«Πήγε στο κιούπι και έγινε κομοδίνο» = από τα πολλά υπνωτικά που χορηγούν στους κρατούμενους, δεν μπορούν να κουνηθούν και μένουν ακίνητοι (σαν ένα κομοδίνο)
«Πρόσεξε μην ανοίξεις κάρτα με αυτόν» = πρόσεξε μην παρεξηγηθείτε
«Έρχεται ο πιέστα» = έρχεται ο υπάλληλος που φέρνει τα υπνωτικά χάπια
«Το λεγκένι της φυλακής» = ο κρατούμενος που κάνει αγγαρείες
«Μου μείνανε 13 μήνες σκαστά ακόμα» = απομένουν 13 μήνες μέχρι να αποφυλακιστώ
«Είναι σοβαρός παράνομος αυτός» = οι «σοβαροί» παράνομοι δεν είναι τοξικομανείς, αλλά κυρίως όσοι βρίσκονται μέσα για οικονομικά εγκλήματα
«Οι ανθρωποφύλακες κάθονται στο ενυδρείο» = ο χώρος όπου κάθονται οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι
«Το πιθάρι» = η απομόνωση
«Μου πέταξε το μπαλάκι» = μου έφερε ναρκωτικά μέσα στη φυλακή
«Καπάκι» = μονάδα μέτρησης πρέζας που χρησιμοποιείται στη φυλακή. Συνήθως με στυλό, φτιάχνεται ελλείψει άλλων μέσων
«Πάλι εξάρες μωρή Πατουλίδου;/ρε, την Πάτι Σμιθ!» = πολύ τυχερός
«Πήρα την πάσα» = παρέλαβα τα ναρκωτικά
«Βρέχει» = παράνομη είσοδος ναρκωτικών στη φυλακή

Οι παραπάνω είναι μερικές μόνον από τις φράσεις που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των ελληνικών φυλακών από τους κρατούμενους, κατά την επικοινωνία μεταξύ τους. Με όλες αυτές τις φράσεις που συνιστούν τη γλώσσα της φυλακής, οι έγκλειστοι περιγράφουν τη ζωή τους στον μικρόκοσμο της φυλακής. Για να μπορέσεις να επιβιώσεις στο σκληρό περιβάλλον της φυλακής, πρέπει να γνωρίζεις τους νόμους και τους κανόνες της, τον «κώδικα αξιών» που κυριαρχεί σήμερα στις φυλακές και, αναμφίβολα, τον γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας.

Σήμερα παρουσιάζουμε στο protagon.gr τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την έρευνα που πραγματοποίησα στις Φυλακές Κορυδαλλού και στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Ανηλίκων Αυλώνα (στο πλαίσιο της διδακτορικής μου διατριβής, με επιβλέποντα τον Καθηγητή Εγκληματολογίας, κ. Γιάννη Πανούση).

Αυτό που πρέπει να υπογραμμίσω είναι ότι στις ελληνικές φυλακές επικρατούν νέες συνθήκες, οι οποίες επιδρούν καταλυτικά στη διαμόρφωση της γλώσσας των κρατουμένων. Μιλώντας για «νέες συνθήκες» εννοούμε τα φαινόμενα της συνύπαρξης κρατουμένων διαφορετικών εθνικοτήτων και συνεπώς φορέων διαφορετικών πολιτισμών (άρα και διαφορετικών γλωσσών, θρησκειών, ιδεολογιών, βιωμάτων κ.λπ.), των νέων τρόπων επικοινωνίας των κρατουμένων με τον έξω κόσμο (π.χ. με τη χρήση κινητών τηλεφώνων), της συνύπαρξης κρατουμένων με σωφρονιστικούς υπαλλήλους ανώτερου μορφωτικού επιπέδου συγκριτικά με το παρελθόν και τέλος της διαφοροποίησης στη σύνθεση του ποινικού πληθυσμού, με τη συνεχή αύξηση του αριθμού των αλλοδαπών, των μελών του «σκληρού υποκόσμου» και των εξαρτημένων κρατουμένων.

