρώ! Αφού το δικαστήριο αγνόησε τα πιο απτά στοιχεία (τη σύγκριση εδαφίων από τα επίμαχα άρθρα με προγενέστερα), βάσισε την καταδικαστική του απόφαση στην αθωωτική ΕΔΕ και σε ασαφείς δηλώσεις του εκδοτικού οίκου περί «σύγχυσης». Το δικαστήριο προφανώς θεώρησε ότι μια ΕΔΕ που διενεργείται σε ελληνικό πανεπιστήμιο είναι πάντα αντικειμενική και αδιάβλητη. Είναι άραγε αλήθεια αυτό; Τα κείμενα αυτά καθ' εαυτά που μπορεί ο καθένας να εξετάσει και να διαπιστώσει την έκταση της αντιγραφής δεν είναι το πιο αδιάσειστο στοιχείο; Αν το δικαστήριο δεν ήθελε το ίδιο να τα εξετάσει, γιατί δεν όρισε αντικειμενικούς πραγματογνώμονες;

Η Γερμανία συνταράχθηκε πρόσφατα από καταγγελίες για λογοκλοπή στα διδακτορικά πολιτικών προσώπων, μεταξύ των οποίων ο υπουργός οικονομικών zu Guttenberg και η υπουργός Παιδείας Annette Schavan, που τελικά αναγκάστηκαν να παραιτηθούν. Ανώνυμες ιστοσελίδες δημιουργήθηκαν για να «χτενίσουν» τα διδακτορικά πολιτικών προσώπων. Τα πανεπιστήμια που απένειμαν τα διδακτορικά αυτά σχημάτισαν επιτροπές που τα εξέτασαν και εξέδωσαν πορίσματα, βάσει των οποίων αρκετά ανακλήθηκαν. Καθ΄ όλη αυτή τη διαδικασία κανείς δεν διανοήθηκε να στραφεί εναντίον αυτών που αποκάλυψαν τη λογοκλοπή.

Δεν ισχύει το ίδιο και στην Ελλάδα. Αρκετές περιπτώσεις λογοκλοπής έχουν διαπιστωθεί στη χώρα μας και σε κάποιες έχει γίνει πειθαρχική δίωξη και τιμωρία του υπευθύνου. Όχι όμως σε όλες. Για να γίνει πειθαρχική δίωξη πρέπει να προηγηθεί καταγγελία και να διενεργηθεί ΕΔΕ. Αν η ΕΔΕ αποφασίσει ότι δεν συντρέχει λόγος, η υπόθεση κλείνει. Η ΕΔΕ δεν δημοσιοποιείται και αυτοί που τη διενεργούν δεν λογοδοτούν σε κανέναν. Στην προκειμένη περίπτωση, μάρτυρες στην ΕΔΕ κλήθηκαν μόνο αυτοί που υπέδειξε ο κατηγορούμενος, δύο από τους οποίους ήταν συνεργάτες του, ο ένας μάλιστα πολύ στενός. Πόσο αμερόληπτη μπορεί να είναι μια τέτοια ΕΔΕ;

Ίσως κάποιοι να σκέφτεστε ότι αυτά είναι παρωνυχίδες σε σχέση με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα, την οικονομική κρίση, την ανεργία, την άνοδο του φασισμού. Όμως δεν είναι καθόλου άσχετα! Η οικονομική κρίση σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της χώρας, και αυτό με τη σειρά του σε πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων η διαφθορά, οι δυσλειτουργίες των πανεπιστημίων, και τα προβλήματα στην απονομή δικαιοσύνης. Χωρίς αντιμετώπιση αυτών των θεμελιωδών υστερήσεων, σοβαρές ελπίδες για ανάκαμψη και ευημερία δεν μπορούν να υπάρξουν. Και σίγουρα καμία ανάκαμψη δεν προωθείται όταν η χώρα τιμωρεί αντί να ανταμείβει αυτούς που ανιδιοτελώς προσπαθούν να τη βοηθήσουν.

*Ο Θέμης Λαζαρίδης είναι Καθηγητής Χημείας στο City College of New York.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News