Σε αυτόν τον μικρόκοσμο της φυλακής, οι κυριότερες «εντολές» ή αλλιώς «προτροπές» στις οποίες θεμελιώθηκε ιστορικά ο κώδικας των εγκλείστων, συνίστανται στα εξής: «ακόμα και αν δεν αισθάνεσαι αρκετά δυνατός για να αντεπεξέλθεις των δυσκολιών στον χώρο της φυλακής, προσποιήσου ότι είσαι»,«να υποφέρεις σιωπηλά», «να μην παραδεχτείς, σε καμία περίπτωση, ότι φοβάσαι», «οτιδήποτε κι αν βλέπεις να συμβαίνει μέσα στη φυλακή, ακόμα και βιασμό ή φόνο, να μην εμπλακείς και να μην αποκαλύψεις, ποτέ, τίποτε», «να μην ‘καρφώνεις’ τους συγκρατούμενους, γιατί θα τιμωρηθείς. Η τιμωρία σου μπορεί να είναι και ο θάνατος», «μη συμπεριφέρεσαι με τρόπο που θα κάνει τους συγκρατούμενούς σου να θεωρήσουν ότι είσαι ομοφυλόφιλος ή θηλυπρεπής», «να συμπεριφέρεσαι με σκληρότητα και να αποφεύγεις κάθε ενέργεια που υποδηλώνει μαλθακότητα», «να μη βοηθάς τις Αρχές με κανέναν τρόπο», «να μην εμπιστεύεσαι κανέναν», «πάντοτε να είσαι έτοιμος για καυγά, ιδιαίτερα όταν αμφισβητείται ο ανδρισμός σου και να δίνεις την εντύπωση ότι δεν θα διστάσεις να χτυπήσεις ή ακόμα και να σκοτώσεις κάποιον, εάν χρειαστεί»*.

Κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων μέσα στις φυλακές, η πλειοψηφία των τροφίμων δέχτηκε να μας μιλήσει ελεύθερα ακόμα και για θέματα που θεωρούνται ταμπού, όπως τα ναρκωτικά.

Όσον αφορά στη γλώσσα της φυλακής, τη διακρίνουμε σε δύο «παρακλάδια»: πρώτον, την αργκό που χρησιμοποιείται σε καθημερινή βάση και σε μεγάλο βαθμό ελεύθερα μεταξύ των τροφίμων ακόμα και ενώπιον των σωφρονιστικών υπαλλήλων προς τους οποίους νιώθουν μεγαλύτερη οικειότητα, σε σημείο που οι τελευταίοι «δανείζονται» ορισμένες από τις εκφράσεις αυτής της γλώσσας, είτε για να επικοινωνήσουν πιο αποτελεσματικά με τους εγκλείστους είτε από συνήθεια γιατί τις ακούνε συνέχεια. Το δεύτερο «παρακλάδι» της γλώσσας της φυλακής αφορά τη σκληρή κρυπτική γλώσσα που χρησιμοποιείται στα στενά όρια της ομάδας, γιατί εξυπηρετεί καθαρά και μόνο συνθηματικούς σκοπούς.                

Σε αντίθεση με το παρελθόν, η γλώσσα της φυλακής που περιλάμβανε κατά κύριο λόγο τα μάγκικα, μεταφέρει πολλές εκφράσεις από την αργκό της νεολαίας. Επίσης, λόγω του υψηλού αριθμού των τοξικομανών κρατουμένων, η αργκό περιλαμβάνει πολλές εκφράσεις σχετικές με τις ναρκωτικές ουσίες. Το κύριο όμως στοιχείο της γλώσσας της φυλακής έγκειται στο ότι εκφράζει το γενικότερο πνεύμα της σύγχρονης εποχής, σχολιάζοντας και καυτηριάζοντας τα δρώμενα σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό τομέα.

* D. Sabbo, T.A. Kupers, W. London, «Gender and the Politicks of Punishment» στο D. Sabbo, T.A. Kupers, W. London (επιμ.), Prison Masculinities, Philadelphia: Temple University Press, 2001, σσ. 8 και 10-11

**Η Αγγελική Καρδαρά είναι Δρ. Τμήματος Ε.Μ.Μ.Ε. Πανεπιστημίου Αθηνών-Φιλόλογος

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News